Έχουμε άραγε συνειδητοποιήσει τι έρχεται; Οι επόμενες εκλογές στη χώρα μας θα είναι πιθανόν η πρώτη φορά που η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) θα λειτουργήσει ως καθοριστικός παράγοντας στη διαδικασία και στο αποτέλεσμα.
Η ΑΙ δεν θα μείνει ως ένα βοηθητικό εργαλείο, αλλά θα «εισβάλει» στις προεκλογικές καμπάνιες, θα διαμορφώσει μηνύματα, θα στοχεύσει συγκεκριμένα ακροατήρια με (χειρουργική) ακρίβεια και, το σημαντικότερο, θα ανοίξει διάπλατα τις πόρτες της παραπληροφόρησης με ταχύτητα και πειστικότητα που δεν έχουμε ξαναδεί. Σκεφτείτε πόσα βίντεο (ίσως) να έχετε δει στα SoMe, τα οποία μπορεί να έχουν δημιουργηθεί με ΑΙ και ίσως να μη το καταλάβατε.
Ήδη βλέπουμε διεθνώς πως ο συνδυασμός των generative AI, των deepfakes και των bots δοκιμάζεται σε πολιτικά περιβάλλοντα. Όχι; Σκεφτείτε πως στη Σλοβακία, δύο μόλις ημέρες πριν τις εκλογές, κυκλοφόρησε ηχητικό απόσπασμα που εμφάνιζε υποψήφιο πολιτικό αρχηγό να σχεδιάζει νοθεία στις εκλογές — σύντομα αποδείχθηκε πως ήταν παραποιημένο με ΑΙ. Ακόμα, στην Ινδία, στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, αξιοποιήθηκαν deepfakes και άλλα εργαλεία της ΑΙ προκειμένου να «πολλαπλασιαστεί» το προεκλογικό μήνυμα έτσι ώστε να επηρεάσουν αναποφάσιστες ομάδες. Άλλωστε, σε παγκόσμιο επίπεδο, οργανισμοί υπογραμμίζουν πως η ΑΙ επιτρέπει σε οποιονδήποτε να δημιουργήσει σε μεγάλη κλίμακα υλικό (βίντεο, άρθρα, κείμενα, φωτογραφίες, ηχητικά) παραπληροφόρησης — με πολύ χαμηλό κόστος, γρήγορα και με απόλυτη στόχευση ανάλογα με το τι θες να «περάσεις» επικοινωνιακά.
Τι σημαίνει αυτό; Το πεδίο της εκλογικής μάχης μετασχηματίζεται. Η παραδοσιακή επικοινωνία – ο λόγος, η συνέντευξη, η προεκλογική συγκέντρωση – δεν αντιπροσωπεύει πια το σύνολο της επίδρασης. Τα μηνύματα που λαμβάνουμε μπορεί να μην προέρχονται από ανθρώπους αλλά από την ΑΙ. Οι εικόνες που βλέπουμε μπορεί να είναι ψεύτικες ακόμη και αν μοιάζουν πειστικές. Ήδη πολιτικοί χρησιμοποιούν για παραγωγή φωτογραφιών την ΑΙ. Στο μυαλό μου έρχεται ήδη πολιτικός που την 28η Οκτωβρίου ανέβασε φωτογραφία την οποία είχε παράξει η ΑΙ. Σκεφτείτε το πιο απλό: μέχρι και οι «φωνές του κόσμου» από μια προεκλογική συγκέντρωση μπορεί να είναι προϊόν που μιμείται την αυθεντικότητα. Και εάν αφήσουμε αυτό το νέο τεχνολογικό τοπίο να εξελιχθεί χωρίς κανόνες ή θεσμικές ρυθμίσεις, τότε η δημοκρατική διαδικασία – η εμπιστοσύνη στον θεσμό, η διαφάνεια, η λογοδοσία – κινδυνεύει να αλλοιωθεί.
Παρά ταύτα, παρά το προφανές, φαίνεται ότι όλοι το βλέπουμε να έρχεται – αλλά κανείς δεν φαίνεται να βιάζεται. Σαν να πιστεύουμε ότι «θα συμβεί κάποια στιγμή στο μέλλον». Στην πραγματικότητα όμως, συμβαίνει ήδη. Η συζήτηση έπρεπε να είχε ξεκινήσει ήδη, θεωρώ. Όχι μόνο για το πώς η ΑΙ μπορεί να χρησιμοποιηθεί με θετικό τρόπο — για παράδειγμα στη διεύρυνση της συμμετοχής, στην προσβασιμότητα, στη δημιουργία πιο εξειδικευμένων και κατανοητών πολιτικών μηνυμάτων — αλλά κυρίως για το πώς θωρακίζουμε την εκλογική διαδικασία απέναντι στη «σκοτεινή πλευρά». Πώς δημιουργούμε προληπτικά θεσμικά αντίβαρα, πώς διαμορφώνουμε κανόνες για τη χρήση της ΑΙ από κόμματα και υποψηφίους, πώς εκπαιδεύουμε τον δημόσιο χώρο να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει τις νέες μορφές παραπληροφόρησης.
Χρειάζεται άραγε ένας νέος θεσμός; Μια Ανεξάρτητη Ψηφιακή Αρχή με στόχευση την Εκλογική Ακεραιότητα, που θα παρακολουθεί, θα ελέγχει και θα επιβάλλει διαφάνεια στη χρήση εργαλείων ΑΙ στην προεκλογική περίοδο; Σκεφτείτε μια υπηρεσία που εντοπίζει και μπλοκάρει συντονισμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης μέσω ΑΙ, που υποχρεώνει κόμματα και υποψηφίους να δηλώνουν τη χρήση ΑΙ στην παραγωγή περιεχομένου, που αξιολογεί και δημοσιοποιεί τις πηγές και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται. Γιατί, βλέπετε, δεν είναι ζήτημα αν χρησιμοποιείται ΑΙ — όλοι τη χρησιμοποιούν — είναι ζήτημα πώς χρησιμοποιείται, για ποιο σκοπό και υπό ποιους όρους.
Αλήθεια, τα κόμματα; Είναι έτοιμα; Έχουν δημιουργήσει task-force ομάδες που παρακολουθούν και αντιδρούν σε ΑΙ-fake news; Έχουν εκπαιδεύσει στελέχη ώστε να μην πέσουν θύματα ή — ακόμη χειρότερα — να γίνουν άθελά τους φορείς παραπληροφόρησης; Έχουν διαμορφώσει πρωτόκολλα για τη χρήση τεχνολογιών ΑΙ: τι επιτρέπεται, τι όχι, με ποια διαφάνεια; Δεν αρκεί πια να λέμε «το έχουμε σκεφτεί». Η διαφορά είναι στην πράξη, όχι στη βούληση.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν «θα έρθει». Είναι ήδη εδώ. Αν επιτρέψουμε στην τεχνολογία να «τρέξει» χωρίς θεσμική θωράκιση, χωρίς κανόνες και χωρίς πολιτική εγρήγορση, τότε πιθανότατα δεν θα φταίει η ΑΙ όταν –σε λίγο καιρό– ξυπνήσουμε και αναρωτηθούμε «τι δεν πήγε καλά;», «γιατί δεν πετύχαμε τον στόχο μας;», «τι έφταιξε;».
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι σε διεθνές επίπεδο οι μικρές χώρες είναι πιο ευάλωτες και τα περιθώρια αντίδρασης στενά. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, επισημαίνεται ότι οι επερχόμενες ευρωεκλογές θα είναι «χώρος δοκιμής» για διεθνείς επεμβάσεις και εκστρατείες παραπληροφόρησης που αξιοποιούν ΑΙ. Το «έλα μωρέ, έχουμε χρόνο» ενδέχεται να αποδειχθεί η πλέον επικίνδυνη αυταπάτη στις επόμενες εκλογές.
Εντέλει, η επιλογή είναι δική μας: θα είμαστε θεατές ή θα κάνουμε κάτι; Θα αφήσουμε να «τρέχει» η τεχνολογία στο πολιτικό πεδίο ή θα την εντάξουμε μέσα σε πλαίσια δικλείδων ασφαλείας και δημοκρατικού ελέγχου; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση μπορεί να καθορίσει όχι μόνο ποιοι θα εκλεγούν, αλλά τι είδους δημοκρατία θα έχουμε.
