Οι χώρες εξετάζουν κοινές επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις και αιφνιδιαστικές στρατιωτικές ασκήσεις, καθώς η Μόσχα εντείνει την εκστρατεία αποσταθεροποίησης εναντίον των συμμάχων του ΝΑΤΟ.
Τα ρωσικά drones και οι πράκτορες της Μόσχας εξαπολύουν επιθέσεις σε ολόκληρη την επικράτεια του ΝΑΤΟ, και η Ευρώπη πλέον εξετάζει κάτι που μέχρι πριν λίγα χρόνια θα θεωρούνταν αδιανόητο: το πώς θα αντεπιτεθεί.
Οι ιδέες που βρίσκονται στο τραπέζι κυμαίνονται από κοινές επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις εναντίον της Ρωσίας και ταχύτερη, πιο συντονισμένη απόδοση ευθύνης για υβριδικές επιθέσεις —με άμεσα ένοχη τη Μόσχα— έως αιφνιδιαστικές στρατιωτικές ασκήσεις υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με δύο ανώτερους Ευρωπαίους αξιωματούχους και τρεις διπλωμάτες της ΕΕ.
«Οι Ρώσοι δοκιμάζουν συνεχώς τα όρια — ποια είναι η απάντηση, πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε;» δήλωσε σε συνέντευξή της η υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας, Μπάιμπα Μπράζε. «Χρειάζεται πιο δραστική απάντηση», τόνισε. «Και δεν είναι τα λόγια αυτά που στέλνουν μήνυμα — είναι οι πράξεις.»
Τις τελευταίες εβδομάδες και μήνες, ρωσικά drones έχουν πετάξει πάνω από την Πολωνία και τη Ρουμανία, ενώ μυστηριώδη drones έχουν προκαλέσει χάος σε αεροδρόμια και στρατιωτικές βάσεις στην Ευρώπη. Άλλα περιστατικά περιλαμβάνουν παρεμβολές GPS, εισβολές ρωσικών αεροσκαφών και πλοίων, καθώς και έκρηξη σε κρίσιμη σιδηροδρομική γραμμή στην Πολωνία που μετέφερε στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
«Συνολικά, η Ευρώπη και η Συμμαχία πρέπει να αναρωτηθούν πόσο ακόμη θα ανεχόμαστε αυτό το είδος υβριδικού πολέμου […] και αν πρέπει να σκεφτούμε να γίνουμε πιο δραστήριοι και εμείς σε αυτό τον τομέα», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στη Welt TV ο Γερμανός υφυπουργός Άμυνας, Φλόριαν Χαν.
Οι υβριδικές επιθέσεις δεν είναι νέο φαινόμενο. Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία έχει στείλει δολοφόνους για να εξοντώσουν πολιτικούς αντιπάλους στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει κατηγορηθεί για ανατίναξη αποθηκών όπλων στην Κεντρική Ευρώπη, έχει χρηματοδοτήσει ακροδεξιά κόμματα για να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ, έχει διεξαγάγει πολέμους προπαγάνδας στα social media και έχει προσπαθήσει να επηρεάσει εκλογές σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Μολδαβία.
Ωστόσο, η έκταση και η συχνότητα των σημερινών επιθέσεων είναι πρωτοφανείς. Το Globsec, think tank με έδρα την Πράγα, υπολόγισε ότι μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου σημειώθηκαν πάνω από 110 ενέργειες σαμποτάζ και απόπειρες επιθέσεων στην Ευρώπη —κυρίως σε Πολωνία και Γαλλία— από άτομα με δεσμούς με τη Μόσχα.
«Ο σημερινός κόσμος προσφέρει πολύ πιο ανοιχτό — θα έλεγε κανείς ακόμη και δημιουργικό — χώρο για εξωτερική πολιτική», είπε ο Βλαντίμιρ Πούτιν στο φόρουμ Valdai τον Οκτώβριο, προσθέτοντας: «Παρακολουθούμε στενά τη στρατικοποίηση της Ευρώπης. Είναι απλώς ρητορική ή μήπως ήρθε η ώρα να απαντήσουμε;»
Η Ρωσία μπορεί να θεωρεί την ΕΕ και το ΝΑΤΟ ανταγωνιστές ή και εχθρούς —ο πρώην πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ δήλωσε πρόσφατα: «Οι ΗΠΑ είναι αντίπαλός μας»— όμως η Ευρώπη δεν επιθυμεί πόλεμο με μια πυρηνική δύναμη και πρέπει να βρει τρόπους αποτροπής της Μόσχας χωρίς να περάσει τις «κόκκινες γραμμές» του Κρεμλίνου, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανοικτή σύγκρουση.
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει παθητικότητα, σύμφωνα με τον αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων της Σουηδίας, στρατηγό Μίκαελ Κλάεσον. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φοβάται και να έχει άγχος για την κλιμάκωση», είπε. «Πρέπει να είμαστε σταθεροί.»
Μέχρι τώρα, η απάντηση επικεντρώνεται στην ενίσχυση της άμυνας. Μετά την κατάρριψη ρωσικών πολεμικών drones πάνω από την Πολωνία, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι θα ενισχύσει τις αεράμυνες και τα συστήματα αντιμετώπισης drones στη νοτιοανατολική του πτέρυγα —κάτι που υποστηρίζει και η ΕΕ.
Ακόμη και αυτό εξοργίζει τη Μόσχα.
Οι Ευρωπαίοι «θα πρέπει να φοβούνται και να τρέμουν σαν χαζά ζώα στο κοπάδι που οδηγείται στη σφαγή», δήλωσε ο Μεντβέντεφ. «Πρέπει να λερώνουν τα ρούχα τους από τον φόβο, νιώθοντας το κοντινό και επώδυνο τέλος τους.»
Αλλαγή κλίματος
Οι συχνές ρωσικές προκλήσεις αλλάζουν το κλίμα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Μετά την ανάπτυξη 10.000 στρατιωτών για την προστασία κρίσιμων υποδομών στην Πολωνία, λόγω της δολιοφθοράς στη σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη Βαρσοβία με το Κίεβο, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κατηγόρησε την περασμένη Παρασκευή τη Μόσχα για «κρατική τρομοκρατία».
Μετά το περιστατικό, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Κάγια Κάλας, προειδοποίησε ότι τέτοιες απειλές αποτελούν «ακραίο κίνδυνο» για την ΕΕ, τονίζοντας την ανάγκη για «ισχυρή απάντηση».
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Ιταλός υπουργός Άμυνας, Γκουίντο Κροζέτο, κατηγόρησε την ήπειρο για «αδράνεια» απέναντι στην αύξηση των υβριδικών επιθέσεων και παρουσίασε ένα σχέδιο 125 σελίδων για αντίποινα. Το σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Κέντρου Αντιμετώπισης Υβριδικού Πολέμου, μια κυβερνοδύναμη 1.500 ατόμων και στρατιωτικό προσωπικό εξειδικευμένο στην τεχνητή νοημοσύνη.
«Όλοι πρέπει να αναθεωρήσουν τις διαδικασίες ασφαλείας τους», πρόσθεσε την Πέμπτη ο Πολωνός ΥΠΕΞ Ραντοσλάβ Σικόρσκι. «Η Ρωσία κλιμακώνει ξεκάθαρα τον υβριδικό πόλεμο εναντίον των πολιτών της ΕΕ.»
Η θεωρία συναντά την πράξη
Παρά τη σκληρή ρητορική, το τι ακριβώς σημαίνει μια πιο επιθετική αντίδραση παραμένει ασαφές.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στη διαφορά ανάμεσα στη Μόσχα και τις δημοκρατίες της Ευρώπης, σχολιάζει ο Κέβιν Λιμονιέ, καθηγητής και αναπληρωτής διευθυντής του ερευνητικού κέντρου GEODE στο Παρίσι.
«Αυτό εγείρει ένα ηθικό και φιλοσοφικό ερώτημα: Μπορούν κράτη που λειτουργούν σύμφωνα με το κράτος δικαίου να χρησιμοποιήσουν τα ίδια εργαλεία και τις ίδιες στρατηγικές με τους Ρώσους;» αναρωτήθηκε.
Μέχρι τώρα, χώρες όπως η Γερμανία και η Ρουμανία ενισχύουν το θεσμικό πλαίσιο που επιτρέπει την κατάρριψη drones πάνω από αεροδρόμια και ευαίσθητες στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Οι υπηρεσίες εθνικής ασφάλειας λειτουργούν ήδη σε μια «γκρίζα ζώνη». Συμμαχικές χώρες όπως η Δανία και η Τσεχία επιτρέπουν επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο φέρεται να είχε χακάρει τα δίκτυα του ISIS το 2017 για να αποκτήσει πληροφορίες σχετικά με το πρώιμο πρόγραμμα drones της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Οι σύμμαχοι πρέπει να «είναι πιο προδραστικοί στον κυβερνοχώρο», είπε η Μπράζε, εστιάζοντας στην «ενίσχυση της επίγνωσης κατάστασης —στη συγκέντρωση και τον συντονισμό υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών».
Στην πράξη, οι χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν κυβερνοεπιθέσεις σε συστήματα κρίσιμα για την πολεμική μηχανή της Ρωσίας, όπως η οικονομική ζώνη Alabuga στο Ταταρστάν —όπου παράγονται τα drones Shahed— αλλά και ενεργειακές εγκαταστάσεις ή τρένα που μεταφέρουν όπλα, σύμφωνα με τον Φίλιπ Μπρίικα, πολιτικό επιστήμονα και ειδικό στις υβριδικές απειλές στην Πολωνική Ακαδημία Επιστημών. «Θα μπορούσαμε να χτυπήσουμε το σύστημα και να διαταράξουμε τη λειτουργία του», είπε.
Η Ευρώπη πρέπει επίσης να βρει έναν τρόπο να απαντήσει στις εκτεταμένες ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσα στη χώρα.
«Η ρωσική κοινή γνώμη… είναι κάπως απρόσιτη», δήλωσε ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος. «Πρέπει να συνεργαστούμε με συμμάχους που έχουν βαθιά κατανόηση της ρωσικής σκέψης —δηλαδή να υπάρξει συνεργασία και στο πεδίο του πολέμου πληροφοριών.»
Ωστόσο, οποιαδήποτε νέα μέτρα «πρέπει να διαθέτουν αξιόπιστη δυνατότητα άρνησης εμπλοκής», σημείωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.
Επίδειξη δύναμης
Το ΝΑΤΟ, ως αμυντική συμμαχία, είναι επιφυλακτικό απέναντι σε επιθετικές επιχειρήσεις. «Ασύμμετρες απαντήσεις αποτελούν σημαντικό μέρος της συζήτησης», δήλωσε διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, «αλλά δεν πρόκειται να κατέβουμε στο επίπεδο των ρωσικών τακτικών».
Αντί γι’ αυτό, η Συμμαχία πρέπει να προτάξει ενέργειες που δείχνουν δύναμη και ενότητα, δήλωσε η πρώην εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ, Οάνα Λουνγκέσκου, ερευνήτρια στο Royal United Services Institute στο Λονδίνο. Στην πράξη, αυτό σημαίνει άμεση ανακοίνωση για το αν ευθύνεται η Μόσχα για μια υβριδική επίθεση και διεξαγωγή «αιφνιδιαστικών» στρατιωτικών ασκήσεων στα σύνορα με Λιθουανία ή Εσθονία.
Παράλληλα, το ΝΑΤΟ-υποστηριζόμενο Κέντρο Αριστείας για τις Υβριδικές Απειλές στο Ελσίνκι, το οποίο φέρνει σε επαφή στελέχη συμμαχικών χωρών, «παρέχει τεχνογνωσία και εκπαίδευση» και καταρτίζει «πολιτικές αντιμετώπισης αυτών των απειλών», σύμφωνα με τον Μάρτεν Φαν Βόλντε, ανώτερο αναλυτή του οργανισμού.
«Αναμφίβολα, πρέπει να γίνουν περισσότερα στον τομέα των υβριδικών απειλών», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, αναφέροντας ως παραδείγματα την ταχύτερη κοινή απόδοση ευθύνης μετά από επιθέσεις και τη διασφάλιση ότι η Συμμαχία μπορεί να «δείχνει με διάφορα μέσα ότι είναι σε εγρήγορση και μπορεί να μετακινεί δυνάμεις με ευελιξία».
Πηγή: Politico
