Για μια ακόμη φορά ανακινείται το θέμα της αναδιάταξης των κρατικών αρμοδιοτήτων. Για την ακρίβεια, σχεδιάζεται η μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Κέντρο στην Περιφέρεια και τους Δήμους.
Λίγες από παλαιότερες απόπειρες έχουν ευδοκιμήσει. Πολλαπλά εμπόδια, αρχίζοντας από συνταγματικά μέχρι συντεχνικά, εμπόδιζαν την αναδιάταξη του δημόσιας διοίκησης από ένα συγκεντρωτικό σ’ ένα περιφερειακό μοντέλο οργάνωσής της. Η έλλειψη ενός οργανωμένου επιχειρησιακού σχεδίου το οποίο απαιτείται προκειμένου να τελεσφορήσει το περίπλοκο αυτό εγχείρημα, αποδείχτηκε στις περισσότερες των περιπτώσεων καθοριστική για την αποτυχία του.
Έτσι, σήμερα, η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει ένα υπερ-συγκεντρωτικό κράτος με δεκάδες χιλιάδες αρμοδιότητες στο κέντρο (23.143) κι ελάχιστες στην αυτοδιοίκηση (650). Συχνές επικαλύψεις μεταξύ αρμοδιοτήτων που απονέμονται μέσω νόμων, προεδρικών διαταγμάτων αλλά και κοινών υπουργικών αποφάσεων, δημιουργούν συγχύσεις και αντιφάσεις οδηγώντας τις δημόσιες υπηρεσίες στην αναποτελεσματικότητα. Σ’ αυτό το περιβάλλον ευνοείται η ανάπτυξη φαινομένων διαφθοράς, ενώ αποθαρρύνονται οι επενδυτές και η επιχειρηματική δραστηριότητα καρκινοβατεί.
Οι λόγοι που εξακολουθούμε να είμαστε η πιο συγκεντρωτική χώρα της ΕΕ έχουν αναφερθεί σε διάφορες έρευνες και μελέτες και συμποσούνται στους ακόλουθους:
- Εξακολουθούμε να αποδίδουμε λεπτομερείς αρμοδιότητες στα διάφορα επίπεδα διοίκησης μέσα από αποφάσεις και πράξεις της κεντρικής κυβέρνησης αντί να αντικαταστήσουμε το παρωχημένο και ατελέσφορο αυτό σύστημα με «πεδία πολιτικής», δηλαδή, με μεγαλύτερες οντότητες δημόσιων πολιτικών, εντός των οποίων οι λεπτομέρειες περιγράφονται από τους οικείους φορείς άσκησής τους.
- Δεν έχουμε αναπτύξει καμία μεθοδολογία συμβατή με αντίστοιχες άλλων χωρών που να διασφαλίζουν την αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, δομών, ανθρώπων, οικονομικών πόρων και υπηρεσιών. Το πρόγραμμα «Καποδίστριας» ήταν η μοναδική εξαίρεση από τον κανόνα της μεταφοράς αρμοδιοτήτων «μ’ ενα νόμο κι ένα άρθρο». Οι κανονιστικές ρυθμίσεις συνοδεύονταν από ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα εφαρμογής που εκτεινόταν σε βάθος χρόνου.
- Δεν έχει ακόμη συνομολογηθεί από τις πολιτικές δυνάμεις- αυτές, τουλάχιστον, που εναλλάσσονται στην διακυβέρνηση- ότι οιαδήποτε προσπάθεια αποκέντρωσης θα είναι καταδικασμένη, εάν το κεντρικό κράτος δεν απεμπλακεί από τα δεσμά του πελατειακού κράτους. Για να γίνει αυτό απαιτείται πολιτική γενναιότητα, αφού εκείνος που θα το επιχειρήσει θα πρέπει να αναμετρηθεί με το πολιτικό κόστος της απελευθέρωσης της κοινωνίας από την βασική αιτία των επαναλαμβανόμενων χρεοκωπιών της. Μπορεί, βραχυπρόθεσμα, το κόμμα που θα τα βάλει με τη ρουσφετοκρατία να έχει απώλειες πλην, όμως, θα έχει συμβάλλει στην ανάταξη της χρεωκοπημένης πολιτικά, κοινωνικά κι αισθητικά χώρας.
Ως εκ τούτου, δεν θα αρκέσουν διακοσμητικού χαρακτήρα παρεμβάσεις στον πελατειακό λαβύρινθο με αναίμακτες μεταφορές ξεχασμένων ή αμελητέων αρμοδιοτήτων. Θα πρέπει να αποκατασταθούν οι μείζονες δυσλειτουργίες που θα επιτρέψουν τον μετασχηματισμό του ρουσφετο-εξαρτημένου κράτους μας σ’ ενα κράτος που θα νομιμοποιείται μέσα από την επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας. Σ’ ενα κράτος που θα υπάρχει χάριν της κοινωνίας κι όχι απομυζώντας την ίδια την κοινωνία.
Τέτοιου τύπου παρεμβάσεις είναι:
- Η μεταφορά όλων των «υπογραφών» που διακρατούνται από την κεντρική διοίκηση και αφορούν αδειοδοτήσεις και παροχή υπηρεσιών κοινοτικού χαρακτήρα (εκπαίδευση, υγεία, ασφάλεια).
- Η άρση όλων των επικαλύψεων με την άμεση- αλλά προσωρινή- θεσμοθέτηση ενός «μείζονος» υπουργού μέχρι την οριστική άρση τους.
- Η οριοθέτηση πεδίων πολιτικής με πολυ-επίπεδο χαρακτήρα με την συνακόλουθη σύναψη πρωτοκόλλων επικοινωνίας και λογοδοσίας μεταξύ τους, ώστε να σταματήσει το μπαλάκι της μεταφοράς ευθυνών από τον έναν στον άλλον.
- Η θεσμοθέτηση μια ισχυρής Ανεξάρτητης Αρχής (που θα μπορούσε να είναι η μετεξέλιξη του σημαντικού αλλά παρωχημένου ΑΣΕΠ) η οποία θα προβαίνει σε εκτίμηση των αναγκών για προσλήψεις, στη δημιουργία και επικοινωνία των περιγραμμάτων θέσεων και στην εγγύηση του αδιάβλητου της διαδικασίας πρόσληψης.
Όλες οι προηγούμενες bing bang μεταρρυθμίσεις θα απαιτήσουν, προφανώς, σημαντικές αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του πολιτικού συστήματος. Πάνω απ’ όλα, όμως, θα απαιτήσουν την ανάληψη ευθύνης από κάθε πολίτη. Αυτός θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το μέλλον το δικό του, των παιδιών του και της χώρας, του ανήκει. Κι αυτό το μέλλον κατοχυρώνεται μέσα από την δική του ενεργή στάση στα θέματα της διακυβέρνησης.
Αίσθησή μου αποτελεί ότι τόσο η κοινωνία όσο και το πολιτικό σύστημα έχουν μάθει από την δεκαετία της κρίσης τόσο την απαξία του πελατοκεντρικού κράτους όσο και την αξία της χρηστής διακυβέρνησης. Οψόμεθα.
