Δύο πολύ σημαντικές παρεμβάσεις, από τους καθηγητές Χούεργκ Λουτερμπάχερ του Κέντρου για την Διεθνή Ανάπτυξη και την Περιβαλλοντική Έρευνα Παν/μιου του Γκίσεν και μέλους του Διεθνούς Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) και του καθηγητή Ωκεανογραφίας στο Παν/μιο του Σαουθάμπτον, Νικόλα Σκλήρη, που αφορούν τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Ειδικότερα σε ότι αφορά στην έγκαιρη προειδοποίηση για τις φυσικές καταστροφές, όσο και τους κινδύνους από την υπερθέρμανση της λεκάνης της Μεσογείου, είχε την ευκαιρία να ακούσει η επιστημονική κοινότητα και το κοινό που παρακολούθησε τις εργασίες του συνεδρίου «Αντιμετωπίζοντας την Κλιματική Κρίση στη Μεσόγειο» – ΔΙΚΤΥΟ CLIMPACT, που πραγματοποίησε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στο αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου, στην Αθήνα.
Στη συμβολή των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για τις φυσικές καταστροφές, που έχει αναπτύξει ο ΟΗΕ αναφέρθηκε ο καθηγητής Χούεργκ Λουτερμπάχερ. Ο καθηγητής έδωσε στην ομιλία του μεγαλύτερη έμφαση στο έργο που συντελείται σε τούτον τον τομέα στην Ευρώπη, αλλά και τα αποτελέσματα από τις σχετικές προσπάθειες εφαρμογής του στην Ελλάδα και στην Κύπρο, ιδίως στον τομέα της προειδοποίησης για πυρκαγιές.
Όπως τόνισε ο καθηγητής, η σημασία που έχει ο αυξημένος οικονομικός αντίκτυπος που έχουν οι φυσικές καταστροφές, άλλωστε, υπογραμμίσθηκε και στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, όπου σε έρευνα μεταξύ 1.000 CEOs και σημαντικών πολιτικών παγκόσμιας εμβέλειας, οι φυσικές καταστροφές και τα ακραία κλιματικά φαινόμενα θεωρούνται ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος σε βάθος 10ετίας. Για τον λόγο τούτο είναι απαραίτητη η ανάπτυξη κι εφαρμογή σε όλο το μήκος και πλάτος του πλανήτη, ενός ολικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης.
Ο κ. Λουτερμπάχερ επικέντρωσε την ομιλία του στη σημασία που έχει για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού μοντέλου έγκαιρης προειδοποίησης, ο παράγοντας της προσαρμογής, που σε συνδυασμό με τον μετριασμό των συνεπειών αποτελούν τις δύο σημαντικές παραμέτρους της αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Λούτερμπαχερ, για να επιτευχθεί ένα κατάλληλο μοντέλο έγκαιρης προειδοποίησης θα πρέπει να υπάρχει συντονισμένη συλλογή δεδομένων από τις παγκόσμιες περιβαλλοντικές υπηρεσίες και τις εθνικές μετεωρολογικές υπηρεσίες, ώστε να υπάρχει επαρκής κατανόηση της τρέχουσας κατάστασης των καιρικών μεταβολών. Γνώμονας θα πρέπει να είναι όχι τι καιρό θα κάνει τις επόμενες δύο ημέρες, αλλά τι θα κάνει ο καιρός τις επόμενες δύο ημέρες, έτσι ώστε τα δεδομένα που έχουν συλλεγεί σε παγκόσμια κλίμακα να είναι ικανά με την κατάλληλη επεξεργασία και σε τοπική κλίμακα, την έγκαιρη επικοινώνησή τους, να συμβάλουν στην πρόγνωση κι αντιμετώπιση στις επιμέρους περιοχές και στην αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και δράσης.
Για τον λόγο τούτο, ο καθηγητής Λουτερμπάχερ επέμεινε στην ανάγκη ενός αποτελεσματικού και επαρκούς μοντέλου λήψης αποφάσεων και επικοινωνίας. Σήμερα, όπως υπογράμμισε, το 50% των χωρών του κόσμου και μάλιστα σε αυτές είναι όσες υφίστανται μεγάλες καταστροφές, δεν διαθέτουν ένα τέτοιο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Όπως επεσήμανε ο ομιλητής, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης που εστιάζονται στο μοντέλο του ολικού συστήματος μείωσης του κινδύνου είναι τα μόνα που παρέχουν έναν οικονομικά αποδοτικό και αξιόπιστο τρόπο προστασίας της ζωής.
Η ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε όλες τις χώρες σε ορίζοντα 5ετίας, έως το 2027, αποτελεί ένα φιλόδοξο σχέδιο του ΟΗΕ το EW4All και βασίζεται σε ένα τετράπτυχο
Πρώτος πυλώνας του τετράπτυχου αυτού είναι η γνώση, πληροφόρηση, για τις καταστροφές, που συνίσταται στη συλλογή των στοιχείων. Δεύτερος πυλώνας είναι η παρατήρηση, εντοπισμός και ανάλυση των δεδομένων. Τρίτος είναι η διάδοση του επικείμενου κινδύνου και η ενημέρωση και τέταρτος πυλώνας είναι η ετοιμότητα και οι δυνατότητες αντιμετώπισης κι αντίδρασης. Για την υλοποίηση αυτής της παγκόσμιας πρωτοβουλίας συνδράμουν πολλοί οργανισμοί, ο ιδιωτικός τομέας και πολλοί άλλοι σημαντικοί παίκτες -ιδίως στο χρηματοοικονομικό πεδίο, καθώς είναι σημαντικό και οι φτωχότερες χώρες να μπορέσουν να αποκτήσουν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης.
Αναφορικά με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, ο κ. Λουτερμπάχερ αναφέρθηκε στην ανάπτυξη του προγράμματος έγκαιρης προειδοποίησης MedEWSa στο πλαίσιο του EW4All, με έμφαση στη Μεσόγειο.
Ένα πρόγραμμα που έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα και στοχεύει στην αντιμετώπιση πολλαπλών κινδύνων και ανάληψη δράσεων σε διαφορετικές περιοχές στην Ευρώπη και την Αφρική. Στο πλαίσιο του προγράμματος έχει εισαχθεί η καινοτομία της δυαδικής συνεργασίας και ανταλλαγής εμπειριών ανάμεσα σε χώρες με ομοειδείς φυσικές καταστροφές και κλιματικά προβλήματα (για παράδειγμα η περιοχή της Αττικής στην Ελλάδα με το μεγάλο φυσικό πάρκο, της Αιθιοπίας, που πλήττονται από παρόμοιες πυρκαγιές και πλημμυρικά φαινόμενα).
Στην Ελλάδα
Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, ο κ. Λαουτερμπάχερ στάθηκε στον αυξημένο κίνδυνο και το μεγάλο πρόβλημα των πυρκαγιών, παρουσιάζοντας ενδιαφέρουσες προτάσεις για το πώς οι παρατηρήσεις κι η εμπειρία από τα καταστροφικά φαινόμενα μπορούν να συνδυασθούν με «ιστορικά» δεδομένα από παλαιότερες πυρκαγιές, ούτως ώστε να παραχθεί ένα επαρκές κι αποτελεσματικό μοντέλο πρόβλεψης, παρατήρησης (και διαστημικής), έγκαιρης προειδοποίησης κι αντίδρασης. Όπως επεσήμανε και την ανάγκη χαρτογράφησης των πληγεισών περιοχών μετά την καταστροφή, με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.
Στα συμπεράσματά του, ο κ. Λάουτερμπαχ εντόπισε τις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στην ανάπτυξη και την εφαρμογή τους τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης (μερική και αποσπασματική γνώση των κινδύνων, λόγω ελλιπούς επικοινωνίας, παρωχημένα νομοθετικά πλαίσια, ανεπαρκής προετοιμασία), αλλά και τις ευκαιρίες που προβάλλουν, όπως η ανάπτυξη των τεχνολογικών μέσων και των μεθόδων επικοινωνίας, η παγκόσμια και περιφερειακή συνεργασία, η ενσωμάτωση της πληροφορίας και της γνώσης σε τοπικό επίπεδο και η οικονομική συνεργασία στην πλήρη αλυσίδα της αξίας.
Από την πλευρά του, ο καθηγητής Ωκεανολογίας στο Παν/μιο του Σαουθάμπτον Νικόλας Σκλήρης, αναφέρθηκε στις επιπτώσεις που έχει η υπερθέρμανση του κλίματος στην Μεσόγειο θάλασσα και τα οικοσυστήματά της.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο καθηγητής, η Μεσόγειος αναδεικνύεται ως η περιοχή με τα θερμότερα νερά, καθώς η υπερθέρμανσή της αυξάνει την επιφανειακή εξάτμιση, μίας ούτως ή άλλως ξηρής περιοχής. Μέχρι στιγμής πάντως τα ποσοστά της αλατότητας δείχνουν πως επαρκούν ακόμη για να ισοσκελίσουν την κατάσταση ανατροπής των κλιματικών δεδομένων παρά την υπερθέρμανση.
Όπως πρόσθεσε ο κ. Σκλήρης, οι παρατηρήσεις από το 1950 και δώθε καταδεικνύουν πως η τάση αυτή ενισχύεται όλο και περισσότερο. Ιδίως σε σχέση με τα ύδατα άλλων ωκεανών, είναι κατά μέσο όρο 1,5ο C υψηλότερη, ενώ η αύξηση της ανόδου της θερμοκρασίας είναι κατά μέσο όρο 20% ταχύτερη.
Ιδιαίτερα αυξημένη είναι σύμφωνα με τα δεδομένα που παρουσίασε ο καθηγητής η αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα στη Βορειοδυτική Μεσόγειο, με μείωση της χειμερινής ωκεάνιας απώλειας θερμότητας, σε αντίθεση με το Αιγαίο, όπου παρατηρείται αύξηση. Ωστόσο παραμένει το ερώτημα της μετατόπισης της τάσης μείωσης αυτής προς ανατολικότερα, δηλ. και προς τις θάλασσες του Αιγαίου.
Όπως επεσήμανε ο καθηγητής, με βάση τα σενάρια για τις μεσαίες και υψηλές εκπομπές, η πιθανότητα για ακραίες ξηρασίες στη Μεσόγειο προβλέπεται αυξημένη κατά 200-300%.
Η αύξηση αυτή της θερμοκρασίας και της επιφανειακής εξάτμισης έχει ως αποτέλεσμα και την ταχύτερη και μεγαλύτερη σε κλίμακα αύξηση της θερμοκρασίας και της αλατότητας στη λεκάνη της Μεσογείου, τη μείωση της πυκνότητάς της και, παράλληλα, την αύξηση της διαφοράς θερμοκρασίας ανάμεσα στην επιφάνεια των υδάτων της και τα κατώτερα στρώματα του βυθού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο καθηγητής, αυτή η ταχύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας επιταχύνει επίσης και την άνοδο του ύψους των υδάτων. Όπως υπολογίζουν τα μοντέλα πρόβλεψης, η αύξηση της υδάτινης επιφάνειας έως το τέλος του αιώνα εκτιμάται στο 1 μ. με μία θερμοκρασική άνοδο +3 βαθμών C. Αυτή η άνοδος θα προκαλέσει επίσης μεταβολές και στη συχνότητα και την ένταση του καύσωνα και των ακραίων φαινομένων (κυκλώνες κλπ) στη λεκάνη της Μεσογείου, με ανυπολόγιστες συνέπειες στα θαλάσσια οικοσυστήματά της, προκαλώντας συνάμα μείωση της βιοποικιλότητάς της.
Όπως τόνισε ο κ. Σκλήρης, η υπερθέρμανση της Μεσογείου συνδέεται με την ανάπτυξη βλαβερών θαλάσσιων ειδών στη χλωρίδα και πανίδα, με ταυτόχρονη εξαφάνιση ενδημικών ειδών. Παράλληλα, η υπερθέρμανση των υδάτων, όπως κι αύξηση της αλατότητας συμβάλλει στην εξαφάνιση των αποικιών φυκιών, όπως και των κοραλλιών στη λεκάνη της Μεσογείου.
Δυστυχώς, πρόσθεσε ο καθηγητής, οι μακροπρόθεσμες παρατηρήσεις των υδρολογικών στοιχείων δεν δείχνουν μία σημαντική μεταβολή στη διαστρωμάτωση της Μεσογείου, με την αύξηση της αλατότητας να μη στέκεται ικανή να ισοσταθμίσει την υπερθέρμανση και το αποτέλεσμά της στην πυκνότητα που ενισχύει τις μεταβολές στη λεκάνη της.
Απεναντίας, τόνισε ο κ. Σκλήρης, τα στοιχεία και τα κλιματικά μοντέλα προβάλλουν ότι η ανατροπή των κλιματικών δεδομένων στη Μεσόγειο ενδέχεται να φθάσει στο σημείο καμπής στη διάρκεια αυτού του αιώνα, με καταστροφικές συνέπειες στα τοπικά και θαλάσσια οικοσυστήματα.
