Στην τελευταία του κατοικία, στο Α’ Νεκροταφείο, οδηγήθηκε ο κορυφαίος τραγουδοποιός Διονύσης Σαββόπουλου που έφυγε από τη ζωή το βράδυ της περασμένης Τρίτης από ανακοπή καρδιάς.
Πλήθος κόσμου υποδέχτηκε τη σορό του με χειροκροτήματα, την ώρα που η χορωδία της ΕΡΤ αποχαιρετούσε τον σπουδαίο καλλιτέχνη.
Η πομπή από τη Μητρόπολη προς το Α’ Νεκροταφείο ξεκίνησε με τη «Συννεφούλα» προκαλώντας ρίγη συγκίνησης στον κόσμο, που φώναζε «αθάνατος», ενώ χτυπούσε ρυθμικά τα χέρια στους ήχους που παιάνιζε η μπάντα του Ναυτικού.
Την πομπή συνόδευσαν η σύζυγος του Άσπα, τα παιδιά, τα εγγόνια του και στενοί φίλοι.
«Αντίο “Νιόνιο”»
H εξόδιος ακολουθία ολοκληρώθηκε λίγα λεπτά μετά τις 2.30 το μεσημέρι του Σαββάτου.
Συγκινημένοι αποχαιρέτησαν τον σπουδαίο καλλιτέχνη, εκφωνώντας επικήδειους λόγους, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, η πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η Αγγελική Κοτανίδου, καθηγήτρια Πνευμονολογίας, γιατρός του Διονύση Σαββόπουλου, ο συγγραφέας και προσωπικός του φίλος Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο Σταμάτης Φασουλής, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Αλέξης Κυριτσόπουλος, ο γιος του Κορνήλιος Σαββόπουλος και ο εγγονός του, Διονύσης.
Μητσοτάκης: «Νιόνιο μας, ευχαριστώ»
Ο πρωθυπουργός και προσωπικός φίλος του Διονύση Σαββόπουλο, Κυριάκος Μητσοτάκης, εκφώνησε τον πρώτο επικήδειο.
«Για τον άνθρωπο και τον τραγουδοποιό που αποχαιρετάμε σήμερα θα μείνουν πάντα τα συναισθήματα όλων όσοι ταξίδεψαν με τις νότες και τους στίχους του. Κάτι φυσικό αφού, κατά καιρούς, τραγούδησε για τον καθένα από εμάς. Προσωπικά δεν είμαι εδώ μόνο σαν φίλος και σαν θαυμαστής του, αλλά από χρέος προς έναν μεγάλο Έλληνα που έζησε και περιέγραψε μοναδικά τις περιπέτειες του τόπου, αλλά και τις μικρές και τις εικόνες που γέννησε αλλά και τη γεύση που άφησε η εμπειρία τους» είπε.
«Ο “Νιόνιος” σε όλη του τη ζωή συμβάδισε με τη ζωή της χώρας, δίνοντάς μας ώθηση χαράς στις δύσκολες ανηφόρες αλλά και προειδοποιώντας για τις επικίνδυνες κατηφόρες, έχοντας πάντα τη δική του άποψη για τα πράγματα, ανοιχτή αλλά ποτέ αιχμάλωτη δογμάτων», πρόσθεσε.
«Γι’ αυτό όπως στη μουσική πέτυχε να φέρει το ροκ κοντά στο έντεχνο και το δημώδες, έτσι και στο κοινωνικό πεδίο από τις οραματικές ιδέες της αριστεράς συναντήθηκε με τον ρεαλισμό της φιλελεύθερης σκέψης. Δεν θα κρύψω ότι τα λόγια που προσωπικά θα ξεχώριζα από το πλούσιο έργο του είναι από τον Άγγελο Εξάγγελο γιατί αποτελούν ευθύ και δημόσιο λόγο. Πετυχαίνουν να ενώσουν τον ευαίσθητο χώρο της τέχνης με τον πραγματισμό της πολιτικής.
Τα νέα που μάς έφερε ήταν όλα μια ψευτιά
κι ακούγονταν ευχάριστα στ’ αυτί μας
Γιατί έμοιαζε μ’ αλήθεια η κάθε του ψευτιά
κι ακούγοντάς τον ησύχαζε η ψυχή μας
Αμέσως καταλάβαμε τι πήγαινε να πει
και τού ’παμε να φύγει μουδιασμένα
Αφού δεν είχε νέα ευχάριστα να πει
καλύτερα να μη μάς πει κανένα.
Μια απόδειξη ότι η καλλιτεχνική ευαισθησία γίνεται πολύ πιο ισχυρή από κάθε πολιτικό επιχείρημα».
«Ο Διονύσης δεν αρνήθηκε ποτέ την πρόσκληση της αμφισβήτησης. Έγινε πυροδότης προβληματισμού. και στα δύο αυτά επίπεδα. Πρωτοπόρος στους δρόμους του πενταγράμμου και αιρετικός στα σχόλιά του», πρόσθεσε ο κ. Μητσοτάκης, σημειώνοντας ότι ήταν ένας πατριώτης που αγαπούσε αληθινά τον τόπο του.
«Δεν ήταν μόνο η δημόσια συμπεριφορά του Διονύση που νιώθω να ενώνονται στο πρόσωπό του η Τέχνη και η πολιτική», τόνισε και επισήμανε πως «δεν δέχθηκε ποτέ δημόσια αξιώματα καταλήγοντας ότι κατέστη ο χρονογράφος του ελληνικού ταξιδιού επί μισό και πλέον αιώνα. Η κληρονομιά του αποτελεί κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης».
«Νιόνιο μας, θα σε αποχαιρετίσω με ένα μεγάλο ευχαριστώ. Από αύριο δεν θα υπάρχεις μόνο μέσα από τα τραγούδια σου. Θα σε σκεφτόμαστε κάθε φορά που ένας νέος πιάνει μια κιθάρα αλλά και κάθε φορά που κοιτιόμαστε σε έναν καθρέφτη. Με τα καλά μας και τα στραβά μας», τόνισε ο Πρωθυπουργός.
Σακελλαροπούλου: «Θα προσέχουμε την Άσπα»
«Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, βαπτίστηκε στην ποιητικότητα και την πνευματικότητά της. Στις πολυπολιτισμικές της παραστάσεις, τα βιώματα και τα τραύματά της», ανέφερε η πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, στον επικήδειο λόγο της.
»Σε αυτή την πόλη της βαριάς και γλυκιάς συνάμα έμπνευσης της δικής μας πόλης, της γενέθλιας γης και της αναφοράς μας, της σκηνής. Ίσως αυτή η μνήμη, οι αφηγήσεις των πρώτων και των νεανικών χρόνων που προλάβαμε να μοιραστούμε, να σε έκανα να με αποκαλείς η καινούργια παιδική μου φίλη. Το φορτηγό πέρασε από την Εθνική και σε πήγε μακριά, στα Πέρα Μέρη και έτσι ξεκίνησε το δικό σου και μαζί το δικό μας ταξίδι», συνέχισε.
«Τραγούδησες για μας, για τον λαό, το έθνος και την ιστορία, την παράδοση και το μοντέρνο, την ταυτότητά μας, την σύνθεση Ανατολής και Δύσης, αλλά και για τη μικρή μας τη ζωή, για τον καθένα μας προσωπικά. Τόσες μουσικές, τόσοι στίχοι. Πάντα τα σκεφτόσουν ενιαία, έλεγες σαν σύνολο. Και μετά άνθιζε ο καρπός της δημιουργίας της ιδιοφυΐας με τα τραγούδια σου. Ερωτευτήκαμε, πονέσαμε, χαρήκαμε, πληρωθήκαμε, συνδεθήκαμε με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Άγγιξες τις ψυχές μας με τρόπο ανεξίτηλο», πρόσθεσε η πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας.
«Η φωνή σου θα αντηχεί για πάντα μέσα μας και η μνήμη σου θα ζει σε κάθε νότα και σε κάθε λέξη που μας άφησες. Το έργο σου δεν είναι μόνο μία μουσικά αποτυπωμένη πολιτική και πολιτισμική ιστορία του τόπου μας. Είναι μια σπουδή ποιητική, μια γλώσσα Σαββοπουλική, τολμηρή και τρυφερή, ανατρεπτική και θεραπευτική, που μιλά της καθεμιάς γενιάς, καινούριας και παλιάς. Έγινες, ήσουν και παρέμεινες μέχρι το τέλος αληθινός, όπως υποσχέθηκες όταν άφηνες πίσω σου τη Θεσσαλονίκη. Δεν λύγισε ποτέ ο λόγος σου. Ούτε επί χούντας στη φυλακή, απέναντι στα σκοτάδια και τη λογοκρισία. Δεν σύρθηκες από το κοινό σου. Ήσουν πάντα μπροστά, ακόμη και απέναντί του. Πέρασες από τον θρίαμβο στην αποδοκιμασία, όταν ενόχλησε με την κριτική σου ματιά», συνέχισε.
»Στάθηκες όμως όρθιος, με αξιοπρέπεια, με το κεφάλι ψηλά και επέστρεψες, μας ξανακερδίσεις. Με την Άσπα πάντα δίπλα σου να λάμπει και να σε στηρίζει. Και ήρθαν τα χρόνια, τα τελευταία με τη δοκιμασία της υγείας αλλά και το δικό σου τρόπο του αποχαιρετισμού, τις γεμάτες κόσμο και ρυθμό συναυλίες, το βιβλίο του απολογισμού και της συμφιλίωσης, με τις φιλόξενες βραδιές, τους φίλους και τις αναμνήσεις, με την πληρότητα της ζωής, την παρουσία σου να μας γεμίζει και να μας φωτίζει και την πίστη σου, ότι όλα είναι εδώ, τίποτα δεν χάνεται».
Η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελαροπούλου και στενή προσωπική φίλη του Διονύση Σαββόπουλου δεσμεύτηκε στον επικήδειο της να προσέχει τη σύζυγο του Άσπα. «Θα στην προσέχουμε την Άσπα να είσαι σίγουρος. Καλό ταξίδι Διονύση αγαπημένε», είπε τέλος.
Φασουλής: «Ήρθα να λύσω μια παρεξήγηση»
«Διονύση μου, τι πράγματα είναι αυτά αγόρι μου; Ήρθα για να λυθεί μια παρεξήγηση, έτσι είπαμε, ξαφνικά… Αν και εδώ ήρθα μιλώντας του για τελευταία φορά για να λυθεί μια παρεξήγηση των τελευταίων ημερών. Ακούμε παντού ότι φεύγοντας ο Διονύσης “το τραγούδι έγινε πιο φτωχό”, λάθος. Εσύ αφήνεις ένα ελληνικό τραγούδι, όχι πλούσιο, πάμπλουτο. Δεν ξέρω αν χωρίς εσένα θα ήταν τόσο πλούσιο. Το αγάπησες πολύ το ελληνικό τραγούδι, πάρα πολύ», είπε ο Σταμάτης Φασουλής στον επικήδειό του.
«Συζητάγαμε για τη ζωή γιατί αυτό που θέλαμε και ήθελε περισσότερο εκείνος ήταν να ακουμπήσει στην τέχνη, ήταν η ζωή, ήθελε τη ζωή να τη μεταφέρει στο τραγούδι και τη μετέφερε», ανέφερε μεταξύ άλλων.
Ιωαννίδης: «Εκ μέρους μιας Ελλάδας που παραμένει αποικία… ευχαριστώ»
«Πώς κατάφερες να ενωθείς μαζί μας σε τέτοιο βάθος;», διερωτήθηκε στον επικήδειό του ο Αλκίνοος Ιωαννίδης.
«Ήσουν ένας συντηρητικός με καρδιά επαναστάτη, ένας βλοσυρός που του άρεσαν τα ανέκδοτα, ένας αμήχανος σοφός», πρόσθεσε.
«Εκ μέρους των γνωστών κ άγνωστων ποιητών σε μια αντιποιητική εποχή, σε ευχαριστώ, φεύγεις γιορτινός και αιώνιος», ανέφερε φανερά συγκινημένος.
Δήμητρα Γαλάνη: «Ξεκουράσου, σε ευχαριστούμε για όλα»
«Έχουν γράψει και έχουν πει για σένα πανέμορφα πράγματα. Κατάφερες να μας ενώσεις όλους ο κόσμος τα έχει πει όλα, τα έχει νιώσει όλα και πώς αλλιώς να ήταν, αφού μας έχεις χαρίσει τόσα δώρα. Ευχαριστώ. Σε ένα από όσα γράφτηκαν, διάβασα: “Ο Σαββόπουλος είναι ο ρυθμός μέσα μας”. Από εκεί πιάστηκα, από τον ρυθμό της καρδιάς μου, για να σε αποχαιρετήσω», είπε η Δήμητρα Γαλάνη.
«Το έργο σου είναι και θα είναι πάντα ολοζώντανο! Εσύ όμως θα λείπεις, θα μου λείπεις, γιατί είσαι βαθιά ριζωμένος μέσα μου. Ήμουν εκεί, στα γλέντια μας με τις κιθάρες. Κρεμόμουν από το στόμα σου όταν μιλούσες. Στεκόμουν στην ουρά για να πάρω τον καινούριο σου δίσκο. Κάθε φορά που σε έβλεπα στις παραστάσεις, είχα έναν κόμπο στον λαιμό».
»Ξεκουράσου τώρα, Διονύση. Ήξερες πάντα ακριβώς τι να παίξεις, για τα παιδιά που θα έρθουν, για όλους μας. Ήξερες ποια είναι η ταυτότητα αυτού του τόπου. Ήμουν και θα είμαι πάντα κοντά σου. Στο καλό, Διονύση και σε ευχαριστούμε για όλα», ανέφερε συγκινημένη.
Συγκίνησαν ο γιος και ο εγγονός του
«Αυτό που ήθελε με το έργο του να μας πει είναι ότι το υλικό και το πνευματικό πάνε μαζί. Ο θάνατος και η ζωή πάνε μαζί. Ευχαριστώ που ήρθατε όλοι να τιμήσετε τον πατέρα μου», ανέφερε μεταξύ άλλων ο γιος του Διονύση Σαββόπουλου.
«Κατάφερες να μου μάθεις τι είναι άνθρωπος. Η ψυχή σου μένει μαζί μας, σε αγαπώ πολύ», είπε ο εγγονός του, κάνοντας τους πάντες να λυγίζουν.
Συγκίνηση στο λαϊκό προσκύνημα
Από τις 8.30 το πρωί έως τις 11.30, η σορός του σπουδαίου δημιουργού του «Βρώμικου Ψωμιού» και του «Μπάλλου» τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών.
Σε κλίμα συγκίνησης, εκατοντάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας συγκεντρώθηκαν από νωρίς στη Μητρόπολη Αθηνών, περιμένοντας υπομονετικά με ένα λουλούδι στο χέρι για να απευθύνουν το δικό τους αποχαιρετισμό, με ένα νεύμα, ένα δάκρυ στον άνθρωπο που αγκάλιασε με τις μελωδίες του τις αναμνήσεις τους.
Στο πλήθος και καλλιτέχνες, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών αλλά και πολιτικοί που τον γνώριζαν και τον αγαπούσαν.
Από τους πρώτους επίσημους που προσήλθαν από νωρίς για να αποχαιρετήσουν τον σπουδαίο τραγουδοποιό ήταν ο Πρόεδρος της Βουλής, Νικήτας Κακλαμάνης, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, όπως κι ο τραγουδιστής Χρήστος Θηβαίος.
Η Φιλαρμονική του Δήμου Αθηναίων υποδέχτηκε μουσικά τη σορό ενώ η χορωδία της ΕΡΤ ερμήνευσε αγαπημένα τραγούδια του δημιουργού. Στην αποχώρηση θα ακουστεί το «Ας κρατήσουν οι χοροί», αυτό το μοναδικό τραγούδι που μετατράπηκε σε ύμνος που ακούγεται σε κάθε ελληνικό γλέντι.
Συντετριμμένη η οικογένειά του
Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η παρουσία της αγαπημένης του συζύγου, Άσπας, η οποία στάθηκε συντετριμμένη πίσω από το φέρετρο του ανθρώπου με τον οποίο μοιράστηκε δεκαετίες ζωής και απέκτησε δύο γιους.
