Τι γνωρίζουμε για το σεξ με τους Νεάντερταλ – Η ιστορική συνάντηση στην προϊστορική Ρουμανία.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν εκπληκτικά πολλά για αυτό το «πικάντικο» επεισόδιο της ανθρώπινης ιστορίας, όταν τα είδη μας ήρθαν κοντά — συμπεριλαμβανομένου του αν φιλήθηκαν, αλλά και της φύσης των γεννητικών τους οργάνων.
Τα βλέμματά τους διασταυρώθηκαν πάνω στο τραχύ ορεινό τοπίο της προϊστορικής Ρουμανίας.
Εκείνος ήταν Νεάντερταλ, εντελώς γυμνός εκτός από μια γούνα-κάπα. Είχε καλή στάση σώματος και ανοιχτόχρωμο δέρμα, ίσως ελαφρώς κοκκινισμένο από τον ήλιο. Γύρω από το χοντρό, μυώδες μπράτσο του φορούσε ένα βραχιόλι από νύχια αετού. Εκείνη ήταν μια πρώιμη σύγχρονη γυναίκα, ντυμένη με παλτό από δέρμα ζώου με επένδυση από τρίχα λύκου. Είχε σκούρο δέρμα, μακριά πόδια και τα μαλλιά της ήταν πλεγμένα σε κοτσίδες.
Εκείνος καθάρισε τον λαιμό του, την κοίταξε από πάνω μέχρι κάτω και – με μια γελοία λεπτή, ρινική φωνή – ξεστόμισε την καλύτερή του ατάκα. Εκείνη τον κοίταξε ανέκφραστα. Ευτυχώς για εκείνον, δεν μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Γέλασαν αμήχανα και… μπορούμε όλοι να φανταστούμε τι συνέβη στη συνέχεια.
Φυσικά, η συνάντηση μπορεί να μην έμοιαζε καθόλου με σκηνή από ρομαντικό μυθιστόρημα. Ίσως η γυναίκα ήταν στην πραγματικότητα Νεάντερταλ και ο άντρας ανήκε στο δικό μας είδος. Ίσως η σχέση τους ήταν περιστασιακή και πρακτική, μιας και δεν υπήρχαν πολλοί άνθρωποι γύρω. Έχουν διατυπωθεί ακόμη και υποθέσεις ότι κάποιες από αυτές τις συνευρέσεις δεν ήταν συναινετικές.
Αν και δεν θα μάθουμε ποτέ τι πραγματικά συνέβη σε αυτή – ή παρόμοιες – περιπτώσεις, αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ένα τέτοιο ζευγάρι υπήρξε. Περίπου 37.000 με 42.000 χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2002, δύο εξερευνητές έκαναν μια εξαιρετική ανακάλυψη σε ένα υπόγειο σπήλαιο στα νοτιοδυτικά Καρπάθια Όρη, κοντά στην πόλη Ανίνα της Ρουμανίας.
Η πρόσβαση εκεί δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Πρώτα χρειάστηκε να διασχίσουν έναν υπόγειο ποταμό με νερό μέχρι τον λαιμό, για απόσταση 200 μέτρων. Στη συνέχεια καταδύθηκαν για 30 μέτρα σε ένα υποβρύχιο πέρασμα, και τέλος σκαρφάλωσαν για 300 μέτρα μέχρι την «πόρτα» – ένα στενό άνοιγμα γνωστό ως «τρύπα του ποντικιού», μέσα από το οποίο μπήκαν σε έναν έως τότε άγνωστο θάλαμο.
Μέσα στην Peștera cu Oase, ή «Σπηλιά με Οστά», εντόπισαν χιλιάδες οστά θηλαστικών. Κατά την ιστορία της, το σπήλαιο θεωρείται ότι κατοικούνταν κυρίως από αρσενικές σπηλαιοαρκούδες – εξαφανισμένους συγγενείς της καφέ αρκούδας – στα οποία ανήκει η πλειοψηφία των ευρημάτων. Ανάμεσά τους, στην επιφάνεια, βρισκόταν μια ανθρώπινη κάτω γνάθος, την οποία η ραδιοχρονολόγηση προσδιόρισε ως ένα από τα αρχαιότερα απολιθώματα πρώιμου σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρώπη.
Πιστεύεται ότι τα οστά παρασύρθηκαν φυσικά μέσα στη σπηλιά και έμειναν ανέγγιχτα έκτοτε. Εκείνη την περίοδο, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι – αν και η γνάθος είχε σαφή χαρακτηριστικά σύγχρονου ανθρώπου – παρουσίαζε και μερικά περίεργα στοιχεία που θύμιζαν Νεάντερταλ. Χρόνια αργότερα, αυτή η υποψία επιβεβαιώθηκε.
Τα στοιχεία που δείχνουν ότι το σεξ ανάμεσα σε πρώιμους σύγχρονους ανθρώπους και Νεάντερταλ δεν ήταν ένα σπάνιο γεγονός ολοένα και αυξάνονται. Κρυμμένα στα γονιδιώματα των σημερινών πληθυσμών, υπάρχουν ενδείξεις που μαρτυρούν ότι αυτές οι επαφές συνέβησαν πολλές φορές και σε ευρεία γεωγραφική κλίμακα. Μέχρι και σήμερα, υπάρχουν άνθρωποι που φέρουν γενετικό υλικό από τουλάχιστον δύο διαφορετικούς πληθυσμούς Νεάντερταλ, με μία ανάλυση να δείχνει ότι αυτοί οι πληθυσμοί διασταυρώθηκαν με τους ανθρώπους πολλές φορές, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία.
Φιλί: Η αρχαία ανταλλαγή μικροβίων που αποκαλύπτει το παρελθόν
Το 2017, η ανθρωπολόγος Λόρα Γουέιριχ από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια ανακάλυψε το «φαντασματικό αποτύπωμα» ενός μικροσκοπικού επιβάτη ηλικίας 48.000 ετών, κολλημένου σε ένα προϊστορικό δόντι.
«Μελετώ τα αρχαία μικρόβια ως μέσο για να κατανοήσουμε καλύτερα το παρελθόν, και η οδοντική τρυγία είναι ουσιαστικά ο μόνος αξιόπιστος τρόπος για να ανασυστήσουμε τους μικροοργανισμούς που ζούσαν μέσα στους αρχαίους ανθρώπους», εξηγεί η Γουέιριχ. Το ενδιαφέρον της εστίαζε κυρίως στο τι έτρωγαν οι Νεάντερταλ και πώς αλληλεπιδρούσαν με το περιβάλλον τους. Για να το διαπιστώσει, αλληλούχησε DNA από την οδοντική πλάκα δοντιών που βρέθηκαν σε τρία διαφορετικά σπήλαια.
Δύο από τα δείγματα προέρχονταν από 13 Νεάντερταλ που βρέθηκαν στο Ελ Σιδρόν στη βορειοδυτική Ισπανία — μια περιοχή που πρόσφατα περιβλήθηκε από μυστήριο, καθώς αποκαλύφθηκε ότι πολλοί από αυτούς έπασχαν από συγγενείς ανωμαλίες, όπως παραμορφωμένα γόνατα και σπονδύλους, και νεογιλά δόντια που δεν είχαν πέσει ποτέ. Πιστεύεται ότι ήταν κοντινοί συγγενείς μεταξύ τους, αποτέλεσμα μακροχρόνιας αιμομιξίας. Η οικογένεια αυτή είχε τραγικό τέλος: τα οστά τους φέρουν χαρακτηριστικά ίχνη που υποδηλώνουν ότι έγιναν θύματα κανιβαλισμού. Εκτιμάται ότι ήταν από τους τελευταίους Νεάντερταλ που περπάτησαν στη Γη.
Προς έκπληξη της Γουέιριχ, ένα από τα δόντια από το Ελ Σιδρόν περιείχε το γενετικό αποτύπωμα ενός βακτηριοειδούς μικροοργανισμού, του Methanobrevibacter oralis, που εξακολουθεί να υπάρχει στο ανθρώπινο στόμα μέχρι και σήμερα. Συγκρίνοντας την εκδοχή του Νεάντερταλ με εκείνη του σύγχρονου ανθρώπου, μπόρεσε να εκτιμήσει ότι οι δύο «γραμμές» αποκλίνουν εδώ και περίπου 120.000 χρόνια.
Αν οι Νεάντερταλ και οι σύγχρονοι άνθρωποι είχαν πάντα τους ίδιους στοματικούς «συνοδούς», θα αναμέναμε η απόκλιση αυτή να έχει συμβεί πολύ νωρίτερα — τουλάχιστον 450.000 χρόνια πριν, όταν τα δύο υποείδη ακολούθησαν διαφορετικά εξελικτικά μονοπάτια. «Αυτό σημαίνει ότι ο μικροοργανισμός μεταφέρθηκε μετά από εκείνη την εποχή», λέει η Γουέιριχ.
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με σιγουριά πώς συνέβη αυτό, όμως ίσως σχετίζεται με κάτι άλλο που συνέβη 120.000 χρόνια πριν. «Το συναρπαστικό για μένα είναι πως αυτή είναι επίσης μία από τις πρώτες χρονικές περιόδους στις οποίες έχουμε περιγραφές διασταύρωσης μεταξύ ανθρώπων και Νεάντερταλ», σημειώνει. «Είναι υπέροχο που βλέπουμε έναν μικροοργανισμό να εμπλέκεται σε αυτή την αλληλεπίδραση».
Η Γουέιριχ εξηγεί πως ένας πιθανός τρόπος μεταφοράς του μικροβίου είναι το φιλί. «Όταν φιλάς κάποιον, τα στοματικά μικρόβια ανταλλάσσονται μεταξύ των στόματων», λέει. «Μπορεί να συνέβη μία φορά, αλλά να διατηρήθηκε μαγικά μέσα στον χρόνο, αν το συγκεκριμένο μολυσμένο άτομο ή ομάδα εξελίχθηκε επιτυχώς. Αλλά μπορεί να ήταν κάτι που συνέβαινε τακτικά».
Ένας άλλος τρόπος μεταφοράς στοματικών μικροβίων είναι η κοινή κατανάλωση φαγητού. Και παρότι δεν υπάρχει άμεση απόδειξη ότι κάποιος Νεάντερταλ ετοίμασε γεύμα για έναν πρώιμο σύγχρονο άνθρωπο, ένα ρομαντικό δείπνο θα μπορούσε να ήταν μια εναλλακτική πηγή μετάδοσης του M. oralis.
Για τη Γουέιριχ, η ανακάλυψη είναι συναρπαστική επειδή υποδηλώνει ότι οι αλληλεπιδράσεις μας με άλλους τύπους ανθρώπων στο μακρινό παρελθόν έχουν επηρεάσει τις κοινότητες μικροοργανισμών που κουβαλάμε μέχρι σήμερα.
Αυτό γεννά και ένα ερώτημα για την επιστήμονα: «Λειτουργεί σωστά το μικροβίωμά μας χάρη σε μικροοργανισμούς που κληρονομήσαμε από τους Νεάντερταλ;»
Για παράδειγμα, παρόλο που το M. oralis σχετίζεται με ασθένειες των ούλων στους σύγχρονους ανθρώπους, η Γουέιριχ αναφέρει ότι έχει εντοπιστεί σε πολλούς προϊστορικούς ανθρώπους που είχαν απόλυτα υγιή δόντια. Στο μέλλον, η ίδια φαντάζεται να χρησιμοποιεί τα δεδομένα από την αρχαία οδοντική πλάκα για την ανακατασκευή ενός πιο υγιούς στοματικού μικροβιώματος για τους σύγχρονους ανθρώπους.
Γεννητικά όργανα: Τι μας αποκαλύπτουν για τη σεξουαλική ζωή των Νεάντερταλ
Μπορεί να ακούγεται αδιάκριτο να αναρωτηθεί κανείς πώς ήταν τα πέη και οι κόλποι των Νεάντερταλ, ωστόσο τα γεννητικά όργανα διαφόρων οργανισμών αποτελούν αντικείμενο εκτεταμένης επιστημονικής μελέτης. Τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, μια αναζήτηση στο Google Scholar για τον όρο «εξέλιξη πέους» επιστρέφει 98.000 αποτελέσματα, ενώ για την «εξέλιξη κόλπου» 87.000.
Αποδεικνύεται ότι τα γεννητικά όργανα ενός ζώου μπορούν να αποκαλύψουν πολλά για τον τρόπο ζωής του, τις αναπαραγωγικές του στρατηγικές και την εξελικτική του ιστορία — άρα η μελέτη αυτών των «μηχανισμών» είναι απλώς ένας ακόμα δρόμος προς την κατανόηση τους.
Ο ζωικός κόσμος παρουσιάζει ένα εντυπωσιακά πολύχρωμο φάσμα δημιουργικών σχεδιασμών. Σε αυτούς περιλαμβάνεται το πέος του χταποδιού argonaut, που μοιάζει με σκουλήκι και μπορεί να αποσπάται από το σώμα για να κολυμπήσει μόνο του προς το θηλυκό για αναπαραγωγή – μια πρακτική ιδιότητα που πιστεύεται ότι εξελίχθηκε επειδή τα αρσενικά είναι μόλις το 10% του μεγέθους των θηλυκών. Εξίσου εντυπωσιακοί είναι και οι τριπλοί κόλποι των καγκουρό, που επιτρέπουν στα θηλυκά να είναι ουσιαστικά μόνιμα έγκυα.
Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ανθρώπινου πέους είναι η λεία του επιφάνεια. Οι στενότεροι ζωντανοί μας συγγενείς — οι κοινοί και οι μπονόμπο χιμπατζήδες, με τους οποίους μοιραζόμαστε περίπου το 99% του DNA μας — διαθέτουν «ακίδες πέους». Αυτά τα μικροσκοπικά αγκάθια, φτιαγμένα από κερατίνη (την ίδια ουσία που αποτελεί το δέρμα και τα μαλλιά), πιστεύεται ότι εξελίχθηκαν είτε για να απομακρύνουν το σπέρμα ανταγωνιστών, είτε για να ερεθίζουν ελαφρώς τον κόλπο της θηλυκιάς και να την αποτρέπουν από το να έχει σύντομα ξανά επαφή.
Το 2013, επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο γενετικός κώδικας για τις ακίδες πέους απουσιάζει από τα γονιδιώματα των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβαν, όπως ακριβώς και από των σύγχρονων ανθρώπων, γεγονός που υποδηλώνει ότι εξαφανίστηκε από τον κοινό μας πρόγονο τουλάχιστον πριν από 800.000 χρόνια.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οι ακίδες θεωρούνται χρήσιμες κυρίως σε είδη με έντονη σεξουαλική πολυγαμία — όπου τα αρσενικά πρέπει να ανταγωνιστούν για την αναπαραγωγή. Έτσι, έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι, όπως κι εμείς, οι Νεάντερταλ και οι Ντενίσοβαν είχαν κατά κύριο λόγο μονογαμικές σχέσεις.
Πηγή: BBC
