Μπορεί να είστε συνηθισμένοι στα καθιερωμένα τσουγκρίσματα με σαμπάνιες και άλλα ποτά που συνοδεύονται από μουσικές και τραγούδια κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, όμως δε γιορτάζουν όλοι έτσι τον ερχομό της νέας χρονιάς. Δεν είναι λίγα τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς απ’ όλο τον κόσμο που ξεφεύγουν από όσα ξέρουμε ή ακόμα μπορούμε να φανταστούμε.
Πάρτε για παράδειγμα το Εκουαδόρ: Εκεί, οι πολίτες παρελαύνουν στην πόλη με σκιάχτρα που μοιάζουν με δημοφιλείς πολιτικούς και πολιτιστικές εικόνες – τα μεσάνυχτα, τα σκιάχτρα καίγονται για να καθαρίσουν τη νέα χρονιά από κάθε κακό.
Στη Βραζιλία, πάλι, συνηθίζουν να ανάβουν κεριά και να ρίχνουν λευκά λουλούδια στο νερό ως προσφορά για την Yemoja, τη Βασίλισσα του Ωκεανού.
Λίγο πριν αποχαιρετίσουμε τη φετινή χρονιά, ταξιδεύουμε-έστω και εικονικά- σε όλο τον κόσμο και παρουσιάζουμε είκοσι μοναδικές πρωτοχρονιάτικες παραδόσεις από κάθε γωνιά του πλανήτη:
Ισπανία: Πρωτοχρονιά με 12 σταφύλια
Οι Ισπανοί τρώνε ακριβώς 12 σταφύλια τα μεσάνυχτα για να τιμήσουν μια παράδοση που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα. Πίσω στη δεκαετία του 1800, οι αμπελουργοί στην περιοχή του Alicante έβγαλαν αυτή την πρακτική ως μέσο πώλησης περισσότερων σταφυλιών προς το τέλος του χρόνου, αλλά η γλυκιά γιορτή εδραιώθηκε γρήγορα.
Σήμερα, οι Ισπανοί απολαμβάνουν να τρώνε ένα σταφύλι για κάθε ένα από τα πρώτα 12 χτυπήματα της καμπάνας μετά τα μεσάνυχτα με την ελπίδα ότι αυτό θα αποτρέψει την κακή τύχη και θα φέρει έναν χρόνο καλής τύχης και ευημερίας.
Σκωτία: «First Footing»
Στην Σκωτία, η ημέρα πριν από την 1η Ιανουαρίου είναι τόσο σημαντική που υπάρχει ακόμη και ένα επίσημο όνομα για αυτήν: Hogmanay. Οι Σκωτσέζοι έχουν διατηρήσει μια σειρά παραδόσεων για την ιδιαίτερης σημασίας ημέρα, με την πιο διαδεδομένη να είναι μια που είναι οικεία και δημοφιλής και στη χώρα μας.
Ο λόγος για το «First Footing», ελληνιστί ποδαρικό. Σύμφωνα με το σκωτσέζικο έθιμο, το πρώτο άτομο που θα περάσει το κατώφλι του σπιτιού μετά τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς θα πρέπει να είναι ένας μελαχρινός άντρας, αν θέλετε να έχετε καλή τύχη την επόμενη χρονιά. Παραδοσιακά, οι άνδρες έρχονται με δώρα-κάρβουνο, αλάτι, κουλουράκια και ουίσκι, τα οποία συμβάλλουν περαιτέρω στην ιδέα της καλής τύχης.
Γιατί όμως, σύμφωνα με την παράδοση, θεωρούνται καλότυχοι οι μελαχρινοί άντρες; Λοιπόν, όταν η Σκωτία δεχόταν εισβολή από τους Βίκινγκς, το τελευταίο πράγμα που ήθελε να δει κάποιος στο κατώφλι του ήταν ένας ανοιχτόχρωμος άντρας που κουβαλούσε ένα γιγάντιο τσεκούρι. Έτσι, μέχρι και σήμερα, το αντίθετο —ένας μελαχρινός άντρας— συμβολίζει τη χλιδή και την επιτυχία.
Ολλανδία: Μια…τηγανιτή παράδοση αιώνων
Το σκεπτικό πίσω από αυτόν τον εορτασμό της ολλανδικής Πρωτοχρονιάς, που είναι τουλάχιστον περίεργος, στηρίζεται σε μια παγανιστική γιορτή του χειμώνα που μετρά αιώνες.
Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση του Yule που διατηρήθηκε μετά τον εκχριστιανισμό των αρχαίων γερμανικών φύλων και γιορτάζεται μέχρι τις μέρες μας σε ολόκληρη τη βόρεια Ευρώπη, η θέα Perchta μαζί με τα κακά πνεύματα, πετούσαν στον ουρανό στη μέση του χειμώνα, περίπου μεταξύ 26 Δεκεμβρίου και 6 Ιανουαρίου.
Οι άνθρωποι έτρωγαν τότε κομμάτια τηγανισμένης ζύμης κατά τη διάρκεια του Yule, έτσι ώστε όταν η γερμανική θεά Perchta- πιο γνωστή ως Perchta the Belly Slitter-προσπαθούσε να κόψει τα στομάχια τους και να τα γεμίσει με σκουπίδια (τιμωρία για όσους δε συμμετείχαν επαρκώς στον εορτασμό του Yule), το λίπος από τη ζύμη θα έκανε το σπαθί της να γλιστρήσει αμέσως.
Σήμερα, μια νεότερη μορφή αυτής της τηγανητής ζύμης, τα oliebollen, αποτελούν βασική λιχουδιά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και θα δυσκολευτείτε να βρείτε έστω κι έναν Ολλανδό πωλητή τροφίμων τους χειμερινούς μήνες που να μην πουλάει αυτές τις μπάλες που μοιάζουν με ντόνατ.
Ρωσία: Δέντρα μέσα στον πάγο
Κι από ένα έθιμο πολλών αιώνων, σε μια ρωσική παράδοση μόλις 25 ετών. Πριν από μερικά χρόνια, δυο δύτες, που εύστοχα ονομάζονται Father Frost and the Ice Maiden, μπηκαν στην πάγωνενη λίμνη Βαϊκάλη (τη μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο) και τοποθέτησαν για πρώτη φορά ένα διακοσμημένο έλατο πάνω από 100 πόδια κάτω από την επιφάνεια του πάγου.
Αν και η θερμοκρασία είναι συνήθως πολύ κάτω από το μηδέν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, άνθρωποι από όλο τον κόσμο ταξιδεύουν στη Ρωσία για να συμμετάσχουν σε αυτή την κυριολεκτικά παγωμένη γιορτή.
Ιταλία: Κόκκινα εσώρουχα
Οι Ιταλοί έχουν την παράδοση να φορούν κόκκινα εσώρουχα κάθε 31 Δεκεμβρίου. Στην ιταλική κουλτούρα, το κόκκινο χρώμα συνδέεται με τη γονιμότητα, έτσι οι άνθρωποι το φορούν κάτω από τα ρούχα τους με την ελπίδα ότι θα τους βοηθήσει στην τεκνοποίηση μέσα στο επόμενο έτος.
Κολομβία: Πατάτες κάτω απ´ το κρεβάτι
Την τελευταία νύχτα του χρόνου, οι Κολομβιανοί τοποθετούν τρεις πατάτες κάτω από τα κρεβάτια τους—μία ξεφλουδισμένη, μία με τη φλούδα και μία μισοξεφλουδισμένη.
Τα μεσάνυχτα, θα φτάσουν κάτω από το κρεβάτι και θα αρπάξουν τις πρώτες πατάτες που θα αγγίξουν. Η ξεφλουδισμένη σημαίνει ότι θα αντιμετωπίσουν οικονομικά προβλήματα το επόμενο έτος, η μη ξεφλουδισμένη σημαίνει ότι θα έχουν μια χρονιά γεμάτη ευημερία και οικονομική επιτυχία ενώ η μισό ξεφλουδισμένη υποδηλώνει κάτι ενδιάμεσο.
Δανία: Σπάσιμο πιάτων
Μην πάει το μυαλό σας στα μπουζούκια, καμία σχέση. Αν και στην Δανία, οι άνθρωποι περηφανεύονται για τον αριθμό των σπασμένων πιάτων έξω από την πόρτα τους μέχρι το τέλος της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, περίπου όπως περηφανεύονταν οι Έλληνες στα κέντρα διασκέδασης, το σπάσιμο των πιάτων αποτελεί παράδοση για τη χώρα.
Το να πετούν πιάτα στις εξώπορτες των φίλων και των γειτόνων την παραμονή της Πρωτοχρονιάς—κάποιοι λένε ότι είναι ένα μέσο για να αφήσουν πίσω κάθε επιθετικότητα και κακία πριν ξεκινήσει η Πρωτοχρονιά. Λέγεται ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο σωρός από σπασμένα πιάτα, τόσο περισσότερη είναι και η τύχη της επόμενης χρονιάς.
Χιλή: Ρεβεγιόν… στο νεκροταφείο
Στη Χιλή, οι λειτουργίες της παραμονής της Πρωτοχρονιάς δεν γίνονται στην εκκλησία, αλλά σε νεκροταφεία. Αυτή η αλλαγή σκηνικού επιτρέπει στους ανθρώπους να καθίσουν με τα αποθανόντα μέλη της οικογένειάς τους και να τους συμπεριλάβουν στις εορταστικές εκδηλώσεις της παραμονής της Πρωτοχρονιάς.
Γερμανία: Προβλέψεις με λιωμένο μόλυβδο
Στη Γερμανία, όλες οι εορταστικές εκδηλώσεις της παραμονής της Πρωτοχρονιάς επικεντρώνονται σε μια μάλλον μοναδική δραστηριότητα γνωστή ως Bleigießen, ή έκχυση μολύβδου. Χρησιμοποιώντας τις φλόγες από ένα κερί, κάθε άτομο λιώνει ένα μικρό κομμάτι μολύβδου ή κασσίτερου και το αδειάζει σε ένα δοχείο με κρύο νερό. Το σχήμα που σχηματίζει ο μόλυβδος ή ο κασσίτερος λέγεται ότι αποκαλύπτει τη μοίρα ενός ατόμου για το επόμενο έτος.
Ιαπωνία: Οι καμπάνες των βουδιστικών ναών διώχνουν το κακό
Εκατόν οκτώ. Τόσες φορές χτυπούν οι βουδιστικοί ναοί στην Ιαπωνία τις καμπάνες τους την παραμονή της Πρωτοχρονιάς όταν το ρολόι δείξει μεσάνυχτα. Αυτοί οι ήχοι ακούγονται σε κάθε σπίτι, καθώς όλες οι καμπάνες της χώρας χτυπούν ταυτόχρονα. Κάθε νέο χτύπημα σημαίνει αποχώρηση των ανθρώπινων κακών.
Ο αριθμός δεν επιλέχθηκε τυχαία. Σύμφωνα με τη βουδιστική πεποίθηση, θεωρείται ο αριθμός τέτοιων επιθυμιών που ακολουθούνται από πόνο και βάσανα. Κατά τη διάρκεια του τελετουργικού, οι άνθρωποι γελούν, καθώς συμβολίζει την αρχή μιας νέας ζωής.
Τσεχία: Ένα μήλο αποκαλύπτει τι θα φέρει η νέα χρονιά
Οι Τσέχοι προτιμούν να προβλέπουν τη μελλοντική τους τύχη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς με τη βοήθεια ενός μήλου. Το βράδυ πριν από την έναρξη του νέου έτους, ο καρπός κόβεται στη μέση και το σχήμα του πυρήνα του μήλου λέγεται ότι καθορίζει τη μοίρα όλων όσων το περιβάλλουν.
Εάν ο πυρήνας του μήλου μοιάζει με αστέρι, τότε όλοι σύντομα θα ξανασυναντηθούν με ευτυχία και υγεία—αλλά αν μοιάζει με σταυρό, τότε κάποιος στο πάρτι της Πρωτοχρονιάς θα πρέπει να περιμένει ότι θα αρρωστήσει.
Αρμενία: Το ψωμί της τύχης
Όταν ψήνουν ψωμί την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι Αρμένιοι προσθέτουν ένα ιδιαίτερο συστατικό στη ζύμη τους: την τύχη. Φυσικά, δεν προσθέτουν κυριολεκτικά ένα συστατικό που ονομάζεται τύχη στο ζυμάρι τους, αλλά συμφωνα με το έθιμο οι μεταφορικές καλές ευχές ζυμώνονται σε κάθε παρτίδα ψωμιού που ψήνεται την τελευταία μέρα του χρόνου.
Εσθονία: Παράδοση για γερά πιρούνια
Εάν το πρωινό, το μεσημεριανό γεύμα και το δείπνο δεν είναι αρκετά για να σας χορτάσουν, τότε θα θέλετε να γιορτάσετε την Πρωτοχρονιά στην Εσθονία. Εκεί, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι η κατανάλωση 7, 9 ή 12 γευμάτων θα φέρει καλά πράγματα το επόμενο έτος, καθώς αυτοί οι αριθμοί θεωρούνται τυχεροί σε όλη τη χώρα.
Και αν δεν μπορείτε να τελειώσετε το φαγητό σας, μην ανησυχείτε: Οι άνθρωποι συχνά αφήνουν σκόπιμα φαγητό στα πιάτα τους για να ταΐσουν τα μέλη της οικογένειάς τους που τους επισκέπτονται — αυτά που έχουν μορφή πνεύματος, δηλαδή.
Τουρκία: Αλάτι στο κατώφλι για ευημερία
Στη γειτονική Τουρκία, θεωρείται καλή τύχη να ρίξει κανείς αλάτι στο κατώφλι του μόλις το ρολόι χτυπήσει τα μεσάνυχτα. Όπως πολλές άλλες παραδόσεις της Πρωτοχρονιάς σε όλο τον κόσμο, λέγεται ότι προάγει τόσο την ειρήνη όσο και την ευημερία κατά τη διάρκεια του νέου έτους.
Ιρλανδία: Ψωμί για… χτύπημα
Την Πρωτοχρονιά, σε κάθε σπίτι στην Ιρλανδία ζυμώνεται το παραδοσιακό ψωμί που στη συνέχεια χτυπιέται στις πόρτες και τους τοίχους των σπιτιών της οικογένειας για να φύγουν τα κακά πνεύματα.
Εκτός από το να διώχνει την κακή τύχη, η πράξη θεωρείται ότι βοηθά στην πρόσκληση των καλών πνευμάτων για να βοηθήσουν να φέρουν μια νέα αρχή.
Φιλιππίνες: 12 στρογγυλά φρούτα
Στις Φιλιππίνες, συνηθίζεται να σερβίρονται 12 στρογγυλά φρούτα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς—ένα για κάθε μήνα του χρόνου. Η παράδοση πιστεύεται ότι συμβάλλει στην ευημερία, την ευτυχία, την καλή υγεία και τα χρήματα.
Το στρογγυλό σχήμα αντιπροσωπεύει νομίσματα που θα βοηθήσουν στην προσέλκυση καλής τύχης σε κάθε νοικοκυριό. Τα διαφορετικά χρωματιστά φρούτα συμβολίζουν επίσης διαφορετικές μορφές τύχης. Το πράσινο και το μωβ, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύουν την ευημερία, ενώ το κίτρινο συνδέεται με την ευτυχία και την ενότητα.
Ρωσία: Στάχτη σε ποτήρι σαμπάνιας
Ακόμα ένα περίεργο έθιμο από την παγωμένη Ρωσία, που όμως λαμβάνει χώρα μακριά από τις παγωμένες λίμνες. Σύμφωνα με την παράδοση της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, όλοι γράφουν τις ευχές τους σε ένα κομμάτι χαρτί, τις καίνε με ένα κερί και στη συνέχεια πίνουν τη στάχτη σε ένα ποτήρι σαμπάνια.
Ελλάδα
Κι αφού είδαμε τα πιο ιδιαίτερα έθιμα απ´ όλο τον κόσμο, δε μπορούμε να μην αναφέρουμε και τις δικές μας λατρεμένες παραδόσεις.
Σπάσιμο ροδιού
Το ρόδι, σύμβολο της ζωής, της καλοτυχίας και της αφθονίας, είναι ένα από τα πιο αγαπημένα ελληνικά έθιμα της Πρωτοχρονιάς. Το σπάσιμο του ροδιού είναι μια πράξη δύναμης και αποφασιστικότητας. Συμβολίζει την επιθυμία μας να ξεκινήσουμε τη νέα χρονιά με θετική ενέργεια.
Το σπάσιμο του ροδιού έχει συμβολικό χαρακτήρα. Οι κόκκοι του ροδιού, που είναι πολλοί και ζουμεροί, συμβολίζουν την αφθονία, τη γονιμότητα και την καλή τύχη. Η δύναμη και η ροή του ροδιού, από την άλλη, συμβολίζουν τη ζωή και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.
Το έθιμο του σπασίματος του ροδιού ξεκίνησε αρχικά από την Πελοπόννησο και τις Σέρρες, αλλά έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα.
Το ρόδι σηματοδοτεί τη ροή και τη δύναμη, είναι ο καρπός της ζωής και της καλοτυχίας, ενώ αναζητώντας κανείς τις ρίζες του θα φτάσει έως την αρχαία Ελλάδα, όπου θεωρούσαν ότι οι κόκκοι του συμβόλιζαν την αφθονία, ίσως και λόγω της ποσότητάς τους, τη γονιμότητα, την αιωνιότητα, αλλά και την καλή τύχη.
Βασιλόπιτα
Τα μεσάνυχτα, για την αλλαγή του χρόνου, σβήνουν τα φώτα και μετά από ένα λεπτό ανάβουν ξανά και όλοι όσοι βρίσκονται μαζί εύχονται δίνουν ευχές για υγεία, μακροημέρευση, τύχη και ευτυχία για τη νέα χρονιά. Η Βασιλόπιτα, κατά το ελληνικό έθιμο, μπαίνει στο τραπέζι και κόβεται στο σπίτι αμέσως μόλις μπει ο νέος χρόνος.
Ο νοικοκύρης του σπιτιού, αφού τη σταυρώσει με το μαχαίρι τρεις φορές, αρχίζει να την κόβει σε τριγωνικά κομμάτια, προσφέροντας από ένα σε κάθε παριστάμενο μέλος της οικογένειας ή φίλων και συγγενών, με πρώτο κομμάτι του σπιτιού (ή του Χριστού της Παναγίας και του Άι Βασίλη), του σπιτονοικοκύρη, της σπιτονοικοκυράς και των άλλων παρισταμένων, κατά τάξη συγγένειας και ηλικία, με τελευταίο το κομμάτι του φτωχού ή πάλι του σπιτιού.
Στην Ελλάδα κανένας δεν ξεχνάει όσους λείπουν για δουλειά, ταξίδι αναψυχής, όσοι βρίσκονται εκτός σπιτιού γιατί είναι ασθενείς και άλλα πρόσωπα της οικογένειας που για διάφορους λόγους δεν παρίστανται.
Και για το κλείσιμο… η καθιερωμένη διεθνής παράδοση
Για να ολοκληρώσουμε τη λίστα με τις παραδόσεις της παραμονής της Πρωτοχρονιάς, εδώ είναι κάτι που δεν είναι συγκεκριμένο για καμία χώρα. Η πρακτική της λήψης αποφάσεων για την Πρωτοχρονιά είναι κάτι που κάνουν οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Στην πραγματικότητα, το έθιμο που μοιάζει να είναι μια σύγχρονη δημιουργία, χρονολογείται πριν από περίπου 4.000 χρόνια, όταν οι αρχαίοι Βαβυλώνιοι έδιναν υποσχέσεις στους θεούς τους και επιβεβαίωναν την πίστη τους στον βασιλιά κατά τη διάρκεια μιας τεράστιας θρησκευτικής γιορτής 12 ημερών, γνωστής ως Akitu.
