Μέσα στο χρόνο έρχονται στιγμές που οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Κάποιες από αυτές είναι αρκούντως σημαντικές ώστε να χαρακτηριστούν ως κρίσεις.
Τα κύρια χαρακτηριστικά μια κρίσης είναι δύο:
Πρώτον, ότι είναι απροσδόκητο γεγονός. Άρα έχει το στοιχείο της έκπληξης των εμπλεκομένων μερών, που σημαίνει πως τους βγάζει από τη ρουτίνα τους, από το status quo στο οποίο είχαν συνηθίσει.
Δεύτερον, απαιτεί τη γρήγορη λήψη αποφάσεων. Καθώς οι κρίσεις αλλάζουν τη ρουτίνα και άρα αλλάζουν τάχιστα το προηγούμενο γνωστό πλαίσιο, οι εμπλεκόμενοι προσπαθώντας να καταλάβουν το νέο περιβάλλον και να το ελέγξουν αναπτύσσουν αιτιολογικές εξηγήσεις για το γεγονός της κρίσης οι οποίες έχουν επίδραση στις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές τους. Όσο πιο άμεσα και όσο πιο βαθιά επηρεάζεται κάποιος από την κρίση, τόσο ισχυρότερη είναι η αλλαγή στη συμπεριφορά τους.
Τέλος, η αντίδραση σε μια κρίση εξαρτάται και από το πλαίσιο στο οποίο αυτή εμφανίζεται. Για παράδειγμα, όταν εμφανίζεται μια πολιτική κρίση σε μια δημοκρατική χώρα, οι πολίτες γίνονται λιγότερο υποστηρικτικοί στη δημοκρατία και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Από την άλλη πλευρά, όταν εμφανίζεται μια κρίση σε χώρες που έχουν ένα αυταρχικό σύστημα, η υποστήριξη της δημοκρατίας αυξάνεται.
Μια πολιτική κρίση λοιπόν μπορεί να επηρεάσει την εκλογική συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Πώς γίνεται αυτό; Η αβεβαιότητα που δημιουργεί, το αίσθημα της απώλειας του ελέγχου, ο φόβος και η αγωνία για το μέλλον τους οδηγούν σε δύο κινήσεις. Η πρώτη είναι το να βρουν τον φταίχτη. Όπως είναι εμφανές, στο συμπέρασμα που καταλήγουν φτάνουν μέσω της συναισθηματικής οδού. Οι ψηφοφόροι στους οποίους κυριαρχεί ο θυμός οδηγούνται σε μια προσπάθεια να απομακρύνουν την πηγή του «κακού». Από την άλλη, οι ψηφοφόροι στους οποίους κυριαρχεί ο φόβος αναμένονται στο να ακολουθήσουν συμπεριφορά με χαμηλότερο ρίσκο.
Κι εδώ γίνεται η μεγάλη μάχη από την πλευρά της κυβέρνησης
α) να δείξουν πως ο φταίχτης είναι άλλος β) να δημιουργήσουν φόβο και να καταλαγιάσουν τον θυμό, και από την πλευρά της αντιπολίτευσης α) να δείξει την κυβέρνηση ως φταίχτη και να πείσει για αυτό και β) να ενισχύσει τον θυμό των πολιτών. Δεύτερον, τα συναισθήματα που δημιουργεί η κρίση οδηγούν α) στην αύξηση της σημαντικότητας των χαρακτηριστικών προσωπικότητας του ηγέτη και β) στο να «καλέσουν» οι ψηφοφόροι τον υποψήφιο που έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας ώστε να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Προφανώς για να τον καλέσουν θα πρέπει να τους φέρει ως «δώρο» μια λύση διαφορετική από αυτή που προτείνουν οι πολιτικοί του status quo (και την οποία αποδέχονται). (Το α συμβαίνει διότι μειώνεται δραστικά η σημαντικότητα όλων των θεμάτων πλην αυτού της κρίσης το οποίο ψάχνουν κάποιον να το λύσει. Το β διότι η σύλληψη της ασυνήθιστης λύσης ως ιδέα, η επικοινωνία της στο κοινό και η διαδικασία που οδηγεί εκτέλεση απαιτεί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας).
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν έναν πολιτικό να ανέλθει σε κρίση και να χαρακτηριστεί ως χαρισματικός (να τονίσω εδώ πως αυτό βασίζεται στην εικόνα που έχουν για τον πολιτικό οι ψηφοφόροι που τον πιστεύουν, όχι στο εάν έχει όντως τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας). Η βιβλιογραφία δείχνει πολλά σημαντικά χαρακτηριστικά, και είναι λογικό καθώς διαφορετικές κρίσεις μπορεί να απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση και άρα να πέφτει το βάρος σε διάφορα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Είναι όμως κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία έχουν βρεθεί ως σημαντικά στις περισσότερες έρευνες. Το πρώτο είναι πως ο πολιτικός πρέπει να δείχνει ενσυναίσθηση, πως νοιάζεται για τον ψηφοφόρο. Πως τον ενδιαφέρει η δύσκολη κατάσταση την οποία βιώνει. Επίσης αυτό πρέπει να φαίνεται πως το εννοεί, δηλαδή να δείχνει πως είναι ειλικρινής. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι αναγκαίο για να δημιουργηθεί αίσθημα εμπιστοσύνης.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που κρίνεται απαραίτητο είναι το να έχει όραμα (το οποίο θα είναι διαφορετικό από αυτό των κυρίαρχων έως τότε πολιτικών αλλά και θα ασπάζονται οι ψηφοφόροι), καθώς θα πρέπει να πείσει τον ψηφοφόρο πως τον οδηγεί εκτός της αγχωτικής κατάστασης την οποία βιώνει, σε ένα καλύτερο μέλλον. Για να καταφέρει να πείσει θα πρέπει να επικοινωνεί το μήνυμα με σιγουριά, να δείχνει πως μπορεί να τα καταφέρει αλλά και να έχει την αποφασιστικότητα που απαιτείται ώστε να πάρει τις δύσκολες αποφάσεις που χρειάζονται. Τέλος, δε θα μπορεί να τα καταφέρει εάν δεν επικοινωνήσει το μήνυμα με το σωστό τρόπο, δηλαδή θα πρέπει να είναι ρήτορας.
Γιατί τα λέω όλα αυτά; Διότι στην εποχή που μπαίνουμε, αυτή της ασφάλειας, με τις γεωπολιτικές εξελίξεις να τρέχουν, με την ακρίβεια που ήρθε για να μείνει και τις χώρες της Ευρώπης να εξοπλίζονται, είναι πιθανό να μπούμε σε μια παρατεταμένη περίοδο κρίσεως η οποία όσο πιο δυνατή είναι και όσο περισσότερο τραβήξει και όσο περισσότερες κρίσεις μαζευτούν (πχ ακρίβεια-οικονομία, γεωπολιτικά, μεταναστευτικό) τόσο πιο πιθανό είναι να οδηγήσει τους ψηφοφόρους των χωρών προς παραμερισμό άλλων θεμάτων, εστίαση στα σημαντικά (αυτά των κρίσεων) και ύψωση της σημαντικότητας των χαρακτηριστικών προσωπικότητας των υποψηφίων. Καιρός κρίσεων, καιρός για ηγέτες.
