Με 373 εκατομμύρια δικαιούχους ψηφοφόρους — σημαντικά περισσότερους από τα 233,5 εκατομμύρια στις ΗΠΑ το 2022 — οι εκλογές στην ΕΕ είναι πολύ πιο σημαντικές απ’ όσο νομίζουμε.
Στις 27 χώρες μέλη της ΕΕ, οι ψηφοφόροι θα κατευθυνθούν στις κάλπες μεταξύ 6 και 9 Ιουνίου για να επιλέξουν το επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι 720 που θα εκλεγούν ευρωβουλευτές θα έχουν σημαντικό ρόλο στη διοίκηση της ΕΕ, αφού θα είναι υπεύθυνοι για τη νομοθεσία που σχετίζεται με όλα τα ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες των κρατών- μελών.
Η πρώτη κρίσιμη δουλειά του νεοεκλεγμένου Κοινοβουλίου θα είναι να εγκρίνει ή να απορρίψει τα 27 άτομα που θα διοικήσουν την ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι θα δώσει (ή όχι!) το πράσινο φως στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θέλει μια δεύτερη θητεία, καθώς και στην ομάδα των επιτρόπων της.
Οι φετινές εκλογές θα είναι επίσης σημαντικές καθώς είναι πιθανό να υπάρξει μια έντονη πολιτική στροφή προς τα δεξιά. Αυτό σημαίνει ότι τα επόμενα πέντε χρόνια μπορεί να δούμε μια μετατόπιση από τις περιβαλλοντικές προτεραιότητες της ΕΕ σε μια πιο σκληρή στάση απέναντι στη μετανάστευση.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα —βλέποντας ότι μπορεί να δυσκολεύεται να εξασφαλίσει μια σαφή πλειοψηφία με κεντροαριστερούς και φιλελεύθερους βουλευτές— αφήνει ανοιχτή την πόρτα για συνεργασία με την ακροδεξιά ομάδα Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR), πράγμα που θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη νέα σύνθεση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη φαίνεται καθαρά στις δημοσκοπήσεις. Στη Γαλλία, το Εθνικό Συλλαλητήριο της Μαρίν Λεπέν βρίσκεται σε πορεία για μια άνετη νίκη και η λαϊκιστική Εναλλακτική για τη Γερμανία τρέχει απαράμιλλη με τους Σοσιαλδημοκράτες του Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς στη δεύτερη θέση.
Τι ψηφίζουμε;
Πρόκειται τυπικά για μία μόνο εκλογή, επειδή οι ψηφοφόροι σε όλη την ήπειρο θα εκλέξουν συλλογικά συνολικά 720 βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ).
Όμως, στην πραγματικότητα, οι ευρωεκλογές είναι ξεχωριστές εθνικές ψηφοφορίες που πραγματοποιούνται στα 27 κράτη- μέλη, με ελαφρώς διαφορετικούς κανόνες, ανάλογα με τη χώρα διεξαγωγής.
Όσο μεγαλύτερη είναι η χώρα, τόσο περισσότερες θέσεις καταλαμβάνει στο Κοινοβούλιο. Η Γερμανία λαμβάνει 96 έδρες και η Γαλλία 81, ενώ η Μάλτα, η Κύπρος και το Λουξεμβούργο λαμβάνουν από έξι έδρες. Η Ελλάδα εκλέγει συνολικά 21 ευρωβουλευτές.
Ψηφίζουμε ένα κόμμα που συμμετέχει σε μια διεθνή ομάδα της ίδιας πολιτικής χροιάς. Για παράδειγμα, οι ευρωβουλευτές του κόμματος του Προέδρου Μακρόν της Γαλλίας συμμετέχουν στη διασυνοριακή ομάδα Ανανεώστε την Ευρώπη, μαζί με άλλους φιλελεύθερους από χώρες όπως η Δανία και η Τσεχία.
Πώς συνδέονται οι εκλογές με την επιλογή των επόμενων ηγετών της ΕΕ;
Ο επόμενος αρχηγός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – του εκτελεστικού οργάνου που προτείνει νέους νόμους της ΕΕ – υποτίθεται ότι θα προέρχεται από την πολιτική ομάδα που θα κερδίσει τις περισσότερες έδρες στις εκλογές, ακόμα κι αν ο κορυφαίος υποψήφιος δεν είναι απαραίτητα βουλευτής.
Μετά τις εκλογές, το νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να εγκρίνει ή να απορρίψει τους υποψηφίους για την προεδρία της Επιτροπής και άλλους 26 εθνικούς επιτρόπους, οι οποίοι θα ηγηθούν της ΕΕ για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει άλλη μια θητεία ως επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το κεντροδεξιό ΕΛΚ της βρίσκεται σε καλό δρόμο για να κερδίσει, αλλά εξακολουθεί να χρειάζεται επισήμως το νεύμα από τους ηγέτες της Ευρώπης όπως ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, και αντιμετωπίζει παράλληλα μια δύσκολη κούρσα για να εξασφαλίσει τις 361 ψήφους που απαιτούνται για την εκλογή της στη Βουλή.
Οι επίτροποι (ένας από κάθε χώρα) επιβλέπουν τους βασικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ: παγκόσμιες εμπορικές συμφωνίες, αγροτικές επιδοτήσεις, πρόστιμα αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας κατά αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών (όπως η Google και η Apple) και η πιθανή διεύρυνση του μπλοκ για να συμπεριλάβει την Ουκρανία.
Τι κάνουν οι ευρωβουλευτές; Και ποιο είναι το νόημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;
Το Κοινοβούλιο είναι ένα από τα τρία κύρια θεσμικά όργανα της ΕΕ και το μόνο που εκλέγεται άμεσα. Τα άλλα δύο θεσμικά όργανα είναι το Συμβούλιο, όπου συναντώνται οι υπουργοί και οι αρχηγοί κυβερνήσεων, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό σκέλος του μπλοκ.
Αυτό που είναι μοναδικό για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε σύγκριση με τα εθνικά κοινοβούλια, είναι ότι οι ευρωβουλευτές δεν μπορούν στην πραγματικότητα να προτείνουν νέους νόμους οι ίδιοι, νομικά. Είναι η Επιτροπή που έχει το δικαίωμα πρωτοβουλίας και συντάσσει το πρώτο σχέδιο όλων των νέων νόμων, πράγμα που της δίνει μεγάλη εξουσία.
Οι ευρωβουλευτές ασκούν την επιρροή τους τροποποιώντας τη νομοθεσία και έχουν επίσης μια τελική ψηφοφορία για τους νόμους στο σύνολό τους, την οποία διαπραγματεύονται με εκπροσώπους του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Τι συμβαίνει όταν κερδίζει ένας ευρωβουλευτής;
Όταν οι ευρωβουλευτές μπαίνουν στο Κοινοβούλιο, βρίσκουν ομοϊδεάτες πολιτικούς από άλλες χώρες και σχηματίζουν πολιτικές ομάδες.
Επί του παρόντος υπάρχουν επτά ομάδες: Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Προοδευτική Συμμαχία Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, Ανανεώστε την Ευρώπη, Πράσινοι- Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία, Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές, Κοινοβουλευτική Ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας, Αριστερά.
Ο νικητής των εκλογών είναι η ομάδα που έχει τις περισσότερες έδρες μετά την ψηφοφορία, και αυτό είναι σημαντικό γιατί οι ηγέτες της ΕΕ υποχρεούνται, σύμφωνα με τις συνθήκες της ΕΕ, να λαμβάνουν υπόψη τα εκλογικά αποτελέσματα όταν προτείνουν ένα όνομα για αυτό που θεωρείται ευρέως ως ο πιο ισχυρός ρόλος της Ευρώπης: Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Εάν το Κοινοβούλιο απορρίψει την πρώτη επιλογή, το Συμβούλιο έχει στη διάθεσή του ένα μήνα για να βρει άλλο όνομα — αν και αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ και θα πυροδοτούσε μια άνευ προηγουμένου πολιτική κρίση για την ΕΕ.
Με λίγα λόγια, εάν μια πολιτική ομάδα κερδίσει τις εκλογές και έχει την ενιαία μεγαλύτερη πανευρωπαϊκή ομάδα ευρωβουλευτών, αυτό όχι μόνο της δίνει περισσότερη δύναμη από τους άλλους να επηρεάσει τη νομοθεσία που περνάει από το Κοινοβούλιο, αλλά και σε αυτές τις πυρετώδεις πρώτες μετεκλογικές εβδομάδες, δίνει σημαντικό πλεονέκτημα στη διεκδίκηση της κορυφαίας θέσης στην Ευρώπη για κάποιον από τους εκπροσώπους της.
Ποια είναι τα πρόσωπα- κλειδιά;
Το Νο. 1 αυτή τη στιγμή είναι σαφώς η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής από το 2019. Η πρώην υπουργός Άμυνας της Γερμανίας επιδιώκει μια δεύτερη θητεία στην πλατφόρμα του ΕΛΚ για την ενίσχυση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας και των αμυντικών ικανοτήτων της ΕΕ.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο κύριος αντίπαλός της, Νίκολας Σμιτ. Ο Σμιτ των Σοσιαλιστών —ο οποίος είναι ο απερχόμενος Ευρωπαίος Επίτροπος του Λουξεμβούργου— απέφευγε σε γενικές γραμμές τις ευθείες επιθέσεις στην φον ντερ Λάιεν, όμως έχει εξαπολύσει διαμαρτυρίες εναντίον της επειδή άνοιξε την πόρτα της συνεργασίας με την ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι στο στρατόπεδο του ECR και έκανε αμφιλεγόμενες συμφωνίες για τον περιορισμό της μετανάστευσης.
Η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα —κεντροδεξιά Χριστιανοδημοκρατική από τη Μάλτα— ελπίζει σε μια επιστροφή στην προεδρία του Κοινοβουλίου, αν όχι σε έναν ακόμη πιο ισχυρό ρόλο.
Γιατί πρέπει να ψηφίσουμε;
Αν και κάθε χώρα έχει τα δικά της ζητήματα, υπάρχουν ορισμένα γενικά θέματα που προέρχονται από τις Βρυξέλλες, όπως:
- Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και το πως ενισχύει τις αμυντικές ικανότητες της ΕΕ
- Η οικονομία της ΕΕ
- Τα σχέδια της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον
- Η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή
- Το πρόσφατο σύμφωνο της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο
- Η άνοδος της ακροδεξιάς
Παρα την πληθώρα των ζητημάτων που αφορούν όλους τους πολίτες της ΕΕ, οι ευρωεκλογές αποτυγχάνουν να προσελκύσουν τα πλήθη και η συμμετοχή είναι πάντα χαμηλότερη από ό,τι στις εθνικές εκλογές.
Οι εκλογές στην ΕΕ χαρακτηρίζονται συνήθως από χαμηλότερη συμμετοχή στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη από ό,τι στις πλουσιότερες βόρειες και δυτικές χώρες. Την τελευταία φορά, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ενθουσιάστηκαν από την αύξηση της προσέλευσης, παρόλο που εξακολουθούσε να σημαίνει ότι ψήφισαν μόνο λίγο περισσότεροι από τους μισούς επιλέξιμους σε ολόκληρο το μπλοκ.
Η επόμενη μέρα
Είναι δύσκολο να γίνει δημοσκόπηση σε μια ολόκληρη ήπειρο, αλλά τα σημάδια μέχρι στιγμής δείχνουν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο βρίσκεται σε μια σημαντική στροφή προς τα δεξιά. Όχι μόνο είναι πιθανό να δούμε ένα ισχυρό αποτέλεσμα για το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα — το οποίο περιλαμβάνει τη Γερμανική Χριστιανοδημοκρατική Ένωση, το Ισπανικό Partido Popular ή το Fine Gael της Ιρλανδίας — αλλά και για τις ομάδες στα δεξιά τους, όπου υπάρχουν δύο ομάδες από σκληρά δεξιά έως ακροδεξιά.
Οι φιλελεύθεροι —οι οποίοι είναι ένας χαλαρός συνασπισμός υπό τη σημαία του Ανανεώστε την Ευρώπη — φαίνεται πως χάνουν έδρες, όπως και οι Πράσινοι, των οποίων το κύμα υποχωρεί.
Τελικά, οι δύο πολιτικές παρατάξεις που κυριαρχούν εδώ και καιρό στην Ευρώπη – το κεντροδεξιό ΕΛΚ και οι Σοσιαλιστές – θα εξακολουθήσουν να είναι οι δύο μεγαλύτερες δυνάμεις στο Κοινοβούλιο, αλλά θα δούμε τη συνέχιση της ιστορικής τάσης της εξουσίας τους να διαβρώνεται.
Η αντίθεση των Πρασίνων στους σημαντικούς νόμους της ΕΕ – από το γιγάντιο σύστημα επιδοτήσεων των γεωργικών εκμεταλλεύσεων έως τη νέα συμφωνία για τη μετανάστευση – εξηγεί εν μέρει γιατί η φον ντερ Λάιεν πιστεύει ότι θα μπορούσε κάλλιστα να χρειαστεί να συνεργαστεί με τους ευρωβουλευτές της Μελόνι.
Ακόμη και η απόκτηση έγκρισης αποκαλύπτει τα αριθμητικά προβλήματα – καθώς η φον ντερ Λάιεν επιδιώκει 361 ψήφους. Σύμφωνα με την τρέχουσα δημοσκόπηση, το κεντρώο μπλοκ του ΕΛΚ, των Σοσιαλιστών και των Φιλελευθέρων θα μπορούσε να της παράσχει 402 ψήφους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι τόσο άνετο περιθώριο, καθώς αντιμετωπίζει προβλήματα εάν μόνο το 10% περίπου αυτών των ευρωβουλευτών επαναστατήσει ενάντια στην κομματική γραμμή.
*Με πληροφορίες από: Politico
