Με φόντο μια φιλόδοξη ατζέντα οικονομικών συμφωνιών και επενδύσεων, ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκινά επίσημη περιοδεία στη Μέση Ανατολή, δίνοντας σαφές σήμα ότι οι γεωπολιτικές ισορροπίες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα μπροστά στο χρήμα.
Οι σταθμοί του ταξιδιού —Σαουδική Αραβία, Κατάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα— είναι ενδεικτικοί της προτεραιότητας που δίνει στην οικονομική διπλωματία. Το Ισραήλ, αντιθέτως, απουσιάζει από το πρόγραμμά του.
Η απουσία αυτή κάθε άλλο παρά απαρατήρητη περνά στο Τελ Αβίβ. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, που είχε ανακουφιστεί με την επανεκλογή Τραμπ στην προεδρία —αποφεύγοντας μια ενδεχόμενη νίκη της Κάμαλα Χάρις που θα τον πίεζε για λύση δύο κρατών και τερματισμό της σύγκρουσης στη Γάζα— βλέπει πλέον ξεκάθαρα πως τα συμφέροντα του Αμερικανού προέδρου δεν ταυτίζονται με τα δικά του.
Η στρατηγική απεμπλοκής από τη Γάζα
Παρότι ο Τραμπ χάρισε στον Νετανιάχου ένα πολύτιμο «παράθυρο» ελευθερίας στη Γάζα, χωρίς συνέπειες για τις αεροπορικές επιδρομές και τις παραβιάσεις της εκεχειρίας με τη Χαμάς, οι διαφορές τους σε βασικά ζητήματα δεν μπορούν πλέον να κρυφτούν.
Η τριήμερη περιοδεία του Τραμπ στον Κόλπο προμηνύει ρήξεις: το Ισραήλ δεν βρίσκεται καν στην ατζέντα του, ενώ οι Άραβες ηγέτες —πρόθυμοι να επενδύσουν δισεκατομμύρια στις ΗΠΑ— αναμένεται να απαιτήσουν ανταλλάγματα που έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με την αδιάλλακτη στρατηγική του Νετανιάχου.
Επενδύσεις-μαμούθ με πολιτικές προεκτάσεις
Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, η Σαουδική Αραβία προτίθεται να επενδύσει 600 δισ. δολάρια στις ΗΠΑ, ενώ ο Τραμπ φέρεται να ζητά ακόμη περισσότερα — έως και 1 τρισ. δολάρια. Όπως δήλωσε ο ίδιος τον Μάρτιο, «την προηγούμενη φορά ήταν 450 δισ. δολάρια, τώρα όλοι έχουμε μεγαλώσει. Τους είπα: “Θα έρθω αν δώσετε 1 τρισ. μέσα σε τέσσερα χρόνια” – και είπαν ναι».
Οι συμφωνίες περιλαμβάνουν στρατιωτικές παραγγελίες ύψους 100 δισ. δολαρίων, ενεργειακές συμπράξεις, καθώς και επενδύσεις στον τομέα των ορυκτών. Αντίστοιχα, το Κατάρ αναμένεται να ανακοινώσει επενδύσεις 200-300 δισ. δολαρίων, περιλαμβανομένης μεγάλης παραγγελίας στην Boeing και αγοράς drones MQ-9 Reaper αξίας 2 δισ. δολαρίων.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν ήδη ανακοινώσει σχέδια για επενδύσεις ύψους 1,4 τρισ. δολαρίων στις ΗΠΑ μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Οικονομική διπλωματία και γεωπολιτικά ανταλλάγματα
Με τη συνοδεία του Τραμπ να περιλαμβάνει τον Ίλον Μασκ, τον CEO της BlackRock Λάρι Φινκ και την επικεφαλής της Citigroup Τζέιν Φρέιζερ, είναι σαφές ότι το ταξίδι έχει εμπορικό χαρακτήρα.
Ωστόσο, οι Άραβες ηγέτες αναμένεται να ζητήσουν και πολιτικά ανταλλάγματα. Η λήξη του πολέμου στη Γάζα βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα τους. Η Σαουδική Αραβία, ειδικά, έχει ξεκαθαρίσει πως δεν πρόκειται να προχωρήσει σε κανονικοποίηση σχέσεων με το Ισραήλ χωρίς χειροπιαστή πρόοδο προς μια λύση δύο κρατών.
Παράλληλα, σε αντίθεση με το 2017, οι χώρες του Κόλπου πλέον επιδιώκουν πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, βλέποντας σε αυτήν εργαλείο για σταθερότητα. Η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και το συριακό καθεστώς έχουν αποδυναμωθεί, και η σύγκρουση στην Υεμένη οδεύει προς τερματισμό, κάτι που επίσης επιδιώκουν οι Σαουδάραβες.
Οι προσδοκίες του Νετανιάχου καταρρέουν
Η απόφαση Τραμπ να ανακοινώσει εκεχειρία με τους Χούθι —λίγο μετά από επίθεση κοντά στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν— αιφνιδίασε το Ισραήλ. Ο Νετανιάχου, που πρόσφατα επισκέφθηκε την Ουάσινγκτον χωρίς να λάβει πράσινο φως για πλήγμα κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν ή για την άρση των αμερικανικών δασμών, αντιλαμβάνεται πως η Ουάσινγκτον δεν στηρίζει πλέον αβίαστα τις κινήσεις του.
Παρά την επίσημη στήριξη στον Τραμπ και τις δηλώσεις ενθουσιασμού για την «μεγαλύτερη επιστροφή στην ιστορία», ο Ισραηλινός πρωθυπουργός γνωρίζει πως η σχέση τους είναι εύθραυστη. Ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον Μπάιντεν το 2020 — μια πράξη που ο Τραμπ δεν έχει ξεχάσει.
Ορισμένοι εντός της MAGA πτέρυγας, όπως ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς και ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ, αντιτίθενται ανοιχτά σε ενδεχόμενο πολέμου με το Ιράν. «Δεν θέλουμε έναν πόλεμο. Θα ήταν σπατάλη και οικονομικά καταστροφικός», τόνισε ο Βανς.
Ο ίδιος ο Γουίτκοφ, μέχρι πρότινος σιωπηλός υποστηρικτής του Ισραήλ, εμφανίστηκε να ζητά παύση των εχθροπραξιών και νέα συμφωνία για την επιστροφή των ομήρων από τη Χαμάς. Σύμφωνα με το Channel 12, σε συνάντηση με οικογένειες Ισραηλινών αιχμαλώτων δήλωσε: «Θέλουμε να τους φέρουμε πίσω, αλλά το Ισραήλ δεν είναι έτοιμο να σταματήσει τον πόλεμο».
Ακόμα και ο ίδιος ο Τραμπ —για πρώτη φορά— τάχθηκε ανοιχτά υπέρ του τερματισμού του πολέμου στη Γάζα.
Η πραγματικότητα του Τραμπ: χρήμα πάνω απ’ όλα
Όπως φαίνεται, ο Νετανιάχου κινδυνεύει να καταλήξει όπως και ο Ζελένσκι: να διαπιστώσει πως για τον Ντόναλντ Τραμπ, η Γάζα και η Ουκρανία είναι ζητήματα δευτερεύουσας σημασίας.
Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η αποκατάσταση σχέσεων, η προώθηση αμερικανικών επιχειρηματικών συμφερόντων και η προσωπική του εικόνα ως ηγέτη που «φέρνει λεφτά στη χώρα».
Για τον Νετανιάχου, η ελπίδα πως θα έχει την απόλυτη στήριξη του Λευκού Οίκου φαίνεται πλέον να ξεθωριάζει — και τα ανταλλάγματα που απαιτούνται για τις επενδύσεις του Κόλπου απειλούν άμεσα τη στρατηγική του στη Γάζα.
