Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, σερ Κιρ Στάρμερ, δεσμεύτηκε να επιτύχει τον νέο στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες ύψους 5% του ΑΕΠ της χώρας για την εθνική ασφάλεια έως το 2035.
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, κάλεσε τα μέλη να δεσμευτούν να διαθέτουν το 3,5% για βασικές αμυντικές δαπάνες και το υπόλοιπο 1,5% για συναφείς τομείς, όπως η ανθεκτικότητα και η κυβερνοασφάλεια.
Τα μέλη αναμένεται να συμφωνήσουν στον στόχο του 5% στη διήμερη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιείται στη Χάγη της Ολλανδίας.
Τι είναι το ΝΑΤΟ και γιατί ιδρύθηκε;
Το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε στην Ουάσινγκτον το 1949 από 12 χώρες.
Τα ιδρυτικά μέλη ήταν: Βέλγιο, Καναδάς, Δανία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες.
Κύριος σκοπός του ΝΑΤΟ ήταν να εμποδίσει την επέκταση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην Ευρώπη. Τα μέλη συμφωνούν ότι αν ένα από αυτά δεχθεί επίθεση, τα υπόλοιπα θα βοηθήσουν στην άμυνά του.
Το ΝΑΤΟ δεν διαθέτει δικό του στρατό, αλλά τα κράτη-μέλη μπορούν να προχωρήσουν σε συλλογική στρατιωτική δράση σε περιπτώσεις διεθνών κρίσεων.
Για παράδειγμα, η συμμαχία στήριξε τον ΟΗΕ παρεμβαίνοντας στον πόλεμο της πρώην Γιουγκοσλαβίας μεταξύ 1992 και 2004.
Παράλληλα, συντονίζει στρατιωτικά σχέδια και πραγματοποιεί κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.
Ποιες χώρες είναι μέλη του ΝΑΤΟ;
Το ΝΑΤΟ έχει 32 μέλη σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική – τα 12 ιδρυτικά και 20 χώρες που προσχώρησαν μετά το 1949.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, πολλά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης έγιναν μέλη, όπως η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία.
Η Φινλανδία – που έχει χερσαία σύνορα 1.340 χλμ. με τη Ρωσία – προσχώρησε τον Απρίλιο του 2023. Η Σουηδία έγινε μέλος τον Μάρτιο του 2024.
Αφού παρέμεναν ουδέτερες επί δεκαετίες, και οι δύο υπέβαλαν αίτηση ένταξης τον Μάιο του 2022, λίγο μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Ουκρανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Γεωργία έχουν επίσης ζητήσει να ενταχθούν.
Πόσα ξοδεύουν τα μέλη του ΝΑΤΟ για την άμυνα;
Σήμερα τα μέλη του ΝΑΤΟ αναμένεται να δαπανούν το 2% του εθνικού τους εισοδήματος ή ΑΕΠ για την άμυνα.
Οι ΗΠΑ και χώρες κοντά στη Ρωσία – όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής – παραδοσιακά ξοδεύουν τα περισσότερα.
Εκτιμάται ότι 23 χώρες πέτυχαν τον στόχο του 2% το 2024, έναντι μόλις τριών το 2014.
Ο νέος στόχος του 5% θεωρείται παραχώρηση προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει επανειλημμένα ζητήσει από τους Ευρωπαίους συμμάχους του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες τους. Οι ΗΠΑ ξοδεύουν σήμερα 3,4%.
Ο Ρούτε δήλωσε ότι οι ΗΠΑ συμφώνησαν με τον νέο στόχο, αν και ο Τραμπ στη συνέχεια άφησε να εννοηθεί ότι ίσως όχι.
Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, ανέφερε ότι η Γαλλία, η Γερμανία, οι χώρες της Βαλτικής και της Σκανδιναβίας, η Πολωνία, η Ελλάδα και η Ουγγαρία στηρίζουν τη δέσμευση για το 5%.
Η Ισπανία – η οποία δαπάνησε μόλις 1,24% του ΑΕΠ για άμυνα το 2024 – ανέφερε ότι εξασφάλισε εξαίρεση από το νέο σχέδιο δαπανών, κάτι που ο Ρούτε αργότερα διέψευσε.
Τον Φεβρουάριο, ο Στάρμερ παρουσίασε σχέδια αύξησης των βασικών αμυντικών δαπανών του Ηνωμένου Βασιλείου στο 2,5% έως τον Απρίλιο του 2027 και εξέφρασε «σαφή φιλοδοξία» για το 3% έως το 2034 αν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες.
Η κυβέρνηση ανέφερε πλέον ότι θα ξοδέψει 2,6% για βασικές αμυντικές δαπάνες και 1,5% για ευρύτερα μέτρα ασφάλειας έως το 2027. Οι βασικές δαπάνες δεν αναμένεται να φτάσουν το 3,5% πριν το 2035.
Δεν έχει διευκρινιστεί πώς θα χρηματοδοτηθεί η επιπλέον δαπάνη.
Γιατί η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ;
Η Ρωσία έχει εκφράσει σταθερά την αντίθεσή της στην ένταξη της Ουκρανίας, φοβούμενη ότι αυτό θα φέρει τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ πολύ κοντά στα σύνορά της.
Ωστόσο, το 2008 η συμμαχία δήλωσε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε κάποτε να ενταχθεί.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ζήτησε να επισπευσθεί η διαδικασία.
Ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, είχε πει ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί «μακροπρόθεσμα», αλλά όχι πριν λήξει ο πόλεμος.
Ωστόσο, μιλώντας σε σύνοδο άμυνας στις Βρυξέλλες τον Φεβρουάριο του 2025, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Χέγκσεθ ανέφερε ότι «οι ΗΠΑ δεν πιστεύουν ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι ρεαλιστικό αποτέλεσμα μιας διαπραγματευτικής λύσης».
Ορισμένοι αρχηγοί άμυνας του ΝΑΤΟ αντέδρασαν σε αυτές τις δηλώσεις.
Ο Ζελένσκι δήλωσε αργότερα ότι ήταν έτοιμος να «παραιτηθεί» από την προεδρία του αν αυτό σήμαινε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
«Αν για την ειρήνη χρειάζεται πραγματικά να αφήσω τη θέση μου, είμαι έτοιμος», είπε στους δημοσιογράφους. «Μπορώ να την ανταλλάξω με την ένταξη στο ΝΑΤΟ».
Το ΝΑΤΟ έχει χαρακτηρίσει στο παρελθόν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ως «τη σημαντικότερη και άμεση απειλή για την ασφάλεια των συμμάχων».
Δεν έχει στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία ούτε έχει επιβάλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων για να μην εμπλακεί άμεσα σε σύγκρουση με τη Ρωσία.
Ωστόσο, μεμονωμένα κράτη-μέλη έχουν προμηθεύσει όπλα και εξοπλισμό.
Σύμφωνα με το γερμανικό ινστιτούτο έρευνας Κiel, οι ΗΠΑ διέθεσαν 65 δισ. ευρώ (55,6 δισ. λίρες) για στρατιωτική βοήθεια μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Απριλίου 2025 – αν και δεν εγκρίθηκε νέα βοήθεια τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο.
Τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ παρείχαν βοήθεια ύψους 72 δισ. ευρώ (61,6 δισ. λίρες) την ίδια περίοδο.
Πηγή: BBC
