Η Άννα κατέληξε 42 κιλά. Οι γονείς της, χωρισμένοι, καταλάβαιναν ότι αδυνατίζει υπερβολικά και της είχαν προτείνει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία. Εκείνη δεν ήθελε, εκείνοι βολεύτηκαν γιατί θα δυσκολεύονταν να πληρώσουν, στο σχολείο κανείς δεν ασχολήθηκε και, τελικά, η 16χρονη κοπέλα νοσηλεύτηκε. Από το σημείο αυτό και μετά ξεκίνησε μια περιπέτεια που ακόμη δεν έχει τελειώσει.
Ο Πάνος είναι αυτοκτονικός. Ευτυχώς οι γονείς του έχουν την οικονομική δύναμη να πληρώσουν τον ψυχίατρο και την ψυχολόγο που τον παρακολουθούν, τελικά και την ιδιωτική ψυχιατρική κλινική στην οποία νοσηλεύτηκε γιατί είχε γίνει επικίνδυνος για τον εαυτό του. Δίνουν περίπου 500 ευρώ το μήνα για τα Ψ θέματα του γιου τους και άκρη δεν έχει βγει ακόμη.
Στο ίδιο πανάκριβο σχολείο με τον Πάνο πηγαίνει η Κατερίνα η οποία διαγνώστηκε με οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Η ψυχίατρος που τη βλέπει της συνέστησε να μπει σε μια ομάδα εφήβων με ανάλογα προβλήματα σε δημόσιο νοσοκομείο όπου τα αποτελέσματα είναι πολύ ενθαρρυντικά. Αλλά δεν βρέθηκε θέση και πρέπει να περιμένει πολύ. Αλλά δεν υπάρχει χρόνος. Η κατάσταση στο σπίτι έχει γίνει πολύ δύσκολη και δεν ξέρουν τι να κάνουν.
Η κατάθλιψη της Μαρίας είναι πολύ βαριά. Στην αρχή ούτε η ίδια ούτε οι γονείς της ούτε οι φίλοι της το είχαν καταλάβει μέχρι που προέκυψε αυτό που οι ειδικοί λένε μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο. Χρειαζόταν επειγόντως κάποιος να τη δει στο σπίτι και δεν έβρισκαν. Οι ιδιώτες δεν αφήνουν εύκολα το ιατρείο τους και κατ’ οίκον ψυχιατρική φροντίδα από δημόσιο φορέα είναι ουτοπία με τα σημερινά δεδομένα.
Υπάρχουν ακόμη πιο άγριες καταστάσεις. Ένας έφηβος που αρχίζει να μπαίνει στο σκοτεινό μονοπάτι της ψύχωσης και αν γίνει έγκαιρη παρέμβαση ίσως σωθεί αλλά ποιος θα καταλάβει την οδύνη του και ποιος θα τον βοηθήσει; Πού θα τον συναντήσει και πώς θα επικοινωνήσει;
Οι έφηβοι είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες σε ό,τι αφορά την ψυχολογική υποστήριξη και τη θεραπεία ψυχικής νόσου. Είναι δύσκολο να πειστούν να ζητήσουν βοήθεια και ακόμη πιο δύσκολο να βρουν το κατάλληλο πλαίσιο.
Οι συνεχείς ματαιώσεις στην προσπάθεια διεξόδου επιδεινώνουν το αδιέξοδο. Όταν η αναζήτηση της λύσης γίνεται δυσβάσταχτη όσο και το πρόβλημα, η παραίτηση γίνεται μονόδρομος.
Υπάρχουν καλές πρακτικές διεθνώς και νησίδες κοινοτικής ψυχιατρικής στη χώρα μας που δείχνουν το δρόμο.
-Κέντρα ημέρας εφήβων όπου μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας δωρεάν και χωρίς να αισθάνονται ότι νοσηλεύονται.
-Μηχανισμοί έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση με παρουσία ειδικών στα σχολεία και σε χώρους άθλησης.
-Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα που θα μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του γενικού πληθυσμού.
-Κατ’ οίκον φροντίδα εφήβων που δυσκολεύονται για οποιονδήποτε λόγο να μετακινηθούν για να βρουν βοήθεια.
Οι έφηβοι πέρασαν πολύ δύσκολα στα χρόνια των μνημονίων. Από παιδιά είδαν τις βεβαιότητες της οικογένειάς τους να γκρεμίζονται και κατάλαβαν γρήγορα πως δεν πρόκειται να ζήσουν καλύτερα από τους γονείς τους. Το βίωμα της ανασφάλειας και του φόβου για τη βίαιη ανατροπή της καθημερινότητας έγινε η κανονικότητα μέσα στην οποία μεγάλωσαν.
Μετά ήρθε η πανδημία. Απαγορεύτηκαν οι αγκαλιές, η διασκέδαση, ο χορός, η άθληση, οι παρέες. Τηλε-εκπαίδευση, τηλε-έρωτες, τηλε-φλερτ, τηλε-ζωή. Περιορίστηκαν περισσότερο από όλους γιατί ήταν οι λιγότερο ευάλωτοι να νοσήσουν σοβαρά και οι πιο πιθανοί ασυμπτωματικοί φορείς του επικίνδυνου ιού.
Αυτά που είχαν δει σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας συνέβησαν στο σπίτι τους.
Οι σημερινοί 16άρηδες είναι πολύ άτυχοι. Δεν έχουν ζήσει χρόνια ευημερίας και ανεμελιάς. Ενηλικιώνονται σε μια άχαρη συνθήκη δυσάρεστων αιφνιδιασμών για τους πολλούς. Πρέπει να τα βγάλουν πέρα σε έναν κόσμο που συγκλονίζεται από την καταστροφή του περιβάλλοντος, το μεταναστευτικό, τις ανισότητες.
Αν μέσα σ όλα αυτά, ένας έφηβος αντιμετωπίζει και προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να βρεθεί πολύ γρήγορα στο απόλυτο αδιέξοδο. Αβοήθητος, μόνος, αποκλεισμένος. Και είναι κρίμα. Γιατί λύσεις υπάρχουν αρκεί να βρεθεί η πολιτική βούληση.
*Η Αγγελική Σπανού είναι δημοσιογράφος-συγγραφέας, εθελόντρια σύμβουλος επικοινωνίας στην Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ)
