Η τροφή είναι θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Τρώμε για επιβίωση, αλλά και για απόλαυση. Το φαγητό μάς ενώνει, αποτελεί μέρος της πολιτιστικής μας ταυτότητας, ενσωματώνεται σε θρησκευτικές τελετές και είναι βασικό συστατικό των εορτασμών μας. Σε πολλές περιπτώσεις, τα πιάτα που καταναλώνουμε σήμερα παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκαν.
Σπόροι δημητριακών έχουν βρεθεί σε αιγυπτιακούς τάφους, απολιθωμένα υπολείμματα ηλικίας 5.000 ετών έχουν εντοπιστεί στη Φινλανδία, ενώ ένα αρχαιολογικό εύρημα στο Ισραήλ χρονολογείται περίπου 23.000 χρόνια πίσω. Πρόσφατα, στις ανασκαφές της Πομπηίας ανακαλύφθηκε ένα μωσαϊκό που απεικονίζει ένα γεύμα που περιλαμβάνει μια πρώιμη μορφή πίτσας – στην ουσία, μια επίπεδη ζύμη με υλικά από πάνω.
Το φαγητό δεν είναι μόνο ανάγκη επιβίωσης. Η δημιουργία φαγητού είναι μέσο έκφρασης, οικογενειακής σύνδεσης, κοινωνικής συνοχής, αλλά και –σε ορισμένες περιπτώσεις– συμβολισμός κοινωνικής θέσης.
Οι πρώτες καταγεγραμμένες συνταγές
Μια σειρά από συνταγές βρέθηκε σε τρεις πήλινες πλάκες στο σημερινό Κουβέιτ και Ιράκ. Οι πλάκες αυτές περιείχαν οδηγίες για σούπες, ζωμούς και ψωμιά, όλα χρονολογημένα περίπου στο 1750 π.Χ. Χάρη σε αυτές, οι επιστήμονες κατάφεραν να κατανοήσουν πώς εξελίχθηκαν φαγητά όπως το αρνίσιο στιφάδο.
Η καταγραφή αυτών των συνταγών αποδεικνύει τη σημασία της διατήρησης των μαγειρικών παραδόσεων. Η αναβίωση παλιών πιάτων μάς συνδέει με την ιστορία μας και δείχνει πώς, ανά τους αιώνες, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν το φαγητό για να γιορτάζουν και να έρχονται κοντά.
Κάρι: 4.000 χρόνια ιστορίας
Το κάρι, προερχόμενο από τη λέξη “kari” στα Ταμίλ, έχει εξελιχθεί σε έναν γενικό όρο που περιγράφει πιάτα από την Ινδία, την Καραϊβική και την Ταϊλάνδη, τα οποία έχουν ως βάση μια σάλτσα ή ζωμό με μπαχαρικά και σερβίρονται συνήθως με ρύζι.
Ωστόσο, η πρώτη μορφή του κάρι χρονολογείται περίπου 4.000 χρόνια πίσω, σύμφωνα με αρχαιολογικές ανασκαφές στο Μοχέντζο-ντάρο του Πακιστάν. Κατάλοιπα από καρβουνιασμένη σκελίδα σκόρδου, τζίντζερ και κουρκουμά βρέθηκαν σε μαγειρικά σκεύη και ανθρώπινα δόντια, αποτελώντας την αρχαιότερη καταγραφή χρήσης κουρκουμά και τζίντζερ στην ιστορία!
Το σημερινό κάρι διαμορφώθηκε μόλις τον 16ο αιώνα, όταν οι Πορτογάλοι και οι Βρετανοί έφεραν νέα υλικά μέσω του εμπορίου και της αποικιοκρατίας. Οι Πορτογάλοι μετέγραψαν τη λέξη “kari” σε “caree” ή “curee”, όρο που στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τους Βρετανούς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ινδία η λέξη “κάρι” χρησιμοποιείται κυρίως στα αγγλικά, καθώς κάθε ινδικό πιάτο έχει τη δική του ξεχωριστή ονομασία, όπως το vindaloo, tikka masala ή korma.
Πανκέικ: 70.000 χρόνια ιστορίας
Μπορεί να μην το περιμένει κανείς, αλλά οι πανκέικ είναι ένα από τα αρχαιότερα πιάτα στον κόσμο. Υπολείμματα που βρέθηκαν στο σύστημα σπηλαίων Σανιντάρ στο Ιράκ αποδεικνύουν ότι πριν 70.000 χρόνια οι άνθρωποι έφτιαχναν κάτι που θύμιζε πανκέικ, χρησιμοποιώντας σπόρους μουλιασμένους στο νερό, οι οποίοι στη συνέχεια πολτοποιούνταν και ψήνονταν σε μορφή επίπεδης πίτας.
Στην εποχή του Λίθου, πριν 30.000 χρόνια, υπήρχαν αντίστοιχα ευρήματα από επίπεδα κέικ στην Ιταλία, ενώ οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι απολάμβαναν πανκέικ με μέλι. Στην Αγγλία της βασίλισσας Ελισάβετ Α’, τα πανκέικ παρασκευάζονταν με γάλα – και όταν δεν υπήρχε γάλα, αντικαθίστατο με μπύρα ή κρασί!
Σήμερα, πανκέικ συναντώνται σε κάθε γωνιά του κόσμου, από αμερικανικά diners μέχρι ευρωπαϊκά καφέ, διατηρώντας μια ισχυρή γαστρονομική κληρονομιά.
Λίντσερ Τόρτε: Το αρχαιότερο γλυκό της Ευρώπης
Η Λίντσερ Τόρτε, ένα από τα παλαιότερα καταγεγραμμένα γλυκά στον κόσμο, χρονολογείται από το 1696 στην πόλη Λιντς της Αυστρίας, αν και μια ακόμη παλαιότερη συνταγή βρέθηκε στη Βερόνα το 1653.
Αποτελείται από τραγανή, βουτυρένια ζύμη με αμύγδαλα, αλεύρι, ζάχαρη και μπαχαρικά, ενώ παραδοσιακά γεμίζεται με μαρμελάδα κόκκινου φραγκοστάφυλου και καλύπτεται με πλέγμα ζύμης.
Οι μπισκότα Λίντσερ είναι μικρότερες, πιο ευφάνταστες εκδοχές της τούρτας, με πιο αμυγδαλένια υφή. Οι γεμίσεις τους ποικίλουν, από παραδοσιακό φραγκοστάφυλο μέχρι κρέμα λεμονιού με ζάχαρη άχνη.
Ταμάλες: 10.000 χρόνια παράδοσης
Τα ταμάλες, οι λαχταριστές μπουκίτσες με γέμιση από κρέας τυλιγμένο σε ζύμη μάσα, έχουν ιστορία πάνω από 10.000 χρόνια.
Αρχικά, ήταν τροφή για κυνηγούς και πολεμιστές, καθώς η φύλλο καλαμποκιού που τα τύλιγε τα καθιστούσε εύκολα στη μεταφορά. Παραδοσιακά, τα ταμάλες μαγειρεύονται σε μεγάλες ποσότητες, με όλη την οικογένεια να συμμετέχει στη διαδικασία.
Υπάρχουν τόσο αλμυρές όσο και γλυκές εκδοχές, με γέμιση από χοιρινό, κοτόπουλο, μοσχάρι αλλά και κανέλα, βανίλια και dulce de leche για τις γλυκές παραλλαγές.
Βαβυλωνιακό στιφάδο (2140 π.Χ.) και ζωμός από κόκαλα (400 π.Χ.)
Ένα από τα αρχαιότερα γνωστά στιφάδα στον κόσμο, το Βαβυλωνιακό στιφάδο από αρνί, αποκρυπτογραφήθηκε από τις Σουμεριακές πινακίδες που χρονολογούνται στο 2140 π.Χ. Οι πινακίδες ήταν γραμμένες στην Ακκαδική γλώσσα και θεωρούνται η παλαιότερη γνωστή καταγραφή συνταγής. Ωστόσο, οι επιστήμονες που τις μελέτησαν επισήμαναν ότι μοιάζουν περισσότερο με λεπτομερείς λίστες αγορών παρά με οδηγίες μαγειρικής. Παρότι ορισμένα συστατικά δεν μπορούν να μεταφραστούν σε γνωστά τρόφιμα σήμερα, το Πανεπιστήμιο του Yale αναδημιούργησε μια εκδοχή της αρχαίας συνταγής, που περιλαμβάνει ένα πλούσιο κομμάτι αρνιού ή πρόβειου κρέατος, χοιρινή πανσέτα, παντζάρια και άλλα υλικά.
Ο κινεζικός ζωμός από κόκαλα είναι η αρχαιότερη γνωστή μορφή σούπας που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Τα απομεινάρια της ανακαλύφθηκαν σε έναν τάφο στην Κίνα, ηλικίας 2.400 ετών. Οι ερευνητές βρήκαν μια μικρή μπρούτζινη χύτρα κατά τη διάρκεια ανασκαφών, καθώς ετοιμάζονταν να επεκτείνουν το αεροδρόμιο της πόλης Ξιάν. Τα υπολείμματα του ζωμού και των οστών είχαν οξειδωθεί στο εσωτερικό της. Οι επιστήμονες μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν τη σύνθεσή του, καθιστώντας αυτόν τον ζωμό των 2.400 ετών την πρώτη καταγεγραμμένη μορφή κινεζικής σούπας από κόκαλα, που εξακολουθεί να παρασκευάζεται έως και σήμερα. Τα τελευταία χρόνια, οι τάσεις στη διατροφή έχουν φέρει ξανά στο προσκήνιο τον ζωμό από κόκαλα, χάρη στη βελούδινη υφή, την πλούσια γεύση και τα οφέλη του για την υγεία.
Πιάτα με ρύζι (περίπου 4530 π.Χ.)
Το ρύζι, ως καλλιεργούμενη τροφή, υπάρχει εδώ και χιλιάδες χρόνια, όμως η ακριβής προέλευσή του παραμένει αμφισβητούμενη. Ανασκαφές στην Ινδία αποκάλυψαν στοιχεία καλλιέργειας ρυζιού που χρονολογούνται περίπου στο 4530 π.Χ., ενώ άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η πρώτη τεκμηριωμένη καλλιέργεια ρυζιού εντοπίστηκε στην Κίνα, γύρω στο 2800 π.Χ. Σε κάθε περίπτωση, το ρύζι αποτελεί βασικό στοιχείο της διατροφής εδώ και χιλιάδες χρόνια σε πολλές περιοχές του κόσμου.
Το πιλάφι είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα πιάτα με ρύζι, μαγειρεμένο με ζωμό, μπαχαρικά και άλλα υλικά όπως κρέας ή λαχανικά. Η πρώτη γνωστή αναφορά στο πιλάφι προέρχεται από την Ελλάδα, όπου καταγράφεται στο βιβλίο μαγειρικής Γαστρολογία του Αρχέστρατου. Οι συνταγές του πιλαφιού ακολούθησαν δύο διαδρομές: είτε εξαπλώθηκαν μέσω των Περσών καθώς κατακτούσαν περιοχές της Ασίας, είτε ξεκίνησαν από την Ινδία και εξαπλώθηκαν από εκεί. Σήμερα, υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές πιλαφιού, καθεμία με τα δικά της μοναδικά χαρακτηριστικά, που αντικατοπτρίζουν τη γαστρονομική παράδοση περιοχών της Μέσης Ανατολής, της Ευρώπης και της Ασίας.
Χάμπουργκερ: Από τη Ρώμη στην Αμερική
Όταν σκεφτόμαστε τα χάμπουργκερ, δύσκολα τα συνδέουμε με αρχαία πιάτα. Στη σύγχρονη εκδοχή τους, αποτελούνται από μπιφτέκι μοσχαρίσιου κιμά, συνοδευόμενο από μαρούλι, τουρσιά, μουστάρδα, κρεμμύδια και ψωμάκι. Αν είστε τυχεροί, μπορεί να έχει και μπέικον ή τυρί.
Ιστορικά, η πρώτη μορφή του χάμπουργκερ ήταν το isicia omentata, ένα ρωμαϊκό πιάτο με κιμά, λίπος, κρασί, πιπέρι, κουκουνάρι και τη διάσημη σάλτσα γάρουμ. Το μίγμα πλάθονταν σε μπιφτέκια και ψηνόταν σε ανοιχτή φωτιά.
Καθώς οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τη Βρετανία, διέδωσαν το “πρωτόγονο” χάμπουργκερ μέσω των πρώιμων καντινών που ονομάζονταν thermopolium. Στην Αμερική του 19ου αιώνα, το “μπριζολάκι του Αμβούργου” ήταν δημοφιλές σε εστιατόρια της Νέας Υόρκης, μέχρι που κάποιος το έβαλε ανάμεσα σε ψωμί, δημιουργώντας το χάμπουργκερ όπως το ξέρουμε σήμερα.
Με τη βιομηχανοποίηση και τις τεχνολογικές εξελίξεις στην επεξεργασία κρέατος, το χάμπουργκερ έγινε πιο προσιτό. Στις αρχές του 20ού αιώνα, αλυσίδες όπως η White Castle έβαλαν το φαγητό-σύμβολο της Αμερικής στα χέρια όλων. Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 91.000 μπεργκεράδικα στις ΗΠΑ!
Η πρώτη μπύρα: 10.000 χρόνια ζυθοποιίας
Η μπύρα, που στα γερμανικά λέγεται “bier”, προέρχεται από την Κίνα αλλά έγινε δημοφιλής στη Μεσοποταμία. Υπάρχουν αποδείξεις ζυθοποίησης μπύρας στο σημερινό Ιράν εδώ και 10.000 χρόνια, ενώ υπολείμματα μπύρας έχουν βρεθεί σε πήλινα αγγεία στη Σουμερία που χρονολογούνται από το 3500 π.Χ.
Η μπύρα έφτασε στην Αίγυπτο μέσω του εμπορίου, ενώ κατά την Εποχή του Χαλκού, η ζυθοποιία εξελίχθηκε σε μεγάλη κλίμακα, οδηγώντας στη δημοτικότητα που έχει σήμερα.
Η αρχαιότερη σοκολάτα
Η σοκολάτα έχει μια μακρά και πλούσια ιστορία. Το κακαόδεντρο καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά από τους Μάγια, τους Αζτέκους και τους Τολτέκους. Οι καρποί του κακάο χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή ενός πικρού ροφήματος, που ονομαζόταν chocolhaa.
Το κακάο έφτασε στην Ισπανία τον 16ο αιώνα, πιθανώς μέσω του Χριστόφορου Κολόμβου ή του Ισπανού εξερευνητή Ερνάν Κορτές. Στη συνέχεια, προστέθηκε ζάχαρη, κανέλα και βανίλια, δημιουργώντας το πρώτο ζεστό ρόφημα σοκολάτας.
Στον 17ο αιώνα, η σοκολάτα κατέκτησε την Ευρώπη, ενώ τον 19ο αιώνα δημιουργήθηκαν οι πρώτες σοκολάτες σε μορφή πλάκας.
Ψωμί (περίπου 10.000–2.200 π.Χ.)
Το ψωμί αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης διατροφής για χιλιάδες χρόνια. Από τα απλά, επίπεδα ψωμιά μέχρι τα περίτεχνα, πλεγμένα καρβέλια, το ψωμί υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και των πολιτισμών από τη Νεολιθική εποχή, δηλαδή πριν από περισσότερα από 12.000 χρόνια.
Τα πρώτα ψωμιά πιθανότατα έμοιαζαν με επίπεδες πίτες και παρασκευάζονταν από χοντροαλεσμένους σπόρους που αναμειγνύονταν με νερό σε μια κολλώδη ζύμη. Αυτή η ζύμη ψηνόταν πάνω σε επίπεδες πέτρες. Παρότι σήμερα το άλεσμα των σπόρων παράγει πιο λεπτόκοκκο αλεύρι, η τεχνική ψησίματος σε ζεστές πέτρες ή σε πήλινες πλάκες εξακολουθεί να χρησιμοποιείται. Ψωμιά όπως οι τορτίγιες, το ματζά, το ναάν και άλλα ινδικά επίπεδα ψωμιά συνδέονται άμεσα με τις πρώτες μορφές ψωμιού.
Το αρχαιότερο γνωστό κομμάτι ψωμιού που έχει βρεθεί χρονολογείται πριν από 14.000 χρόνια, γεγονός που συμπίπτει με την ανάπτυξη της αγροτικής τεχνολογίας, η οποία επέτρεψε την καλλιέργεια διαφορετικών δημητριακών και τη χρήση μυλόπετρων. Η ανακάλυψη αυτών των αρχαίων καταλοίπων ψωμιού ανέτρεψε την προηγούμενη θεωρία που ήθελε τους ανθρώπους να αναπτύσσουν πρώτα τη γεωργία και έπειτα το ψήσιμο ψωμιού. Αντιθέτως, αποδεικνύεται ότι η αρτοποιία προηγήθηκε της γεωργίας κατά τουλάχιστον 4.000 χρόνια. Πρόκειται για ένα πραγματικά αρχαίο ψωμί!
Πηγή: foodrepublic.com
