ο Θανάσης Χιούσης
Ο διάλογος για την αναθεώρηση του συνταγματικού άρθρου που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και ορίζει το κράτος ως αποκλειστικό φορέα στην παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης δεν αποτελεί πολιτικό στόχο μόνο της τωρινής κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ο πρωθυπουργός έχει θέσει ως στόχο της νέας κυβέρνησης την αναθεώρηση του άρθρου 16. Όπως σημείωσε στην πρόσφατη ανάρτηση του στο Facebook: «το νομοσχέδιο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια […] μέσα στον Ιανουάριο θα γίνει νόμος του κράτους, ανοίγοντας τον δρόμο και για την αναθεώρηση του Άρθρου 16, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται πια στα δεδομένα του 21ου αιώνα».
Όμως, η ιδέα της αναθεώρησης τοποθετήθηκε στο πολιτικό προσκήνιο ήδη από την προμνημονιακή εποχή, όταν ο συνταγματικός χάρτης βρέθηκε μόλις πριν ένα βήμα από μια ιστορική αλλαγή στο υπάρχον καθεστώς στην εκπαίδευση.
Ο πολιτικός στόχος της Αναθεώρησης του άρθρου 16 από τον Κώστα Καραμανλή
Η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή 2023 -2007 εισηγήθηκε την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος ώστε να προβλέπεται σ’ αυτό η δυνατότητα ίδρυσης «μη κρατικών πανεπιστημίων» και έφερε στην Βουλή τη συγκεκριμένη διάταξη με υπουργό Παιδείας την Μαριέττα Γιαννάκου – Κουτσίκου.
Ξεκίνησε με πρόταση του Προέδρου και των 162 βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας, που κίνησαν την αναθεωρητική διαδικασία στις 25 Μαΐου 2006, προτείνοντας την αναθεώρηση περισσοτέρων από 25 άρθρων και πάνω από 50 συνταγματικών διατάξεων. Ορισμένες αφορούσαν διατάξεις που είχαν ήδη αναθεωρηθεί το 2001. Η πρόταση πάντως του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ και των 113 βουλευτών του επανερχόταν σε ορισμένες διατάξεις, που μόλις είχαν αναθεωρηθεί, με εντυπωσιακά μεγάλες πλειοψηφίες μέσα σε ένα κλίμα πρωτοφανούς αναθεωρητικής συναίνεσης , που μόλις είχε αναθεωρηθεί, πανηγυρικά.
Συγκεκριμένα, οι αναθεωρητικές παρεμβάσεις απο την Νέα Δημοκρατία:
«Kαταρχάς, η παρ. 5 του άρθρου 16 πρέπει να αναθεωρηθεί κατά τρόπο, ώστε να μη λειτουργεί αποτρεπτικά για τη δημιουργία μη δημόσιων φορέων παροχής ανώτατης εκπαίδευσης. Για το σκοπό αυτό προτείνεται η απάλειψη της λέξης «αποκλειστικά» από το πρώτο εδάφιο της παραγράφου αυτής και η προσθήκη του όρου «δημόσια» μπροστά από τη φράση «ανώτατη εκπαίδευση», ώστε να οριοθετείται το πεδίο εφαρμογής της συγκεκριμένης παραγράφου και να μη δημιουργεί προβλήματα στην εφαρμογή των διατάξεων που αφορούν τους μη δημόσιους φορείς παροχής ανώτατης εκπαίδευσης».
Kαι από το ΠAΣOK αντίστοιχα:
«Eπί των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 16. Προτείνουμε την αναθεώρηση των παραγράφων αυτών έτσι ώστε διατηρουμένων των εγγυήσεων που ισχύουν για το δημόσιο Πανεπιστήμιο να παρέχεται η δυνατότητα σύστασης AEI μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και από ιδιώτες που αποβλέπουν να αναπτύξουν κοινωφελή δράση, μετά από κρατική άδεια».
Ο πολιτικός στόχος της κυβέρνησης Καραμανλή στην Αναθεώρηση ήταν να αλλάξει τα άρθρα 16 για τα πανεπιστήμια και εφαίνετο να είχε βρει σύμμαχο τον Γ. Παπανδρέου, πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος σε δημόσιες τοποθετήσεις του χαρακτήριζε το άρθρο 16 «μετεμφυλιακό κατάλοιπο». Μάλιστα το 1998 ο ΓΑΠ είχε αρθρογραφήσει σχετικά επισημαίνοντας ότι «το άρθρο 16, προσπαθώντας να αποκλείσει νομικά κάθε άλλη μορφή εκπαίδευσης, ευνούχισε την ελληνική πολιτεία, η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις οικονομικές, κοινωνικές και ευρωπαϊκές εξελίξεις στον χώρο της Παιδείας. Η ζήτηση για Τριτοβάθμια Εκπαίδευση δεν ρυθμίστηκε από την πολιτεία, με επακόλουθο τη διόγκωση ενός «παράτυπου» και παράλληλου ιδιωτικού τομέα με τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών».
Η εσωκομματική κρίση στο ΠΑΣΟΚ
Ωστόσο, στην άποψη του Γ. Παπανδρέου αντιδρούσαν οι Ευ. Βενιζέλος και Α. Λοβέρδος προτείνοντας να μην αναθεωρηθεί το άρθρο 16 από την πρώτη Βουλή με 180 ψήφους, να μην είναι κερδοσκοπικά τα ιδιωτικά ΑΕΙ και, αντί για ιδιωτικά πανεπιστήμια, να λειτουργούν κρατικά πανεπιστήμια που θα λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Οι πιέσεις ήταν ανάλογες και από την νεολαία του ΠΑΣΟΚ: «Η νεολαία του ΠΑΣΟΚ είναι πιστή στις αρχές του Κινήματος. Ομως, για ζητήματα που αφορούν το μέλλον της νέας γενιάς και όσο βλέπει ότι υπάρχει συναίνεση με μια Δεξιά πιο αντιδραστική και από αυτήν του Μητσοτάκη, τότε λυπούμαστε, αλλά η Νεολαία θα σταθεί απέναντι από το κόμμα» ανέφερε σε ανακοίνωση του το φοιτητικό κίνημα του κόμματος.
Πουθενά αλλού η απουσία ενιαίας ιδεολογικής γραμμής δεν ήταν εντονότερη από το ζήτημα της συνταγματικής αναθεώρησης για τα πανεπιστήμια.
Το συναινετικό κλίμα που είχε οικοδομηθεί από τα δύο κόμματα έμελλε να διαταραχθεί, λίγους μήνες μετά, στις τελευταίες συνεδριάσεις της Ειδικής Επιτροπής Αναθεώρησης, τον Ιανουάριο του 2007, όταν το κόμμα της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης άλλαξε, ξαφνικά, στάση και αποφάσισε να μη συμμετάσχει στη διαδικασία της Αναθεώρησης.
Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος προηγουμένως είχε ταχθεί δημοσίως υπέρ της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα, υπό την πίεση των εσωκομματικών του αντιπάλων αλλά και της νεολαίας του ΠΑΣΟΚ, υπαναχώρησε αποσύροντας την αρχική του υποστήριξη για αναθεώρηση του περιβόητου άρθρου 16, αποφεύγοντας μια οξεία εσωκομματική κρίση.
Οι «λαθροχειρίες» στην Βουλή
Στην Αναθεωρητική Βουλή των Ελλήνων, που συγκλήθηκε μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2007, το ΠΑΣΟΚ αναζητούσε ένα πρόσχηµα για να µπορέσει να αιτιολογήσει την ηρωική του έξοδο. Το έδωσε ο Γιάννης Τραγάκης της Ν∆, που στην Επιτροπή για την αναθεώρηση µέτρησε λάθος σε µία ψηφοφορία στην οποία κατά παράδοξο τρόπο επικρατούσαν οι δυνάµεις της αντιπολίτευσης. Ηταν το καλύτερο άλλοθι για το ΠΑΣΟΚ να αποχωρήσει από την αναθεωρητική διαδικασία καταγγέλλοντας τη Ν∆ για λαθροχειρίες.
Το ΠΑΣΟΚ κατήγγειλε το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας ότι αλλοίωσε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, παρουσιάζοντας βίντεο όπου φαίνεται να υπάρχει αλλαγή ψηφοδελτίων με τη μέθοδο της προσθαφαίρεσης από βουλευτές της ΝΔ.
Την καταγγελία έκανε σε έκτακτη συνέντευξη Τύπου ο τότε Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ Δημήτρης Ρέππας, παρουσία του τότε αντιπροέδρου της Βουλής Φίλιππου Πετσάλνικου και του τότε εκπροσώπου Τύπου του ΠΑΣΟΚ Γιώργο Παπακωνσταντίνου,
Σύμφωνα με βίντεο που δόθηκε στη δημοσιότητα, υπήρξε αλλαγή ψηφοδελτίων με τη μέθοδο της προσθαφαίρεσης από βουλευτές της ΝΔ. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου προβλήθηκε σχετικό βίντεο με οπτικό υλικό από τη Βουλή, στο οποίο φέρονται εμπλεκόμενοι ο βουλευτής κ.Μπούγας, ως υπογράφων τα ψηφοδέλτια των βουλευτών, ο βουλευτής κ.Αγοραστός ως ψηφοσυλλέκτης, ο κ.Τραγάκης, Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ και η κα Πατριανάκου, αναπληρώτρια γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ.
Στο βίντεο εμφανίζονται οι προαναφερθέντες βουλευτές της ΝΔ να έρχονται σε συνεννόηση και να αλλάζουν ή να τσαλακώνουν ψηφοδέλτια τα οποία ήδη είχαν συλλεχθεί. Ο Δημήτρης Ρέππας έκανε λόγο για βουλευτές της ΝΔ, οι οποίοι βάσει σχεδίου υπερέβησαν το ρόλο τους, δεν άσκησαν τα κοινοβουλευτικά τους καθήκοντα, με συνέπεια να προβούν σε πράξεις που παραχαράζουν την βούληση των βουλευτών ενώ καταλόγισε μεγάλες ευθύνες στον πρωθυπουργό και το προεδρείο της Βουλής για την υποβάθμιση της κοινοβουλευτικής διαδικασίας. Όμως το πραγματικό πρόβλημά του δεν ήταν οι «λαθροχειρίες» μα η αναθεώρηση του άρθρου 16 για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Οι εσωκομματικές πιέσεις έκαναν τον Γ. Παπανδρέου να ανακρούσει πρύμναν.
Η τρίτη αναθεώρηση του Συντάγματος του 1975
Το Σύνταγμα του 1975 αναθεωρήθηκε για τρίτη φορά το 2008 σε περιορισμένο αριθμό διατάξεών του. Μεταξύ αυτών δεν ήταν φυσικά η αναθεώρηση του άρθορυ 16.
Με την σύμπραξη των μικρότερων κομμάτων, του ΣΥ.ΡΙΖ.Α, του Κ.Κ.Ε και του ΛΑ.Ο.Σ, σχηματίστηκε η απαιτούμενη αυξημένη πλειοψηφία των 3/5 και στάθηκε δυνατόν να αναθεωρηθούν οι εξής διατάξεις: η κατάργηση του επαγγελματικού ασυμβιβάστου, που είχε θεσπισθεί με την αναθεώρηση του 2001, η προσθήκη των νησιωτικών και ορεινών περιοχών της χώρας στη μέριμνα του κοινού νομοθέτη και της Διοίκησης όταν πρόκειται για τη θέσπιση αναπτυξιακών μέτρων, η πρόβλεψη της δυνατότητας της Βουλής να υποβάλλει, υπό προϋποθέσεις, προτάσεις τροποποίησης επί μέρους κονδυλίων του προϋπολογισμού, αλλά και η πρόβλεψη ειδικότερης διαδικασίας ως προς την παρακολούθηση από τη Βουλή της εκτέλεσης του προϋπολογισμού.
