Tου Θανάσης Κ. Μερικές κρίσιμες παρατηρήσεις για το πού βρισκόμαστε.
* Πρώτον, τα πράγματα με τον κορονοϊο στην Ελλάδα, πάνε εμφανώς καλύτερα από άλλες χώρες της Δύσης! Κι αυτό το πιστώνεται η κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη!
Όμως, τα δύσκολα δεν πέρασαν ακόμα…
Η σταδιακή άρση της καραντίνας θα είναι κρίσιμη. Γιατί θα υπάρχει ο κίνδυνος μόλις χαλαρώσουν τα πράγματα, να επανακάμψει η πανδημία! Και τότε θα κινδυνεύουμε με επιστροφή σε καραντίνα. Χώρια που υπάρχει και το ενδεχόμενο νέου κύματος της πανδημίας από το φθινόπωρο. Συνεπώς, τα δύσκολα δεν πέρασαν. Ίσως βρίσκονται μπροστά μας…
* Δεύτερον, έχει ανάψει η συζήτηση για το πώς διαχειρίζεται μια χώρα μια τέτοια κρίση. Και ποιοι πρέπει να την διαχειρίζονται: Οι “ειδικοί”; Οι “πολιτικοί”; Οι “γραφειοκράτες”; Ποιοί;
Πρώτα-πρώτα, όποιος κι αν διαχειρίζεται την κρίση, πρέπει να είναι σε θέση να παίρνει μεγάλες αποφάσεις σε πολύ σύντομο χρόνο!
Μια πολυκομματική “κυβέρνηση συνεργασίας”, όπου θα χρειαστούν διάφοροι “συμβιβασμοί” για να ληφθεί μια απόφαση με “συμψηφισμούς” από δω κι από κει, συχνά αποδεικνύεται ολέθρια!
Απαιτεί χρονοβόρες “ζυμώσεις” ανάμεσα σε ενδοκυβερνητικούς “εταίρους” που έχουν διαφορετικά και αντικρουόμενα συμφέροντα.
Που δίνουν έμφαση στο πώς θα εδραιώσουν την περιορισμένη κομματική τους “πελατεία”, όχι πως θα εξυπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον μακροπρόθεσμα.
Που δεν έχουν καν κοινή αντίληψη του κινδύνου, γιατί τις χωρίζουν και διαφορετικές “ιδεολογικές προσλήψεις” της πραγματικότητας.
Γι’ αυτό οι αποφάσεις σε μια τέτοια “κατακερματισμένη” κυβέρνηση παίρνουν πολύ περισσότερο χρόνο (που δεν υπάρχει, γιατί απαιτείται άμεση αντίδραση). Κι έχουν “μερικό” χαρακτήρα “σταδιακής προσαρμογής”, όταν χρειάζονται… “ακαριαία άλματα”.
(Οι οπαδοί του διαλυτικού εκλογικού συστήματος της “απλής αναλογικής” πρέπει μάλλον να το ξανασκεφτούν. Μαζί κι όσοι πίεζαν χρόνια τώρα, για την …”μεγάλη κατάκτηση” των “ευρύτατων κυβερνήσεων συνεργασίας”. Που απέτυχαν.)
* Τρίτον, σε μια μεγάλη κρίση, η χώρα αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, λίγο ή πολύ χωρίς προηγούμενο. Και είναι φυσικό να αποταθεί στους “ειδικούς”, στους “τεχνοκράτες”. Ασφαλώς…
Μόνο που και τότε το πρόβλημα δεν λύνεται. Για κάτι πρωτοφανές οι ίδιοι οι “ειδικοί” δεν ξέρουν και πολλά να πουν. Συχνά βρίσκονται κι αυτοί στο κενό. Και πορεύονται στα τυφλά…
Όταν ξέσπασε η πανδημία του κορονοϊού, ζητάγαμε από τους “ειδικούς” να μας πουν, πώς ακριβώς θα αντιμετωπίσουμε ένα νέο ιό, που οι ίδιοι δεν είχαν καν… “ακουστά” μέχρι πριν λίγες εβδομάδες! Δεν γνώριζαν τη βιοχημική του σύσταση, ούτε τη γονιδιακή του δομή, ούτε καν την κλινική συμπεριφορά όσων νόσησαν. Κι οι ίδιοι τότε τα μάθαιναν…
Βέβαια, οι “ειδικοί” έχουν μεγάλη πείρα από αντίστοιχες καταστάσεις στο παρελθόν, που μελέτησαν.
Αλλά αυτό δεν εμποδίζει να διαφωνούν μεταξύ τους σε πολλά.
Για την ακρίβεια, στα περισσότερα! Ακόμα και στα πιο στοιχειώδη…
Για παράδειγμα, δεν μπορούν να συμφωνήσουν στο απλούστερο όλων: αν βοηθά ή δεν βοηθά (ή και βλάπτει ακόμα) να φοράμε όλοι μάσκες στο πρόσωπο. Διαφωνούν, λοιπόν, και στα απλά που δεν έχουν σχέση με τον ίδιο τον κορονοϊό!
Και διαφωνούν, πολύ περισσότερο, με ζητήματα που αφορούν τον κορονοϊό, τον οποίο γνώριζαν ελάχιστα.
* Κι αυτό μας φέρνει στο Τέταρτο: Τι κάνουμε όταν οι ειδικοί διαφωνούν; Σε όλες τις χώρες – και στην Ελλάδα, ασφαλώς – υπάρχουν διαπρεπείς “ειδικοί” – λοιμωξιολόγοι, επιδημιολόγοι και “μάχιμοι γιατροί” γενικότερα – που διατυπώνουν διαφορετικές απόψεις για το τι πρέπει να γίνει.
Έτσι κι αλλιώς, τον “εχθρό” που πρέπει να αντιμετωπίσουμε τώρα τον μελετούν. Πως θα μπορούσαν να συμφωνούν όλοι εξαρχής σε κάτι που, ουσιαστικά… αγνοούν;
Το βασικό είναι να ΜΗΝ απαξιώνουμε κανένα! Κάθε επιστημονική άποψη είναι θεμιτή και χρήσιμη – ακόμα κι όταν αποδειχθεί λανθασμένη. Διότι το “σωστό” αποδεικνύεται από την αναμέτρησή του με το λάθος! Εκ των προτέρων “αλήθειες” (σε άγνωστα θέματα) δεν υπάρχουν.
Χώρια που σε μια τέτοια συζήτηση, για ένα τέτοιο ζήτημα, μπορεί όλοι να έχουν “κάποιο δίκιο”. Οπότε δεν απαξιώνουμε κανένα!
Βάζουμε στο περιθώριο τους “ψεκασμένους”, αυτούς που διακινούν “θεωρίες συνωμοσίας”, ασφαλώς, αλλά διαπρεπείς επιστήμονες και ερευνητές που λένε μιαν διαφορετική άποψη δεν τους απαξιώνουμε. Άσε που μπορεί τελικά να βρεθούμε προ δυσάρεστων “εκπλήξεων”…
* Πέμπτο, οι “ειδικοί” πολλές φορές εκπροσωπούν, όχι απλώς “διαφορετικές προσεγγίσεις”, αλλά και διαφορετικά “συμφέροντα”. Που δεν έχουν σχέση με το “δημόσιο καλό”…
Για παράδειγμα: ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο ΠΟΥ, ο οποίος ιδρύθηκε, υποτίθεται για να ειδοποιεί εγκαίρως και να καθοδηγεί τους “ειδικούς” όλου του κόσμου, στην προκειμένη περίπτωση τα έκανε θάλασσα αρχικά: απέκρυψε γεγονότα και παραπλάνησε για την ίδια τη νόσο – ότι τάχα, “δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο” – και απέτρεψε την λήψη έγκαιρων μέτρων, όπως η απαγόρευση πτήσεων απ’ όλες τις άλλες χώρες προς την Κίνα.
Αν είχε μπει η ίδια η Κίνα έγκαιρα (από τέλη Δεκεμβρίου) σε διεθνή καραντίνα, ίσως η νόσος δεν είχε πάρει διαστάσεις “πανδημίας’…
Κι όταν ο ίδιος ο ΠΟΥ κάνει τέτοια “λάθη” ή εξυπηρετεί απροσχημάτιστα “συμφέροντα”, το ίδιο μπορεί να ισχύει και για πολλούς ιδιώτες ειδικούς.
Για παράδειγμα, όταν οι γιατροί βρίσκονται σε απελπισία μπροστά σε ένα βαρέως ασθενή που τον χάνουν, φυσικό είναι να πειραματίζονται με ήδη υπάρχοντα φάρμακα, μήπως και μπορέσουν να τον σώσουν. Πολλές σωτήριες θεραπείες βρέθηκαν έτσι στο παρελθόν. Αλλά έγιναν και πολλά “μοιραία λάθη”.
Το βέβαιο είναι όμως, πως όταν αυτό δεν γίνεται εξ ανάγκης μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, αλλά μεταφέρεται στο δημόσιο διάλογο, με “πύρινες” διαφωνίες μεταξύ ειδικών, τότε πλέον, ίσως δεν είναι απλώς “επιστημονική διαφωνία”. Ίσως υπάρχει και “σύγκρουση συμφερόντων” μεταξύ αντίπαλων μεγάλων εταιριών που προωθούν τα αντίστοιχα δικά τους σκευάσματα…
* Έκτον, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν τέτοιους είδους “αντικρουόμενα” συμφέροντα (που υπάρχουν συχνά!), μια άλλη δημόσια διαφωνία μεταξύ “ειδικών” αξίζει να μας απασχολήσει:
Οι “Πανεπιστημιακοί” με τους “μαχόμενους γιατρούς”.
–Οι “Πανεπιστημιακοί” ειδικοί θέλουν: στοιχεία, έρευνα βιβλιογραφία – και χρόνο για να τα μελετήσουν…
–Οι “μαχόμενοι γιατροί”, αντίθετα ΔΕΝ έχουν χρόνο! Έχουν ανθρώπους που υποφέρουν στο κρεβάτι, έχουν συγγενείς που αγωνιούν στους διαδρόμους – κι έχουν το προσωπικό του “στοίχημα” ο καθένας (και τον Όρκο στον Ιπποκράτη) να κάνουν ο,τιδήποτε για να σώσου μια ζωή που κινδυνεύει…
Οι “Πανεπιστημιακοί” κινούνται ανάμεσα στις “βεβαιότητες” των “στοιχείων” και της τεκμηρίωσης. Οι “μαχόμενοι γιατροί” κινούνται στην απόλυτη αβεβαιότητα μιας ανάσας που βαραίνει, μια ζωής που χάνεται, μιας ψυχής που φεύγει!
Είναι προφανές ότι αυτές οι δύο κατηγορίες “ειδικών” – απόλυτα αξιοσέβαστες και οι δύο – ΔΕΝ έχουν την ίδια προσέγγιση στο ίδιο πρόβλημα.
Μόνο που οι μεταξύ τους δημόσιες διαφωνίες συχνά μας μπερδεύουν, εμάς τους υπόλοιπους…
* Και πάμε στο έβδομο: Τις αποφάσεις δεν τις παίρνουν, τελικά, οι “ειδικοί”!
Τις παίρνουν αναγκαστικά αυτοί που αναδεικνύονται μέσα από την κοινωνία και λογοδοτούν απευθείας στην κοινωνία!
Γι’ αυτό και σταθμίζουν, πάνω απ’ όλα – κι από τις προσωπικές τους ιδεοληψίες ακόμα – το δημόσιο συμφέρον.
Οι πολιτικοί παίρνουν τις αποφάσεις:
Πρώτον, ακούν τους “ειδικούς”, δηλαδή όσους έχουν εξειδικευμένη γνώση και πείρα στο αντικείμενο – τους “τεχνοκράτες”!
Κι όταν το κάνουν αυτό, δεν ακούνε την “Αλήθεια”. Μακάρι να ήταν τόσο απλό…
Ακούνε διαφορετικές απόψεις. Συχνά αντικρουόμενες! Πολλές φορές σπαράγματα “αλήθειας” και από δω κι από κει. Για πράγματα, που κανείς δεν ξέρει πού θα καταλήξουν.
Οι πολιτικοί δεν αποφασίζουν με… “επιστημονικά κριτήρια”! Εδώ οι επιστήμονες δεν συμφωνούν μεταξύ τους για το ποιά είναι η “επιστημονική αλήθεια”, πώς θα μπορούσαν οι μη ειδικοί;
Οι πολιτικοί αποφασίζουν με πολιτικά κριτήρια: Τι υπηρετεί καλύτερα το “γενικό καλό”, τι έχει, ενδεχομένως, το μικρότερο ρίσκο, τι μπορεί να εφαρμοστεί (γιατί υπάρχουν και σωστές προτάσεις, πλην…ανεφάρμοστες), τι έχει το μικρότερο κόστος. Και σε ποιό χρονικό “ορίζοντα“…
Αυτή η στάθμιση κόστους-οφέλους-ρίσκου, στις δημόσιες αποφάσεις είναι ίσως το πιο δύσκολο.
–Κι ύστερα οι πολιτικοί αναθέτουν στους “γραφειοκράτες” – δηλαδή στους επικεφαλής του “διοικητικού μηχανισμού” να τις εφαρμόσουν. Κι αυτό είναι επίσης κρίσιμο: Γιατί και οι πιο σωστές αποφάσεις, αν δεν εφαρμοστούν σωστά, τα αποτελέσματα είναι άσχημα…
* Αυτή είναι η “Τριάδα” στη διαχείριση κρίσεων (όπως και η “τριάδα του Πολέμου”, στο κλασικό έργο του Κλαούζεβιτς):
–Οι επιστήμονες-ειδικοί-τεχνοκράτες προσφέρουν τη γνώση τους (αλλά όχι την “ομοφωνία” τους)
–Οι πολιτικοί παίρνουν την ευθύνη των αποφάσεων- με πολιτικά κριτήρια.
–Και οι γραφειοκράτες εφαρμόζουν τις αποφάσεις, από πάνω προς τα κάτω… Κάπου να σπάσει αυτή η “τριάδα”, το όλο εγχείρημα καταρρέει.
Για να το δείτε και προσωποποιημένα: Ο κ.Τσιόδρας ενσαρκώνει τη γνώση των “ειδικών”, ο Πρωθυπουργός πήρε τις αποφάσεις και ο κ. Χαρδαλιάς εκπροσωπεί το συντονιστικό έργο για την εφαρμογή τους.
Πρέπει να παραδεχθούμε ότι, στην περίπτωσή μας, η “Τριάδα” δούλεψε. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον. Αλλά δούλεψε… Υπάρχουν και πολλά άλλα πρόσωπα με κρίσιμο ρόλο και συνεισφορά. Αναμφίβολα… Αλλά μέχρι τώρα, η “Τριάδα” δούλεψε…
ΥΓ. Κι όσοι από μας είχαμε – ή διατηρούμε – κάποιες διαφωνίες ή ενστάσεις για τη στρατηγική που επιλέχθηκε ή για κάποιες πλευρές της, ή για κάποιες υπερβολές της, οφείλουμε να παραδεχθούμε, ότι μέχρι στιγμής η διαχείριση πέτυχε και η “Τριάδα” που την ανέλαβε δούλεψε.
Το πιο σημαντικό, βέβαια, είναι να επιτύχει και στην επόμενη φάση! Που θα αποδειχθεί ίσως, η πιο κρίσιμη…
