Ο αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έκρινε πριν λίγες ημέρες ότι οι απειλές της Ρωσίας περί χρήσης πυρηνικών όπλων στην ένοπλη σύρραξη στην Ουκρανία εγείρουν κίνδυνο «αποκάλυψης» για τον κόσμο, για πρώτη φορά μετά την κρίση των πυραύλων στην Κούβα, εν μέσω του ψυχρού πολέμου.
«Δεν είχαμε βρεθεί αντιμέτωποι με την προοπτική αποκάλυψης από τις ημέρες του (αμερικανού πρώην προέδρου Τζον) Κένεντι και την κρίση των πυραύλων στην Κούβα», το 1962, είπε ο κ. Μπάιντεν κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για τη συγκέντρωση κεφαλαίων ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών, στη Νέα Υόρκη. Προειδοποίησε ακόμη πως ο ρώσος ομόλογός του «δεν αστειεύεται» όταν διατυπώνει τέτοιες απειλές.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν από την πλευρά του τόνισε πως οι ΗΠΑ είναι εκείνες που δημιούργησαν ένα «προηγούμενο» χρησιμοποιώντας πυρηνικά όπλα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, αναλυτές σχολιάζουν ότι τα λόγια του Πούτιν θα πρέπει πιθανώς να ερμηνευθούν ως προειδοποίηση προς άλλες χώρες να μην κλιμακώσουν την εμπλοκή τους στην Ουκρανία, αντί να σηματοδοτήσουν οποιαδήποτε επιθυμία για χρήση πυρηνικών όπλων.
Τα πυρηνικά όπλα υπάρχουν εδώ και σχεδόν 80 χρόνια και πολλές χώρες τα βλέπουν ως αποτρεπτικό μέσο που εξακολουθεί να εγγυάται την εθνική τους ασφάλεια.
Πόσα πυρηνικά όπλα έχει η Ρωσία;
Σε ανάλυσή του, το BBC εξετάζει πόσα πυρηνικά έχει στην κατοχή του ο Ρώσος πρόεδρος και ποιοι θεωρούνται οι πιθανοί στόχοι του.
Όλα τα στοιχεία για τα πυρηνικά όπλα είναι εκτιμήσεις, αλλά, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων, η Ρωσία έχει 5.977 πυρηνικές κεφαλές -τις συσκευές που πυροδοτούν μια πυρηνική έκρηξη- αν και αυτές περιλαμβάνουν περίπου 1.500 που έχουν αποσυρθεί και πρόκειται να αποσυναρμολογηθούν.
Από τα υπόλοιπα 4.500 περίπου, τα περισσότερα θεωρούνται στρατηγικά πυρηνικά όπλα – βαλλιστικοί πύραυλοι ή πύραυλοι, που μπορούν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις. Αυτά είναι τα όπλα που συνήθως συνδέονται με τον πυρηνικό πόλεμο.
Τα υπόλοιπα είναι μικρότερα, λιγότερο καταστροφικά πυρηνικά όπλα για χρήση μικρής εμβέλειας σε πεδία μάχης ή στη θάλασσα.
Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία έχει χιλιάδες πυρηνικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς έτοιμα για χρήση.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι περίπου 1.500 ρωσικές κεφαλές είναι «ανεπτυγμένες», δηλαδή σε βάσεις πυραύλων και βομβαρδιστικών ή σε υποβρύχια στη θάλασσα.
Πώς συγκρίνεται αυτό με άλλες χώρες;
Εννέα χώρες διαθέτουν πυρηνικά όπλα: Κίνα, Γαλλία, Ινδία, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα, Πακιστάν, Ρωσία, ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η Κίνα, η Γαλλία, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι επίσης μεταξύ των 191 κρατών που υπέγραψαν τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (NPT).
Σύμφωνα με τη συμφωνία, πρέπει να μειώσουν το απόθεμα πυρηνικών κεφαλών τους και, θεωρητικά, δεσμεύονται για την πλήρη εξάλειψή τους.
Και έχει μειώσει τον αριθμό των κεφαλών που αποθηκεύονται σε αυτές τις χώρες από τη δεκαετία του 1970 και του ’80.
Η Ινδία, το Ισραήλ και το Πακιστάν δεν προσχώρησαν ποτέ στη NPT – και η Βόρεια Κορέα αποχώρησε το 2003.
Το Ισραήλ είναι η μόνη χώρα από τις εννέα που ποτέ δεν αναγνώρισε επισήμως το πυρηνικό του πρόγραμμα – αλλά είναι ευρέως αποδεκτό ότι διαθέτει πυρηνικές κεφαλές.
Η Ουκρανία δεν έχει πυρηνικά όπλα και, παρά τις κατηγορίες του Προέδρου Πούτιν, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι έχει προσπαθήσει να τα αποκτήσει.
Πόσο καταστροφικά είναι τα πυρηνικά όπλα;
Τα πυρηνικά όπλα έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν τη μέγιστη καταστροφή.
Η έκταση της καταστροφής εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως:
- το μέγεθος της κεφαλής,
- πόσο ψηλά πάνω από το έδαφος εκρήγνυται,
- το τοπικό περιβάλλον.
Αλλά ακόμη και η πιο μικρή κεφαλή θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιες απώλειες ζωών και μόνιμες συνέπειες.
Η βόμβα που σκότωσε έως και 146.000 ανθρώπους στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν 15 κιλοτόνων.
Και οι πυρηνικές κεφαλές σήμερα μπορεί να είναι πάνω από 1.000 κιλοτόνους.
Ελάχιστα αναμένεται να επιβιώσουν στη ζώνη άμεσης πρόσκρουσης μιας πυρηνικής έκρηξης.
Μετά από μια εκτυφλωτική λάμψη, υπάρχει ένας τεράστιο πύρινο μανιτάρι και ένα κύμα έκρηξης που μπορεί να καταστρέψει κτήρια και κατασκευές για αρκετά χιλιόμετρα.
Τι σημαίνει «πυρηνική αποτροπή» και λειτούργησε;
Το επιχείρημα για τη διατήρηση μεγάλου αριθμού πυρηνικών όπλων ήταν ότι το να έχεις την ικανότητα να καταστρέψεις ολοκληρωτικά τον εχθρό σου θα τον εμπόδιζε από το να σου επιτεθεί.
Ο πιο διάσημος όρος για αυτό έγινε το Αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή (Mad).
Αν και έχουν γίνει πολλές πυρηνικές δοκιμές και μια συνεχής αύξηση της τεχνικής πολυπλοκότητας και της καταστροφικής τους ισχύος, τα πυρηνικά όπλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί σε ένοπλη αντιπαράθεση από το 1945.
Η ρωσική πολιτική επίσης αναγνωρίζει τα πυρηνικά όπλα αποκλειστικά ως αποτρεπτικό μέσο και απαριθμεί τέσσερις περιπτώσεις χρήσης τους:
- την εκτόξευση βαλλιστικών πυραύλων που επιτίθενται στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή των συμμάχων της,
- τη χρήση πυρηνικών όπλων ή άλλων τύπων όπλων μαζικής καταστροφής κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας ή των συμμάχων της,
- επίθεση σε κρίσιμες κυβερνητικές ή στρατιωτικές τοποθεσίες της Ρωσικής Ομοσπονδίας που απειλεί την πυρηνική της ικανότητα,
- επιθετικότητα κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας με τη χρήση συμβατικών όπλων όταν η ίδια η ύπαρξη του κράτους βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η χρήση πυρηνικών όπλων δεν είναι καθόλου πιθανή
Ο φόβος για τη χρήση πυρηνικών όπλων πλανάται πάνω από αυτή τη σύγκρουση από τις πρώτες μέρες της – και αυτή ήταν μια σκόπιμη επιλογή από την πλευρά του Πούτιν.
Έκανε πιο έντονη την απειλή όταν την χρειαζόταν- για παράδειγμα μετά την αποτυχία του αρχικού σχεδίου του Φεβρουαρίου για γρήγορη ανατροπή της ουκρανικής κυβέρνησης και τώρα φέρνει τη συγκεκριμένη ρητορική ξανά στο προσκήνιο, τη στιγμή που η ουκρανική αντεπίθεση απώθησε τις δυνάμεις του.
Η ελπίδα του είναι ότι μια υπενθύμιση της καταστροφικής δύναμης αυτών των όπλων θα εκφοβίσει και θα αποτρέψει τους αντιπάλους του και θα τους αναγκάσει να ξανασκεφτούν πόσο μακριά είναι διατεθειμένοι να φτάσουν.
Υπάρχει επίσης ένα εγχώριο κίνητρο – ο ρωσικός πληθυσμός ανησυχεί από τη μερική επιστράτευση και τους ισχυρισμούς του ίδιου του Πούτιν ότι το ΝΑΤΟ κατά κάποιον τρόπο απειλεί τη Ρωσία. Η συζήτηση για τα πυρηνικά όπλα είναι ένας τρόπος να καθησυχάσει την εγχώρια κοινή γνώμη ότι η χώρα παραμένει ικανή να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα λέει ότι τα πυρηνικά όπλα θα χρησιμοποιηθούν μόνον εάν απειληθεί το ρωσικό κράτος.
Η αναφορά του ότι αυτό δεν είναι «μπλόφα», ήταν σχετική με μια κατάσταση κατά την οποίαν απειλείται η εδαφική ακεραιότητα της Ρωσίας. Ένα σημαντικό ερώτημα είναι πόσο μακριά βλέπει η Ρωσία να εκτείνεται το έδαφός της μετά από τα δημοψηφίσματα στο ουκρανικό έδαφος.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι η χρήση πυρηνικών όπλων δεν είναι καθόλου πιθανή.
Αν και η πιθανότητα χρήσης τους δεν μπορεί να απορριφθεί, ειδικά εάν ο Πούτιν αισθάνεται ότι απειλείται η ασφάλεια του κράτους του, η απάντηση της Δύσης θα είναι να παρακολουθήσει στενά την πραγματική συμπεριφορά της Ρωσίας και όχι τη ρητορική της και να παραμείνει επικεντρωμένη στη στρατηγική της.
