Την εναλλακτική πραγματικότητα που παρουσιάζουν τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης για τον πόλεμο στην Ουκρανία παρουσιάζει με εκτενές ρεπορτάζ το BBC. Η πυραυλική επίθεση στον πύργο τηλεπικοινωνιών στο Κίεβο, σύμφωνα με τη ρωσική τηλεόραση έγινε από την ίδια την Ουκρανία, η οποία ήταν υπεύθυνη για χτυπήματα στις δικές της πόλεις.
Τι βλέπουν, λοιπόν, οι Ρώσοι τηλεθεατές για τον πόλεμο; Τι μηνύματα ακούνε στα ερτζιανά; Ποιες ειδήσεις παρακολουθούν από τους βασικούς τηλεοπτικούς σταθμούς της χώρας, οι οποίοι ελέγχονται από το Κρεμλίνο;
Η εκπομπή “Καλημέρα”, στο κρατικά ελεγχόμενο Channel One, ένα από τα πιο δημοφιλή κανάλια της Ρωσίας, διέκοψε την ροή της την περασμένη Τρίτη στις 05:30 ώρα Μόσχας. Οι παρουσιαστές ανακοίνωσαν ότι τα τηλεοπτικά προγράμματα έχουν αλλάξει «λόγω των γνωστών γεγονότων» και θα υπάρξουν περισσότερες ειδήσεις και επικαιρότητα. Σύμφωνα με το δελτίο ειδήσεων, οι αναφορές για ουκρανικές δυνάμεις που καταστρέφουν ρωσικό στρατιωτικό υλικό είναι ψευδείς, σχεδιασμένες να «παραπλανούν τους μη έμπειρους θεατές».
Ο παρουσιαστής δείχνει δύο φωτογραφίες του ίδιου στρατιωτικού οχήματος – η επάνω φωτογραφία έχει λεζάντα “Donbas 2014” και η κάτω “Ουκρανικό μοντάζ”. Ισχυρίζεται ότι η επάνω φωτογραφία είναι ενός ουκρανικού οχήματος που καταστράφηκε στη σύγκρουση το 2014 και ότι η κάτω φωτογραφία είναι η ίδια εικόνα, η οποία έχει υποστεί επεξεργασία ώστε να μοιάζει με πρόσφατα κατεστραμμένο ρωσικό υλικό. Λέει ότι προστέθηκε ένα “Z” – μια κοινή σήμανση για τον ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό.
Αργότερα την ίδια μέρα, το τηλεοπτικό κανάλι NTV, το οποίο ανήκει σε θυγατρική της Gazprom, εταιρείας που ελέγχεται από το Κρεμλίνο, δεν κάνει καμία αναφορά στο στρατιωτικό κονβόι μήκους πολλών χιλιομέτρων που κατευθύνεται από τη Λευκορωσία προς την πρωτεύουσα της Ουκρανίας, Κίεβο.
“Ξεκινάμε με τα τελευταία νέα από το Ντονμπάς. Οι μαχητές του LNR [Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ] συνεχίζουν την επίθεσή τους, έχοντας διανύσει 3 χιλιόμετρα, ενώ οι μονάδες DNR [Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ] έχουν διανύσει 16 χιλιόμετρα”, λέει ο παρουσιαστής του NTV.
Ο παρουσιαστής αναφέρεται στους υποστηριζόμενους από τη Μόσχα αντάρτες που έχουν τον έλεγχο των λεγόμενων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ από την επέμβαση της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία πριν από οκτώ χρόνια.
Στο Rossiya 1 και το Channel One – τα δύο πιο δημοφιλή κανάλια της Ρωσίας, και τα δύο ελεγχόμενα από το κράτος – οι ουκρανικές δυνάμεις κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου στην περιοχή του Ντονμπάς. Η απειλή για τους αμάχους στην Ουκρανία δεν προέρχεται από ρωσικές δυνάμεις, αλλά από «Ουκρανούς εθνικιστές», λέει η παρουσιάστρια του Rossiya 1.
«Χρησιμοποιούν τους αμάχους ως ανθρώπινη ασπίδα, τοποθετώντας σκόπιμα συστήματα κρούσης σε κατοικημένες περιοχές και εντείνοντας τους βομβαρδισμούς πόλεων στο Ντονμπάς».
Ο παρουσιαστής του Channel One ανακοινώνει ότι τα ουκρανικά στρατεύματα «ετοιμάζονται να βομβαρδίσουν κατοικίες» και να βομβαρδίσουν αποθήκες με αμμωνία, ως αντίποινα «εναντίον αμάχων και ρωσικών δυνάμεων».
Τα γεγονότα στην Ουκρανία δεν αναφέρονται ως “πόλεμος”. Αντίθετα, η επίθεση περιγράφεται ως επιχείρηση αποστρατικοποίησης με στόχο στρατιωτικές υποδομές ή «ειδική [στρατιωτική] επιχείρηση για την υπεράσπιση των λαϊκών δημοκρατιών».
Σε όλη την κρατικά ελεγχόμενη τηλεόραση, παρουσιαστές και ανταποκριτές χρησιμοποιούν συγκινητική γλώσσα και εικόνες για να κάνουν “ιστορικούς παραλληλισμούς” μεταξύ της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” της Ρωσίας στην Ουκρανία και του αγώνα της Σοβιετικής Ένωσης ενάντια στη Ναζιστική Γερμανία.
«Οι τακτικές των εθνικιστών που χρησιμοποιούν τα παιδιά σαν ανθρώπινες ασπίδες δεν έχουν αλλάξει από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», λέει ο παρουσιαστής μιας πρωινής εκπομπής στο αδελφό κανάλι του Rossiya 1, Rossiya 24.
«Συμπεριφέρονται σαν φασίστες: οι νεοναζί βάζουν τα όπλα τους όχι μόνο δίπλα σε κατοικίες, αλλά όπου τα παιδιά βρίσκουν καταφύγιο σε υπόγεια», προσθέτει ο ανταποκριτής σε βίντεο με λεζάντα «Ουκρανικός φασισμός».
Κατηγορώντας την Ουκρανία
Το απόσπασμα απηχεί τους αναπόδεικτους ισχυρισμούς του Βλαντιμίρ Πούτιν την περασμένη εβδομάδα ότι η Ουκρανία χρησιμοποιούσε γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους ως ανθρώπινες ασπίδες.
Η ρωσική τηλεόραση παρουσιάζει τις ρωσικές επιχειρήσεις ως πολύ επιτυχημένες. Οι τακτικές ενημερώσεις δίνουν αριθμούς κατεστραμμένου ουκρανικού υλικού και όπλων. Περισσότερες από 1.100 εγκαταστάσεις στρατιωτικής υποδομής της Ουκρανίας έχουν απενεργοποιηθεί και εκατοντάδες όπλα έχουν καταστραφεί, αναφέρουν οι πρωινές ειδήσεις. Δεν γίνεται λόγος για θύματα Ρώσους.
Τα πρωινά δελτία ειδήσεων της Ρωσίας μόλις και μετά βίας αναγνωρίζουν τις επιθέσεις του στρατού της σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Οι ανταποκριτές της κρατικής τηλεόρασης δεν κάνουν ρεπορτάζ από μέρη όπως το Κίεβο και το Χάρκοβο.
Για να αντιμετωπίσει αυτό που περιγράφεται ως «ψευδείς ειδήσεις και φήμες» για την Ουκρανία που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο», ανακοινώθηκε ότι η ρωσική κυβέρνηση εγκαινιάζει έναν νέο ιστότοπο όπου «θα δημοσιεύονται μόνο αληθινές πληροφορίες».
Οι τηλεοπτικοί σταθμοί καλούνται από το κρατικά ελεγχόμενο ραδιοτηλεοπτικό συμβούλιο Roskomnadzor να ακολουθήσουν το αφήγημα του Πούτιν.
Ενώ τα δελτία ειδήσεων μιλούσαν για εγκλήματα πολέμου στην Ουκρανία, ο Βιάτσεσλαβ Νικόνοφ, παρουσιαστής υπέρ του Κρεμλίνου στο Channel One TV, μίλησε για την αγάπη του για την Ουκρανία.
“Αγαπώ πολύ την Ουκρανία, αγαπώ τους Ουκρανούς. Έχω ταξιδέψει σε όλη τη χώρα πολλές φορές. Είναι πράγματι μια υπέροχη χώρα. Και νομίζω ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται, φυσικά, να είναι μια ευημερούσα, φιλική χώρα… Η αιτία είναι δίκαιη. Θα είμαστε νικητές».
Όλο και περισσότεροι νεότεροι Ρώσοι τείνουν να λαμβάνουν ενημέρωση από ανεξάρτητους ιστότοπους ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όσο περισσότερο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο περισσότερες εικόνες και βίντεο με νεκρούς στρατιώτες και αιχμαλώτους πολέμου βγαίνουν στην επιφάνεια. Αλλά οι αρχές ανταποκρίνονται άμεσα σε αυτό, φιμώνοντας την ανεξάρτητη ενημέρωση.
Η Roskomnadzor διέταξε το TikTok να αφαιρέσει στρατιωτικό και πολιτικό περιεχόμενο. Ζήτησε επίσης από την Google να αφαιρέσει αυτό που περιγράφει ως ψευδείς πληροφορίες σχετικά με τις απώλειες του ρωσικού στρατού, ενώ το Reuters αναφέρει ότι έχει επιβάλει επιβράδυνση στις ταχύτητες φόρτωσης του Twitter λόγω “ψευδών αναφορών” για την “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” της Μόσχας. Παράλληλα, περιόρισε την πρόσβαση στο Facebook.
Έχει δώσει εντολή στα μέσα ενημέρωσης να χρησιμοποιούν πληροφορίες μόνο από επίσημες ρωσικές πηγές όταν αναφέρουν την εισβολή, απαιτώντας να αφαιρέσουν οποιεσδήποτε αναφορές αναφέρονται σε “κήρυξη πολέμου” ή “εισβολή”. Τους έχει απειλήσει με πρόστιμα και μπλοκάρισμα εάν δεν λάβουν μέτρα. Οι ιστότοποι του ανεξάρτητου τηλεοπτικού καναλιού Dozhd και του δημοφιλούς φιλελεύθερου ραδιοφωνικού σταθμού Ekho Moskvy έχουν αποκλειστεί για φερόμενες εκκλήσεις σε εξτρεμισμό και βία και «συστηματική διάδοση ψευδών πληροφοριών σχετικά με τις δραστηριότητες του ρωσικού στρατού».
