Από τον Θανάση Χιούση
Αριθμοί προσφυγικής κρίσης 2015-2016 για την Ευρώπη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έλαβε τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων ασύλου από την προσφυγική κρίση του 2015-16, το 2023.
Περισσότεροι από 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι ζήτησαν άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2023, λίγο κάτω από τα επίπεδα της προσφυγικής κρίσης του 2015. Η ανάλυση που δημοσιεύθηκε από τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Άσυλο (EUAA) αποκαλύπτει αξιοσημείωτες αλλαγές στο τοπίο του ασύλου εντός της ΕΕ+ (χώρες Ε.Ε.συν τη Νορβηγία και την Ελβετία). Συνολικά, το 2023, υποβλήθηκαν περισσότερες από 1.140.000 αιτήσεις για άσυλο, μια αξιοσημείωτη αύξηση της τάξεως του 18% σε σύγκριση με το 2022. Είναι ο υψηλότερος αριθμός από το 2015-16 όταν 1,3 εκατομμύρια και στη συνέχεια 1,19 εκατομμύρια άνθρωποι αναζήτησαν καταφύγιο στην ΕΕ.
Τα δεδομένα καταδεικνύουν την αυξανόμενη πίεση στην ευρωπαϊκή επικράτεια από τον αυξημένο πόλεμο στο κατώφλι του και απειλούν να αυξήσουν την έλξη της εθνικιστικής ακροδεξιάς πολιτικής. Και μπορεί η γηραιά ήπειρος να μην έφτασε ακόμη στους αριθμούς του 2015, παρά τους δυο εν εξελίξει πολέμους στα σύνορα της, η επίδραση όμως των αυξημένων επιπέδων βίας και πολέμου στο κατώφλι της Ε.Ε. δείχνει ήδη τα σημάδια του.
Σύριοι και Αφγανοί οι κύριες εθνικότητες που αιτούνται άσυλο
Τα 1,1 εκατομμύρια ανθρώπων που αιτήθηκαν άσυλο δεν συμπεριλαμβάνουν στα στοιχεία το μεγαλύτερο μέρος των Ουκρανών πολιτών που εκτοπίστηκαν λόγω της πλήρους κλίμακας εισβολής της Ρωσίας, με περίπου 4,4 εκατομμύρια να λαμβάνουν καθεστώς προσωρινής προστασίας στην ΕΕ, μια διαφορετική ταξινόμηση.
Επομένως, τα δεδομένα του Οργανισμού αφορούν τις αιτήσεις ασύλου από τρίτες χώρες, εκτός ευρωπαϊκής επικράτειας.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Σύριοι και οι Αφγανοί υπήκοοι υπέβαλαν τις περισσότερες αιτήσεις — 181.000 και 114.000, αντίστοιχα — συνεχίζοντας μια πολυετή τάση.
Συγκεκριμένα, το 2023, οι Σύριοι (181.000) υπέβαλαν σημαντικά περισσότερες αιτήσεις, καταγράφοντας αύξηση 38% σε σύγκριση με το 2022. Ο αριθμός αυτός αντιπροσωπεύει λίγο λιγότερο από το ήμισυ του αριθμού των αιτήσεων που υποβλήθηκαν το 2015. Οι δε Αφγανοί (114.000), ενώ παραμένουν η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα αιτούντων, υπέβαλαν σημαντικά λιγότερες αιτήσεις σε σύγκριση με το 2022 (μείωση κατά 11%), καθιστώντας τις μία από τις μοναδικές βασικές εθνικότητες που μειώθηκαν πέρυσι.
Σε μια τάση που ξεκίνησε το τέταρτο τρίμηνο, οι Τούρκοι υπήκοοι (101.000) υπέβαλαν αυξημένο αριθμό αιτήσεων ασύλου, σε ένα ποσοστό της τάξης του 82% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι αιτήσεις από την Τουρκία καατάσσονται στην τρίτη θέση των δέκα κρατών με τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου στην ΕΕ+.
Προχωρώντας και παρακάτω, οι Βενεζουελανοι και Κολομβιανοί αθροίζουν περίπου 130.000 αιτήσεις, ενώ στην συντριπτική πλειονότητα τους, πάνω από το 80% των αιτήσεών υποβάλλονται στην Ισπανία.
Η έκθεση σημείωσε επίσης μια αύξηση στα αιτήματα των Παλαιστινίων προς το τέλος του έτους με τον αριθμό των αιτήσεων να φτάνει σχεδόν τις 11.600, δύο τρίτα υψηλότερος από το 2022, δηλαδή από περίπου 6.700 το 2022, με τους περισσότερους να κατευθύνονται προς την Ελλάδα.
Η Ελλάδα «ψηλά» στις χώρες υποδοχής
Η Γερμανία (334.000 αιτήσεις) συνέχισε να δέχεται τις περισσότερες αιτήσεις μακράν, σε απόλυτους αριθμούς, παραμένοντας ο κορυφαίος προορισμός αιτούντων άσυλο στην ΕΕ, λαμβάνοντας σχεδόν το ένα τρίτο όλων των αιτήσεων. Με πρόχειρους υπολογισμούς, Η Γερμανία έλαβε όσες αιτήσεις έλαβαν αθροιστικά η Γαλλία (167.000) και η Ισπανία (162.000), η δεύτερη και τρίτη χώρα δηλαδή στην κατάταξη. H Γερμανία έλαβε 1 αίτηση ανά 252 κατοίκους. Η δε Ιταλία της Μελόνι με 136.000 αιτήσεις εμφανίστηκε επίσης σε εξέχουσα θέση στο τοπίο του ασύλου. Συλλογικά, αυτές οι τέσσερις χώρες έλαβαν πάνω από τα δύο τρίτα όλων των αιτήσεων πέρυσι.
Η Ελλάδα δέχτηκε περίπου 60.000 αιτήσεις, αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι ενδιαφερόμενες εθνικότητες ήταν κυρίως με προέλευση από το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, την Σομαλία και την Αίγυπτο. Περίπου 12% των συνολικών αιτήσεων από το Πακιστάν (4.066), 8% των συνολικών αιτήσεων από το Αφγανιστάν (9.484), 15% των συνολικών αιτήσεων από την Σομαλία (2.937) και 9% των συνολικών αιτήσεων από την Αίγυπτο (2.498) υποβλήθηκαν για την Ελλάδα. Επομένως, η Ελλάδα προσελκύει το κατά μέσο όρο το 10% των αιτήσεων από τις χώρες αυτές. Όσον αφορά τους Ουκρανούς πρόσφυγες, η Ελλάδα δέχεται μόλις το 1% (143) των συνολικών αιτήσεων από την Ουκρανία. Υπολογίζεται, επίσης, πως 2.714 Τούρκοι υπέβαλαν αίτηση ασύλου στην Ελλάδα το 2023, αριθμός αν μη τι άλλο παρά αξιοσημείωτος.
Το υψηλότερο ποσοστό αναγνώρισης εδώ και χρόνια
Η Ευρώπη όμως, δεν δέχεται τις αιτήσεις αυτές σε πρωτοβάθμιο στάδιο αλλά πλέον έχει επιταχύνει τις διαδικασίες αναγνώρισης των αιτήσεων σε σημαντικό βαθμό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, όταν και η γραφειοκρατία με την «δυσανεξία» των ευρωπαϊκών κρατών στις προσφυγικές ροές ήταν σε υψηλά επίπεδα.
Συγκεκριμένα, το 2023, το ποσοστό αναγνώρισης των αιτήσεων ασύλου στην ΕΕ+ ανήλθε στο 43%, στο υψηλότερο επίπεδο τα τελευταία 7 χρόνια.
Ωστόσο, ενώ το ποσοστό παρέμεινε σταθερό για τις περισσότερες εθνικότητες, για ορισμένους παρουσίαζε διακυμάνσεις – τόσο ως προς τον αριθμό των θετικών αποφάσεων (πρώτου βαθμού), όσο και ως προς το είδος της απόφασης προστασίας.
Ενδεικτικά, αν και παραμένει υψηλό, στην περίπτωση των Σύρων (ποσοστό αναγνώρισης άνω του 80%) μόνο το ένα τέταρτο των αποφάσεων (26%) χορηγούν καθεστώς πρόσφυγα. Ωστόσο, για τους Αφγανούς (ποσοστό αναγνώρισης 61%), περίπου οι μισές αποφάσεις χορηγούν το καθεστώς του πρόσφυγα. Επιπλέον, από το 2019, το ποσοστό αναγνώρισης για τους Τούρκους υπηκόους έχει μειωθεί σημαντικά στο 25%.
Στην τρίτη θέση η Ακροδεξιά για το Europe Elects
Τα νέα δεδομένα πυροδοτούν τις πολιτικές εντάσεις σχετικά με τη μετανάστευση και την πρόσληψη προσφύγων από την ΕΕ ενόψει μιας κρίσιμης εκλογικής χρονιάς στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις οποίες η ακροδεξιά προβλέπεται να εκτιναχθεί σε ολόκληρη την ήπειρο.
Τα ετήσια στοιχεία για το άσυλο δόθηκαν στη δημοσιότητα καθώς η εκστρατεία για τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο του Ιουνίου έχει αυξηθεί δυναμικά, με τη μετανάστευση να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για τους ψηφοφόρους σε πολλές χώρες της ΕΕ.
Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση Europe Elects (29 Φεβρουαρίου 2024) προβλέπει την κατάληψη της τρίτης θέσης από το ακροδεξιό μπλόκ του ID («Ταυτότητα και Δημοκρατία») με πρωτοστάτες τα κόμματα της Λεπέν και του Σαλβίνι. Συγκεκριμένα, το ID προβλέπεται να συγκεντρώσει 92 έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αφήνοντας πίσω κατά 10 έδρες το μετριοπαθές Renew Europe Group (RE), το οποίο φαίνεται να χάνει ακόμα και την τέταρτη θέση, την οποία διεκδικεί σθεναρά το ευρωσκεπτικιστικό ECR.
