Του Θανάση Κ. Ένα πρόχειρο «λυσάρι» απαντήσεων, σε όσους σας βομβαρδίζουν με σαχλαμάρες κάθε μέρα… Με προπαγανδιστικές σαχλαμάρες! Λένε ότι ο διάλογος είναι η «καλύτερη διπλωματία». Και ότι οι διαπραγματεύσεις είναι «ο μόνος τρόπος επίλυσης» των διακρατικών διαφορών. Το πρώτο είναι μισή αλήθεια. Το δεύτερο είναι ολόκληρο ψέμα…
–Ο διακρατικός διάλογος είναι αναπόσπαστο μέρος – είναι «ρουτίνα» – της διπλωματίας. Γίνεται έτσι κι αλλιώς…
Όταν είναι άτυπος, μπορεί να εκτονώνει κρίσεις. Ή να κερδίζει χρόνο.
Οπότε έχει μια χρησιμότητα…
Κάποιες φορές, όμως, μπορεί να είναι και «παγιδευτικός» για μια πλευρά. Όταν αναγκάζεται να συζητήσει μονομερείς διεκδικήσεις, δίχως να θέτει κι η ίδια διεκδικήσεις…
Έτσι μπορεί, σιγά-σιγά να διολισθήσει σε επίσημες διαπραγματεύσεις! Επί μονομερών αξιώσεων της άλλης πλευράς…
Πολλές φορές η καλύτερη διπλωματία είναι να σταματήσει ένα «διμερή διάλογο»! Ώστε να αναγκαστεί η άλλη πλευρά να αποσύρει τις μονομερείς διεκδικήσεις της ή να πάψει να συμπεριφέρεται με «κακή πίστη».
Σε όλες τις μεγάλες διπλωματικές πρωτοβουλίες του παρελθόντος,
από τις Αμερικανοσοβιετικό διάλογο της εποχής του Ψυχρού Πολέμου,
μέχρι τις Συνομιλίες ΗΠΑ-Β.Βιετνάμ τη δεκαετία του ’60,
μέχρι τον Αραβο-Ισραηλινό διάλογο μετά το 1992,
όλες οι πλευρές αναγκάστηκαν να διακόψουν για κάποιο διάστημα τις συνομιλίες για να συνετίσουν την απέναντι πλευρά, και για να στείλουν το μήνυμα διεθνώς, ότι η άλλη πλευρά ξεπέρασε τα «εσκαμμένα».
Αυτό που διδάσκεται ως «μάθημα ρουτίνας» σε όλες τις διπλωματικές ακαδημίες – πότε κάνεις και πότε διακόπτεις ένα διμερή διάλογο – εδώ θεωρείται περίπου… «αδιανόητο»!
* Όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις, είναι ένας από τους πολλούς τρόπους για να επιλυθούν μεγάλες διακρατικές διαφορές. Αλλά δεν είναι ο μόνος και δεν είναι καν ο πιο «αποτελεσματικός»…
Οι πιο σημαντικές και καθοριστικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες δημιούργησαν αποτελέσματα που άντεξαν στο χρόνο, είναι συνήθως, άτυπες (ή μυστικές) και έγιναν σε συνθήκες πολεμικών συγκρούσεων.
Με δύο κλασικότερα παραδείγματα:
–τη Συμφωνία Σάϊκς-Πικό του 1916 (μεταξύ Βρετανίας-Γαλλίας) στη διάρκεια του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, για το διαμοιρασμό της Μέσης Ανατολής μετά την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οποία τότε ξεκινά!
–και τη Συμφωνία της Γιάλτας το Φεβρουάριο του 1945, μεταξύ των τριών «μεγάλων» νικητών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (ο οποίος, όμως, δεν είχε ακόμα τελειώσει), για το διαμοιρασμό των «σφαιρών επιρροής» μετά την οριστική συντριβή της Χιτλερικής Γερμανίας.
Παρά το γεγονός ότι και οι δύο αποδείχθηκαν μοναδικά ανθεκτικές στο χρόνο, αμφότερες άλλαξαν αρκετά λίγο μετά την υπογραφή τους.
* Υπήρξαν ακόμα πολλές διεθνείς Συμφωνίες που ενώ χαιρετίστηκαν με πανηγυρικούς τόνους απ’ όλες τις πλευρές δεν άντεξαν πολύ.
–Η Συμφωνία του Λοκάρνο του 1925, μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας, Βρετανίας, για την οποία μάλιστα οι τρείς Πρωθυπουργοί μοιράστηκαν το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
–Η Συμφωνά Μπριάν-Κέλλογκ που υπογράφηκε το 1928 μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών Γαλλίας και ΗΠΑ και προσυπογράφηκε από άλλες 12 σημαντικές χώρες για την… «οριστική απαγόρευση του Πολέμου»! Επίσης κέρδισαν το Νόμπελ Ειρήνης τότε…
Κι όμως! Η πρώτη, εννιά χρόνια αργότερα είχε σιωπηλώς παραμεριστεί (μετά την άνοδο του Χίτλερ στη Γερμανία).
Και τη δεύτερη, κανένας δεν την πήρε ποτέ στα σοβαρά! Έντεκα χρόνια μετά την υπογραφή της, ξέσπαγε ο δεύτερος – και πιο φονικός – Παγκόσμιος Πόλεμος. Στον οποίο – κατά σύμπτωσιν – πρωτοστατούσαν οι χώρες που είχαν υπογράψει λίγα χρόνια πριν την… οριστική «απαγόρευση» του Πολέμου!
–Τρίτο κλασικό παράδειγμα η υπογραφή της «περιβόητης» Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, το 1975, με την οποία όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες – και από τις δύο πλευρές του «παραπετάσματος» – μαζί με ΗΠΑ, Καναδά και ΕΣΣΔ, υπέγραφαν την αμοιβαία αναγνώριση των ψυχροπολεμικών συνόρων στην Ευρώπη! Ως μόνιμων και αδιαμφισβήτητων πλέον…
Κι όμως! 14 χρόνια αργότερα κατέρρεε εντελώς ο διπολισμός, ανατράπηκαν τα όρια των διεθνών επιρροών στην Ευρώπη – άλλαξαν ΚΑΙ σύνορα! (Οι δύο Γερμανίες ενώθηκαν ενώ είχε υπογραφεί προηγουμένως η αμοιβαία αναγνώριση του οριστικού διαμελισμού της Γερμανίας, η Τσεχοσλοβακία διασπάστηκε, η Γιουγκοσλαβία διαμελίστηκε, η Μολδαβία διασπάστηκε, πρακτικά και η Ουκρανία διασπάστηκε)
* Υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις, βέβαια! Όπως η Συνθήκη του Κάμπ Ντέηβιντ, του 1978, που έδωσε μακροχρόνια και βιώσιμη λύση στη διαμάχη Ισραήλ-Αιγύπτου και για τη Χερσόνησο του Σινά.
Αυτή ήταν, όντως, μια πολύ επιτυχημένη Συμφωνία Ειρήνης. Ξεχνάνε να πουν όμως, πως ήταν επιτυχημένη, όχι γιατί «απέτρεπε τον Πόλεμο», αλλά γιατί είχαν ήδη προηγηθεί τρείς Πόλεμοι για το Σινά!
Πράγματι είχαν ήδη γίνει Πόλεμο μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ και το 1956 και το 1967 και το 1973 – κατά την διάρκεια των οποίων η Αίγυπτος είχε πειστεί ότι δεν μπορούσε να ανακτήσει το Σινά με τα όπλα, ενώ το Ισραήλ, ιδιαίτερα μετά το 1973 είχε καταλάβει ότι δεν θα μπορεί για πάντα να κρατάει το Σινά με τα όπλα.
Ήταν μια επιτυχημένη Ειρηνευτική λύση, γιατί είχαν προηγηθεί αρκετοί Πόλεμοι που έπεισαν και τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές ότι είχαν φτάσει στα όρια τους.
Κι όλες οι επιτυχημένες Ειρηνευτικές λύσεις με διαπραγμάτευση, έγιναν όχι για να «αποτρέψουν» πολέμους, αλλά όταν όλοι κατάλαβαν ότι δεν υπήρχε καμία δυνατότητα πλέον να κερδίσουν το παραμικρό από νέους πολέμους…
(Όλως περιέργως, το πιο επιτυχές παράδειγμα Συμφωνίας Ειρήνης που κράτησε, του Κάμπ Ντέηβιντ, οι «Ειρηνιστές» της εποχής εκείνης την είχαν όλοι καταδικάσει και αποκηρύξει. Κραυγαλέα, μάλιστα…)
* Υπήρξαν τέλος και «Ειρηνευτικές λύσεις», που αντί να προλάβουν Πολέμους τους… επέσπευσαν! Κι έχουν μείνει στην Ιστορία ως «σελίδες ντροπής»…
Κλασικό παράδειγμα, η Συμφωνία του Μονάχου, το 1938! Έγινε για να αποτραπεί ο «επερχόμενος Πόλεμος»! Έγινε στην προσπάθεια των «μεγάλων» της εποχής εκείνης να «κατευνάσουν» τον Χίτλερ, δίνοντας του ό,τι ζητούσε.
Κι όταν υπογράφηκε η Συμφωνία των Μονάχου (η «επαίσχυντη», όπως την αποκάλεσαν άπαντες εκ των υστέρων), πανηγυρίστηκε τότε απ’ όλες τις διπλωματίες, απ’ όλες τις κυβερνήσεις, από ολόκληρο τον «κατεστημένο» Τύπο της εποχής, ως …«μεγάλη νίκη της Ειρήνης και οριστική ακύρωση ενός νέου Πολέμου!
«Για μια γενιά τουλάχιστον»….
Αποδείχθηκε το ακριβώς αντίθετο:
Αντί να «κατευνάσουν» τον Χίτλερ, τον ενθάρρυναν να εξαπολύσει τα στρατεύματα του και να σαρώσει όλη την Ευρώπη! Μόλις ένα χρόνο αργότερα…
Και τα κατάφερε αρχικά, γιατί βρήκε τους πάντες απροετοίμαστους – αφού είχαν πιστέψει ότι η προοπτική πολέμου είχε πλέον «απομακρυνθεί»…
Ελάχιστοι τότε προειδοποιούσαν ότι στο Μόναχο διευκόλυναν το Χίτλερ θα κάνει το επόμενο βήμα!
Όσους τόλμησαν να αμφισβητήσουν τη μεγάλη εκείνη… διπλωματική «επιτυχία» του Μονάχου, τους έλεγαν «πολεμοκάπηλους» στις πατρίδες τους!
Σας θυμίζει κάτι;
Συμπέρασμα:
–Πρώτον, οι πιο επιτυχημένες και ανθεκτικές Συμφωνίες Ειρήνης αποδείχθηκαν εκείνες που έγιναν μετά από Πολέμους ή προς το τέλος τους.
–Δεύτερον, Συμφωνίες που έγιναν για να «αποτρέψουν» Πολέμους, δεν τα κατάφεραν! Πολύ συχνά τους έφεραν πιο κοντά. Ενίοτε ενεθάρρυναν και τον επιτιθέμενο. Όταν λειτούργησαν ως «Κατευνασμός», υπήρξαν καταστροφικές για την Ειρήνη και ντροπιαστικές για όσους τις υπέγραψαν.
–Τρίτον, καλύτερη διπλωματία δεν είναι να κατευνάζουμε τον επιτιθέμενο μέσα. Αλλά να αναζητάμε συμμάχους και «ερείσματα» για να τον αποθαρρύνουμε και να ανακόψουμε την επιθετικότητά του.
Πάνω απ’ όλα, όμως, η Εξωτερική Πολιτική μιας χώρας οφείλει να αντιλαμβάνεται προς τα πού πάνε τα πράγματα, πώς διαμορφώνονται οι τάσεις διεθνούς ισχύος, τι ευκαιρίες υπάρχουν για κάθε χώρα και τι κίνδυνοι εγκυμονούνται.
Ώστε να προετοιμαστεί εγκαίρως.
Να βρει συμμάχους – δηλαδή χώρες με σύγκλιση εθνικών συμφερόντων – να μεγιστοποιήσει τη δική της ισχύ, να εξουδετερώσει τις απειλές σε βάρος της, να αποτρέψει αποφασιστικά την επιθετικότητα επίβουλων γειτόνων.
Και να θυμάται πάντα το «τελικό θεώρημα» της Ισχύος:
Όταν κινδυνεύεις, βρίσκεις τόσο περισσότερους και πιο αξιόπιστος συμμάχους, όσο πιο ισχυρός είσαι κι όσο πιο αποφασισμένος φαίνεσαι να χρησιμοποιήσεις την ισχύ σου! Γενικότερα, όσο περισσότερο σε έχουν ανάγκη κι εκείνοι – δεν τους έχεις μόνο εσύ ανάγκη…
Αν ψάχνεις να βρεις «συμμάχους» για να σε…προστατέψουν, δεν θα βρεις ποτέ!
(Ή θα αποδειχθούν χειρότεροι δυνάστες – και δεν θα φταίνε μόνον εκείνοι! Θα φταις κι εσύ…)
–Αναζητώ συμμάχους για να μεγιστοποιήσω την ισχύ μου, όχι για να συγκαλύψω την αδυναμία μου.
–Αναζητώ συμμάχους προβάλλοντας διεθνώς την δύναμή μου, όχι διαφημίζοντας διεθνώς την… παράλυσή μου ή τον πανικό μου.
Κι αν κανείς σας ξαναρωτήσει το «αφοπλιστικό» εκείνο «ερώτημα»:
–Δηλαδή, θέλετε Πόλεμο με την Τουρκία;
Η καλύτερη απάντηση είναι ίσως:
–Όχι δεν θέλω Πόλεμο με την Τουρκία, αλλά δεν θέλω και πολλά-πολλά με «παπαγαλάκια» ξένων κυβερνήσεων…
Και πάντως, όποιος αληθινά δεν θέλει Πόλεμο, προετοιμάζεται για να τον κερδίσει…
(Αλλιώς δεν θα παίρναμε – ούτε θα μας έδιναν – νέα οπλικά συστήματα στρατηγικής υπεροχής)!
Η απλούστερα:
Δεν θέλω Πόλεμο, αλλά… αι σιχτίρ από δω χάμω!
«Διάλογος», «Διαπραγματεύσεις» και Πόλεμος! Κι όσα δεν μας λένε…
