Αναρωτήθηκα αρκετές φορές εάν η καθιέρωση υψηλών οικονομικών απολαβών και η επίκληση στο πατριωτικό συναίσθημα είναι επαρκή κίνητρα για τους απόδημους Έλληνες με υψηλά προσόντα και δεξιότητες ώστε να τους κάνουν να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα.
Εγκαταλείποντας την επιτυχημένη καριέρα και τη ζωή που δημιούργησαν στο εξωτερικό, σε οργανωμένα κράτη και οργανωμένες κοινωνίες.
Συζητώντας κατ’ ιδίαν με πολλούς Έλληνες επιστήμονες που διαπρέπουν σε χώρες της Ευρώπης, διαπίστωσα ιδίοις όμμασι ότι το οικονομικό κίνητρο δεν αρκεί από μόνο του για να πάρουν μια τόσο τολμηρή απόφαση -που θα καθορίσει τη μετέπειτα επαγγελματική και κοινωνική ζωή τους- και να επιστρέψουν ξανά σε ένα κράτος που σοβούν ακόμα σοβαρότατες παθογένειες, που δεν αντιδρά στη μετριοκρατία και εξακολουθεί να παραμένει κολλημένο στις αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Όσο για την υπέρμετρη προσδοκία που συνοδεύει αχρείαστα το «brain gain», παρουσιάζοντας τους Έλληνες του εξωτερικού -και μάλιστα ερήμην τους- ως «εθνοσωτήρες», που κρατούν το «κλειδί» της ανάπτυξης και θα γυρίσουν μετά χαράς να σώσουν τη χώρα, όχι μόνο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά αδικεί κατάφορα τους υπόλοιπους Έλληνες που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, οι οποίοι στα χρόνια της κρίσης και σε πείσμα των καιρών, δεν σταμάτησαν να οραματίζονται ένα καλύτερο μέλλον, τόλμησαν, ξεπέρασαν όλα τα εμπόδια, απέδειξαν πόσο ικανοί είναι και δημιούργησαν με επιμονή και υπομονή πρωτότυπες επιχειρηματικές ιδέες κάτω από αντίξοες συνθήκες στηρίζοντας με την σκληρή εργασία τους την ελληνική οικονομία.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι σε όλες σχεδόν τις διαθέσιμες έρευνες (ICAP, ΣΕΒ κ.ά.) που διεξήχθηκαν με αντικείμενο το φαινόμενο του «brain drain», στις πρώτες θέσεις των κύριων λόγων μετανάστευσης των Ελλήνων επιστημόνων και επαγγελματιών υψηλής εξειδίκευσης είναι η έλλειψη αξιοκρατίας και η διαφθορά, και όχι –όπως θα ανέμενε κανείς- οι χαμηλές απολαβές και η απουσία προοπτικών επαγγελματικής εξέλιξης. Για να πειστούν οι Έλληνες του εξωτερικού ώστε να πάρουν την απόφαση ζωής και επαναπατριστούν, αλλά και οι Έλληνες του εσωτερικού για να μην ακολουθήσουν την ίδια επιλογή της φυγής και μεταναστεύσουν, απαιτείται να ληφθούν ρηξικέλευθες και γενναίες πολιτικές αποφάσεις που θα δημιουργήσουν ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο θα στηρίζεται στην αξιοκρατία, τη διαφάνεια, το κράτος δικαίου, τον σεβασμό της ανθρώπινης αξίας και τους θεσμούς. Σε διαφορετική περίπτωση θα παραμένει ουτοπία και άσκηση επί χάρτου η προαγωγή του «brain gain» και η αναχαίτιση του «brain drain».
Επειδή ως Έλληνες ξεχνάμε εύκολα, μια υπενθύμιση δεν βλάπτει! Η αναξιοκρατία, η διαφθορά, η αδιαφάνεια, ο ασυντόνιστος και ανεπαρκής κρατικός μηχανισμός, οι χαμηλής ποιότητας κοινωνικές παροχές, το στρεβλό παραγωγικό μοντέλο, ο φόβος της αριστείας αποτέλεσαν τερατουργήματα ενός σαθρού πολιτικού συστήματος με «πελατοκεντρική» λογική που ξεκίνησε να «μεγαλουργεί» τη δεκαετία του 80 και ισοπέδωσε αξίες και ιδανικά, επέφερε βαθιά κρίση στους κοινωνικοπολιτικούς θεσμούς και εμπότισε τους Έλληνες με χαρακτηριστικά που ακόμα και στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα δεν έχει καταφέρει να αποτινάξει πλήρως ως λαός. Η οικονομική κρίση δεν ήταν η χειρότερη παρακαταθήκη που άφησε πίσω του το σάπιο και διεφθαρμένο πολιτικό κατεστημένο. Η δημιουργία του ελληνικού λαϊκισμού και η εγκαθίδρυση του συστήματος της μετριοκρατίας ήταν το «δηλητηριώδες άνθος» που μας κληροδότησε. Ολόκληρη η φιλοσοφία του βασίστηκε στον φθόνο, τον φόβο για τους ξένους, το ρουσφέτι, τον ωχαδερφισμό, τη λαμογιά, την καθιέρωση του τύπου Νεοέλληνα «ξέρεις ποιος είμαι εγώ» – «έχω έναν γνωστό» και τη λατρεία του περιούσιου λαού, που δεν χρειάζεται να μοχθήσει για τίποτα και ποτέ.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βάζει το δάκτυλο «επί τον τύπον των ήλων» στις χρόνιες δυσλειτουργίες του ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας, οι οποίες οξύνθηκαν κατά τη διάρκεια της ύφεσης, και θέτει ως εθνικό στόχο την επαναφορά της αξιοκρατίας που αποτελεί αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα της κυβέρνησής του, τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, τη μείωση των φόρων και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης για καλά αμειβόμενες δουλειές και την εφαρμογή ριζικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων για ένα σύγχρονο και οργανωμένο κράτος όπου όλοι οι Έλληνες θα αισθάνονται ότι υπάρχει μακροπρόθεσμα καλύτερη προοπτική στην πατρίδα μας. Αλλαγές που χρειάζεται να εκπληρωθούν, όχι μόνο για να γυρίσουν πίσω οι Έλληνες που έφυγαν στα χρόνια της κρίσης, αλλά και για να κρατήσουν στη χώρα το πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο και να το εμπνεύσουν ώστε να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του.
Για να πετύχουμε εκεί που τόσες φορές αποτύχαμε πρέπει να δοθεί ένα οριστικό τέλος στις παθογένειες δεκαετιών που προκαλούν συναισθήματα ανασφάλειας, απογοήτευσης και απόγνωσης και να απαλλαγούμε –γιατί το αξίζουμε ως λαός- από τα «βαρίδια» των επιζήμιων νοοτροπιών που κράτησαν τη χώρα καθηλωμένη στο χθες. Να διαμορφωθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και να απελευθερωθούν δυνάμεις μέσα στην κοινωνία μας για την ανοικοδόμηση της Ελλάδας του αύριο που οραματιζόμαστε, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ας μην έχουμε αυταπάτες! Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί ο πολυπόθητος ψηφιακός μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας που θα τοποθετήσει την Ελλάδα στο «κάδρο» των ανεπτυγμένων χωρών και θα επέλθει η κοινωνική πρόοδος, ανάπτυξη και ευημερία μέσα από ένα αξιοκρατικό και φιλικό κράτος που «δεν θα διώχνει τα παιδιά του». Βιώνουμε μια νέα εποχή που αλλάζει τον κόσμο ταχύτατα και η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να παραμείνει και πάλι παρατηρητής των εξελίξεων, κάνοντας άσκοπους και ενίοτε «αυτοκαταστροφικούς» κύκλους γύρω από τον εαυτό της.
Η Δρ. Κατερίνα Βουρβουχάκη είναι Μοριακή Γενετίστρια και Μέλος του Μητρώου Στελεχών της Νέας Δημοκρατίας
