Από τον Θανάση Χιούση
Πριν λίγες μέρες ο Τραμπ προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις ηγετών ευρωπαϊκών χωρών αλλά και του ΓΓ της Συμμαχίας δηλώνοντας ότι, όταν ήταν πρόεδρος, είπε σε ηγέτη – τον οποίο δεν κατονόμασε– πως δεν θα προστατεύσει τις χώρες που δεν πληρώνουν το ποσό που τους αναλογεί στο ΝΑΤΟ και πως μάλιστα θα ενθαρρύνει τη Ρωσία να τους επιτεθεί.
Ως κράτος – μέλος του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα υποχρεούται μετά τη σύνοδο κορυφής στην Ουαλία το 2014, η οποία πραγματοποιήθηκε μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία, να δαπανά τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ της σε αμυντικές δαπάνες.
Το 2014, μόνον τέσσερις σύμμαχοι ξόδεψαν το 2% ή <2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Το 2024, 18 σύμμαχοι αναμένεται να δαπανήσουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Κατά μέσο όρο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2014, οι Σύμμαχοι του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη επένδυσαν το 1,47% του συνδυασμένου ΑΕΠ τους στην άμυνα με το ποσοστό να αυξάνεται σταθερά σε μια δεκαετία, αναμένοντας να φτάσει το 2% το 2024 για πρώτη φορά.
Όπως επιβεβαιώνεται από πρόσφατη έρευνα του Politico, πριν το 2014, οι ΗΠΑ και η Ελλάδα ήταν οι μόνες που ξεπερνούσαν το όριο του 2%.
Εν έτει 2023, η Ελλάδα έφτασε να ξοδεύει 3.0% του ΑΕΠ της στην άμυνα, αποτελώντας μάλλον εξαίρεση, η οποία την εντάσσει στην ίδια κατηγορία με κράτη που συνορεύουν με την Ρωσία ή έχουν άμεσες επιπτώσεις από τον ρωσο ουκρανικό πόλεμο. Όπως φαίνεται και στον χάρτη, είναι εμφανές ότι χώρες που βρίσκονται γεωγραφικά πιο κοντά στη Ρωσία τείνουν να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν τον στόχο ενώ άλλες στη δυτική και κεντρική Ευρώπη, βρίσκονται μακριά από αυτόν. Αυτές οι χώρες όπως είναι λογικό αισθάνονται έντονα το ζήτημα της ασφάλειας ως μείζον.
Η Πολωνία, ένα κράτος πρώτης γραμμής που συνορεύει με τη Ρωσία, την Ουκρανία και τη σύμμαχο της Ρωσίας, Λευκορωσία, έχει δει το μεγαλύτερο άλμα δαπανών, από 1,9% του ΑΕΠ το 2014 σε 3,9% πέρυσι. Αυτό την καθιστά την πρώτη χώρα που ξοδεύει ανά ΑΕΠ μεταξύ των 31 χωρών του ΝΑΤΟ.
Πολλές από τις χώρες-μέλη που βρίσκονται κάτω από το 2%, απέχουν ακόμα πολύ από τον στόχο. Ενδεικτικά, η Ιταλία βρίσκεται στο 1,5%, ο Καναδάς στο 1,4%, η Σλοβενία στο 1,3%, η Τουρκία στο 1,3%, η Ισπανία στο 1,3%, το Βέλγιο στο 1,1% και στην τελευταία θέση το Λουξεμβούργο που διαθέτει το 0,7% του ΑΕΠ του για την άμυνα.
Συγκεκριμένα, η Τουρκία, από το 2014 έως σήμερα, δεν ξοδεύει παραπάνω από 1.7% του ΑΕΠ σε αμυντικό εξοπλισμό, αποτελώντας μάλλον μια παγκόσμια παραδοξότητα. Ενώ όλες οι χώρες αφιερώνουν περισσότερα χρήματα για την άμυνα στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, οι γείτονες μάλλον επιλέγουν να περικόπτουν την επένδυση στο αμυντικό υλικό.
Η Ελλάδα «φαινόμενο» στην Ε.Ε.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Eurostat, το 2019 η Ελλάδα, αν και στις υψηλές θέσεις της Ε.Ε., άγγιζε μετά βίας το οριακό απαιτούμενο 2% του ΝΑΤΟ, ενώ ο μέσος όρος των ευρωπαϊκών κρατών δεν ξεπερνούσε το 1.2%.
Το 2021, η Ελλάδα, με εντυπωσιακή διαφορά έφτασε το 2,75% του ΑΕΠ της. Σε οικονομικό αποτύπωμα, το 2022 η Ελλάδα έφτασε να ξοδεύει 8 δισεκατομμύρια δολάρια στην άμυνα της. Οι δε δαπάνες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δεν ξεπερνούσαν πάλι το 2% του ΑΕΠ.
Οι αμυντικές δαπάνες της Ελλάδας ανά άτομο ανέρχονται στα 730$. Την ίδια ώρα, αν και μιλάμε για τελείως διαφορετικό προφίλ οικονομίας, στην Τουρκία οι αμυντικές δαπάνες της χώρας ανά άτομο ανέρχονται σε μόλις 166$.
Ανατρέχοντας κανείς και στη βάση δεδομένων του SIPRI, διαπιστώνει την αλλαγή κατεύθυνσης που έχει επιλέξει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στις αμυντικές δαπάνες. Σύμφωνα με αυτή, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ελλάδας για το 2021 ήταν 8,08 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας μια εντυπωσιακή αύξηση της τάξης του 52,41% από το 2020.
Χαρακτηριστικά στη Δυτική Ευρώπη, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο % επί του ΑΕΠ για αμυντικές δαπάνες και με μεγάλη διαφορά από όλες τις άλλες χώρες. Π.χ. για το 2022 η Γαλλία είναι στο 1,94%, η Ιταλία στο 1,68%, η Γερμανία στο 1,39%, η Κύπρος στο 1,81% και η Βρετανία στο 2,23%.
Διαχρονικά, η Ελλάδα μπήκε στη μνημονιακή κρίση με τις αμυντικές δαπάνες στο 3,2% και αυτό που διαπιστώνει κανείς για τη συνέχεια είναι ότι αν και σε απόλυτους αριθμούς οι δαπάνες φθίνουν, ως ποσοστό του ΑΕΠ ο δαπάνες στην άμυνα επανέρχονται και βαίνουν πλέον σταθερές.
