Τα γεγονότα γίνονται «αθάνατα» όταν τα φωτογραφίζουμε, όμως αυτή η διαδικασία έχει αντικαταστήσει πια τις ίδιες μας τις εμπειρίες. Τι σημαίνουν αυτά που φωτογραφίζουμε για εμάς; Η φωτογραφία ήταν, είναι και θα είναι ένα μέσο που συνδέει την ιδιωτική και τη δημόσια ζωή μας, ή, αλλιώς, το συνειδητό και το ασυνείδητο.
Σύμφωνα με άρθρο του David Dorenbaum για την El País, οι φωτογραφίες που τραβάμε έχουν άμεση σχέση με την ψυχολογία και τα συναισθήματά μας. Το φαινόμενο αυτό έχει επιβεβαιωθεί από τους ειδικούς και στις μέρες μας χρησιμοποιείται από πολλούς για να συμβάλει στην ψυχανάλυση. Οι ψυχαναλυτές ζητούν συχνά από τους ασθενείς τους να μοιραστούν φωτογραφίες ώστε να καταλάβουν ακόμα περισσότερα γι’ αυτούς.
Το κλικ της κάμερας έχει γίνει ένα από τα βασικά φίλτρα ανάμεσα σ’ εμάς και το περιβάλλον. Αν σκεφτούμε τη φωτογραφία από την πλευρά του ασυνείδητου μπορούμε να καταλάβουμε το πως επηρεάζει σχεδόν κάθε οπτική της σύγχρονης ζωής.
Ο Φρόυντ πίστευε πως οι φωτογραφίες είναι στενά δεμένες με τις συνέπειες που έχει το τραύμα στον άνθρωπο. Η αυτοματοποίηση της διαδικασίας, ο ανοιχτός φακός της κάμερας και η ευαισθησία του φιλμ στο φως οδήγησαν σ’ αυτή τη συσχέτιση. Όπως το φλας διαπερνά την εικόνα, έτσι και οι τραυματικές έμπειριες διαπερνούν το συνειδητό και φτάνουν στο ασυνείδητο, υποστήριζε ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης.
Μέσω των φωτογραφιών έχουμε τη δυνατότητα να εξωτερικεύσουμε και να οικειοποιηθούμε τις επιθυμίες μας. Όλοι έχουμε μια ανάγκη να δείξουμε ποιοι είμαστε και να έρθουμε κοντά με τους άλλους. Η διαδικασία αναγνώρισής μας μέσω ενός οπτικού ερεθίσματος είναι χαραγμένη μέσα μας. Μάλιστα, συμβαίνει για πρώτη φορά όταν είμαστε βρέφη, με την ανακάλυψη του εαυτού μας που προκύπτει από την εικόνα του προσώπου της μητέρας μας.
Η έννοια της φωτογραφίας στο σήμερα
Φυσικά, η έννοια της «φωτογραφίας» έχει αλλάξει δραστικά με τα smartphones στη σημερινή εποχή. Οι εικόνες είναι πια βασικό μέρος μιας οποιασδήποτε εμπειρίας, ενώ παράλληλα δίνουν την αίσθηση ότι συμμετέχουμε σ’ αυτή. Στις νεότερες καταμετρήσεις, οι αριθμοί μοιάζουν εξωπραγματικοί. Το 2023, καταγράφονται κατά μέσο όρο 54.400 κλικ ανά δευτερόλεπτο, πράγμα που θυμίζει περισσότερο εμμονή παρά ευχαρίστηση.
Οι σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίες έχουν μετατρέψει τον άνθρωπο σ’ ένα ον εθισμένο στην εικόνα. Στην εποχή μας, το να ζήσει κάποιος μια εμπειρία είναι ακριβώς το ίδιο με το να τη φωτογραφίσει. Ταυτόχρονα, το να είναι παρών σ’ ένα γεγονός δε διαφέρει από το να το δει μέσα από μια λήψη.
Η σημερινή δύναμη της εικόνας περιγράφεται εύστοχα από την Susan Sontag- σε παράφραση του Γάλλου ποιητή Stéphane Mallarmé που έγραψε ότι όλα σ’ αυτό τον κόσμο υπάρχουν για να μπουν κάποτε σ’ ένα βιβλίο- με τη φράση «σήμερα όλα γίνονται για να φωτογραφηθούν».
