Έντονες αντιδράσεις προκαλεί η τροπολογία που προβλέπει τρίμηνη αναστολή στην υποβολή αιτήσεων ασύλου για μετανάστες προερχόμενους από τη Βόρεια Αφρική, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να ζητούν επιτακτικά την απόσυρσή της.
Η επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας, Ζωή Κωνσταντοπούλου, μίλησε για «ανατριχιαστική διολίσθηση στη θεσμοποίηση του ρατσισμού», υποστηρίζοντας ότι η ρύθμιση παραπέμπει σε πολιτικές Όρμπαν και Τραμπ. «Κλειστά σύνορα έχουν τα απολυταρχικά καθεστώτα», δήλωσε χαρακτηριστικά, καλώντας τους βουλευτές να αναλάβουν την ευθύνη της ψήφου τους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, διά του Γιώργου Ψυχογιού, συμφώνησε με την υποβολή ένστασης αντισυνταγματικότητας, χαρακτηρίζοντας τη ρύθμιση «απαράδεκτη και εγκληματική», ενώ ζήτησε άμεση απόσυρση.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ΚΚΕ και Νέα Αριστερά εξέφρασαν την πλήρη αντίθεσή τους. «Η αναστολή ασύλου είναι αυθαίρετη και ντροπιαστική για ανθρώπους που έχουν ξεριζωθεί», σημείωσε η βουλευτής του ΚΚΕ, Διαμάντω Μανωλάκου, προαναγγέλλοντας αίτημα για ονομαστική ψηφοφορία σε περίπτωση που η διάταξη παραμείνει. Η Σία Αναγνωστοπούλου από τη Νέα Αριστερά την χαρακτήρισε «επαίσχυντη και ντροπιαστική».
Απαντώντας στην κριτική, η βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Χριστίνα Αλεξοπούλου, υποστήριξε ότι η τροπολογία στέλνει σαφές μήνυμα στους διακινητές πως «η Ελλάδα έχει σύνορα – και στη στεριά και στη θάλασσα», τονίζοντας πως η ρύθμιση είναι απολύτως αναγκαία για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών πιέσεων.
Βενιζέλος για νέα μέτρα στο μεταναστευτικό: «Η κυβέρνηση επικαλείται τον νόμο περί καταστάσεως πολιορκίας!»
Με αυστηρή κριτική τοποθετήθηκε ο Ευάγγελος Βενιζέλος απέναντι στην τροπολογία της κυβέρνησης για το μεταναστευτικό, η οποία επικαλείται – όπως αναφέρει – το άρθρο 15 της ΕΣΔΑ, δηλαδή τη ρήτρα που προβλέπει παρέκκλιση από τα θεμελιώδη δικαιώματα σε περίπτωση «κινδύνου για τη ζωή του έθνους».
Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου προειδοποιεί ότι η αναφορά αυτή ισοδυναμεί με επίκληση του άρθρου 48 του Συντάγματος περί «κατάστασης πολιορκίας» και χαρακτηρίζει την ενέργεια «άτοπη και επικίνδυνη», ζητώντας την άμεση απόσυρσή της. Επισημαίνει πως ακόμα και σε περιόδους μεγάλης πίεσης στο μεταναστευτικό, η Ελλάδα πάντοτε κινήθηκε εντός του πλαισίου της ΕΣΔΑ και του Συντάγματος, και προειδοποιεί για σοβαρές συνέπειες στο κράτος δικαίου.
Αναλυτικά, η ανάρτηση:
Η κυβέρνηση επικαλείται το άρθρο 15 ΕΣΔΑ, δηλαδή το αντίστοιχο του άρθρου 48 Συντ. για την εφαρμογή του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας!
Στην αιτιολογική έκθεση (Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης) της τροπολογίας που κατέθεσαν οι συναρμόδιοι υπουργοί για τη μεταχείριση των εισερχόμενων στη χώρα «παράνομα με οποιοδήποτε πλωτό μέσο που προέρχεται από την Βόρεια Αφρική», περιλαμβάνεται η ακόλουθη δήλωση :
« Συντρέχουν [ δε] οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με το οποίο τα συμβαλλόμενα κράτη, σε περίπτωση δημοσίου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους, μπορούν να λάβουν μέτρα ακόμη και κατά παράβαση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στη Σύμβαση, στο απαιτούμενο από την κατάσταση απολύτως αναγκαίο όριο.»
Ας δούμε τι σημαίνει αυτό.
Το άρθρο 15 της ΕΣΔΑ, αντίστοιχο του άρθρου 48 του ελληνικού Συντάγματος για την κατάσταση πολιορκίας ( στρατιωτικός νόμος ), έχει ως εξής :
Παρέκκλιση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης
1. Εν περιπτώσει πολέμου ή ετέρου δημοσίου κινδύνου απειλούντος την ζωήν του έθνους, έκαστον υψηλόν συμβαλλόμενον μέρος δύναται να λάβη μέτρα κατά παράβασιν των υπό της παρούσης Συμβάσεως προβλεπομένων υποχρεώσεων, εν τω απαιτουμένω υπό της καταστάσεως απολύτως αναγκαίω ορίω και υπό τον όρον όπως τα μέτρα ταύτα μη αντιτίθενται εις τας άλλας υποχρεώσεις τας απορρεούσας εκ του διεθνούς δικαίου.
2. Η προηγουμένη διάταξις ουδεμίαν επιτρέπει παράβασιν του άρθρου 2, ειμή δια την περίπτωσιν θανάτου συνεπεία κανονικών πολεμικών πράξεων, ή των άρθρων 3, 4 (παράγ. 1) και 7.
3. Τα ασκούντα το δικαίωμα τούτο της παραβάσεως υψηλά συμβαλλόμενα μέρη τηρούν τον Γενικόν Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης πλήρως ενήμερον των ληφθέντων μέτρων ως και των αιτίων τα οποία τα προεκάλεσαν. Οφείλουν ωσαύτως να πληροφορήσωσι τον Γενικόν Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης περί της ημερομηνίας κατά την οποία τα μέτρα ταύτα έπαυσαν ισχύοντα και αι διατάξεις της Συμβάσεως ετέθησαν εκ νέου εν πλήρει ισχύϊ.»
Σύμφωνα με τη σύνοψη από τη Γραμματεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της νομολογίας ως προς τις προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 15 ΕΣΔΑ, ισχύουν τα εξής:
«Το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου παρέχει στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Σύμβασης, υπό εξαιρετικές συνθήκες, τη δυνατότητα να παρεκκλίνουν, κατά τρόπο προσωρινό, περιορισμένο και υπό εποπτεία, από την υποχρέωσή τους να διασφαλίζουν ορισμένα δικαιώματα και ελευθερίες που κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση. Η χρήση της διάταξης αυτής διέπεται από τις εξής διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋποθέσεις:
• επίκληση του δικαιώματος παρέκκλισης μπορεί να γίνει μόνο σε καιρό πολέμου ή άλλης έκτακτης δημόσιας ανάγκης που απειλεί τη ζωή του έθνους·
• ένα κράτος μπορεί να λάβει μέτρα παρέκκλισης από τις υποχρεώσεις του δυνάμει της Σύμβασης μόνο στον βαθμό που απαιτείται απολύτως από τις ανάγκες της κατάστασης·
• οποιαδήποτε παρέκκλιση δεν μπορεί να είναι ασύμβατη με άλλες διεθνείς υποχρεώσεις του κράτους·
• ορισμένα δικαιώματα της Σύμβασης δεν επιδέχονται καμία απολύτως παρέκκλιση: το άρθρο 15 § 2 απαγορεύει οποιαδήποτε παρέκκλιση όσον αφορά το δικαίωμα στη ζωή (πλην των νομίμων πράξεων πολέμου), την απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, την απαγόρευση της δουλείας και της καταναγκαστικής εργασίας, καθώς και την αρχή «καμία ποινή χωρίς νόμο». Αντίστοιχα, δεν επιτρέπεται παρέκκλιση από:
– το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 6 (κατάργηση της θανατικής ποινής εν καιρώ ειρήνης),
– το άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 13 (κατάργηση της θανατικής ποινής υπό οποιεσδήποτε συνθήκες),
– το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 7 (δικαίωμα να μη δικάζεται ή τιμωρείται κάποιος δύο φορές για το ίδιο αδίκημα).
• τέλος, σε διαδικαστικό επίπεδο, το κράτος που κάνει χρήση του δικαιώματος παρέκκλισης οφείλει να ενημερώνει πλήρως τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.»
Στην προκειμένη περίπτωση αν συντρέχουν όντως οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 παρ.1 της ΕΣΔΑ, στην εθνική συνταγματική τάξη θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι προβλέψεις του άρθρου 48 Συντ. , δηλαδή να τεθεί σε εφαρμογή σε ολόκληρη την επικράτεια ή τμήμα της ο νόμος περί καταστάσεως πολιορκίας ! Προφανώς αυτό είναι άτοπο. Τουλάχιστον έτσι ελπίζω.
Αντιλαμβάνομαι την ένταση του προβλήματος των μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη και ευρύτερα από την Β. Αφρική. Σε παρόμοιες συνθήκες πίεσης έχει βρεθεί η χώρα πολλές φορές τα προηγούμενα χρόνια. Ελήφθησαν μέτρα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο αποτελεσματικά, πάντοτε όμως εντός του πλαισίου του Συντάγματος που είναι αδιαχώριστο από την ΕΣΔΑ και υπό τον διεθνή δικαστικό έλεγχο του ΕΔΔΑ. Εκκρεμούν μάλιστα στο Στρασβούργο υποθέσεις σχετικές με αντιμετώπιση μεταναστευτικών ροών στις οποίες έχουν τεθεί και ζητήματα σχετικά με το άρθρο 15 ΕΣΔΑ.
Η εύκολη και ανεπίγνωστη επίκληση αυτής της διάταξης της ΕΣΔΑ θέτει ζήτημα υψίστης σημασίας για την υπόσταση του κράτους δικαίου στη χώρα μας και τον σεβασμό θεμελιωδών υποχρεώσεων της κατά το διεθνές δίκαιο. Το λιγότερο που πρέπει να γίνει αμέσως είναι η ανάκληση αυτής της αιτιολογικής σκέψης – δήλωσης από την τροπολογία, πέραν προφανώς των άλλων νομικών προβλημάτων που αυτή θέτει.
