Πανευρωπαϊκή ανησυχία έχει προκαλέσει η αποκάλυψη ότι σπέρμα δωρητή, ο οποίος χωρίς να το γνωρίζει ήταν φορέας γενετικής μετάλλαξης που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου στα παιδιά, χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα σε κλινικές γονιμότητας σε όλη την Ευρώπη.
Το σπέρμα του αποκαλούμενου «Δότη 7069» διακινήθηκε από την European Sperm Bank στη Δανία και χρησιμοποιήθηκε από 67 κλινικές σε 14 χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος. Από το συγκεκριμένο σπέρμα υπολογίζεται ότι έχουν γεννηθεί περίπου 200 παιδιά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τα οποία φέρουν –όσα κληρονόμησαν τη μετάλλαξη– έως και 90% πιθανότητα να νοσήσουν από καρκίνο. Κάποια από αυτά τα παιδιά νοσούν ήδη, ενώ ορισμένα έχουν χάσει τη ζωή τους.
Επτά κλινικές στην Ελλάδα – τέσσερα παιδιά με μετάλλαξη TP53
Σύμφωνα με στοιχεία μεγάλης δημοσιογραφικής έρευνας 14 δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Ευρώπης, που δόθηκαν στη δημοσιότητα, στην Ελλάδα το σπέρμα του «Δότη 7069» (γνωστού και με το ψευδώνυμο «Kjeld») διατέθηκε σε επτά κλινικές γονιμότητας και εξωσωματικής γονιμοποίησης. Από τις σχετικές γεννήσεις, τέσσερα παιδιά βρέθηκαν να φέρουν την καρκινική μετάλλαξη.
Η συγκεκριμένη γενετική παραλλαγή αφορά το γονίδιο TP53 και συνδέεται με το Σύνδρομο Li-Fraumeni, μια σπάνια αλλά εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση που αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο για πολλαπλούς τύπους καρκίνου από πολύ μικρή ηλικία.
Η European Sperm Bank αναφέρει ότι οι αρμόδιες αρχές δεν παρείχαν περισσότερες λεπτομέρειες, επικαλούμενες την πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων. Ωστόσο επισημαίνει ότι, ήδη από το 2020, Έλληνας γιατρός εξειδικευμένος στον παιδικό καρκίνο είχε αναφέρει πως εντόπισε τη μετάλλαξη TP53 σε τρία παιδιά της ίδιας οικογένειας, τα οποία είχαν συλληφθεί με σπέρμα του συγκεκριμένου δότη. Ένα από τα παιδιά αυτά νοσεί από καρκίνο.
Ο ίδιος γιατρός σημείωσε ότι το 2023 εντόπισε και τέταρτο παιδί από τον ίδιο δότη, το οποίο επίσης φέρει τη μετάλλαξη.
Παράλληλα, σε ανακοίνωσή της η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής αναφέρει ότι, συνολικά, στην Ελλάδα έχουν γεννηθεί 18 παιδιά από το σπέρμα του συγκεκριμένου δωρητή.
Πού αλλού διατέθηκε το σπέρμα του «Δότη 7069»
Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τις δανικές υγειονομικές αρχές, το σπέρμα του «Δότη 7069» πωλήθηκε επίσης σε Ιρλανδία, Πολωνία, Αλβανία και Κοσσυφοπέδιο, χωρίς όμως –όπως αναφέρεται– να έχουν καταγραφεί γεννήσεις από αυτό στις συγκεκριμένες χώρες.
Οι αρχές σε Κύπρο, Γεωργία, Ουγγαρία και Βόρεια Μακεδονία, όπου επίσης διατέθηκε το σπέρμα του, δεν έχουν δώσει μέχρι στιγμής αναλυτικά στοιχεία.
Τι αποκαλύπτει το BBC για τον δωρητή
Όπως αναφέρει το BBC, ο δότης άρχισε να δίνει σπέρμα το 2005, όταν ήταν φοιτητής. Θεωρούνταν υγιής και πέρασε όλους τους προληπτικούς ελέγχους που προβλέπονταν. Ωστόσο, τμήμα του DNA του είχε μεταλλαχθεί πριν ακόμη γεννηθεί, επηρεάζοντας το γονίδιο TP53, το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες λειτουργεί ως «φύλακας» του κυττάρου, αποτρέποντας τη μετατροπή των κυττάρων σε καρκινικά.
Το μεγαλύτερο μέρος του οργανισμού του δεν φέρει τη βλαβερή μετάλλαξη, όμως έως και 20% των σπερματοζωαρίων του την περιέχουν. Αυτό σημαίνει ότι κάθε παιδί που συλλαμβάνεται από σπερματοζωάριο με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη, φέρει τη βλάβη σε όλα τα κύτταρα του σώματός του, με πολύ αυξημένο κίνδυνο καρκινογένεσης.
