Ένα σαφές και επείγον μήνυμα φέρεται να μετέφερε τον περασμένο μήνα η Σαουδική Αραβία στην ιρανική ηγεσία: πάρτε σοβαρά την πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ για διαπραγμάτευση μιας νέας πυρηνικής συμφωνίας, αλλιώς η περιοχή κινδυνεύει με πόλεμο με το Ισραήλ.
Ανησυχώντας έντονα για το ενδεχόμενο νέας αποσταθεροποίησης στη Μέση Ανατολή, ο 89χρονος βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ, απέστειλε στην Τεχεράνη τον γιο του, πρίγκιπα Χαλίντ μπιν Σαλμάν, υπουργό Άμυνας και μικρότερο αδελφό του διαδόχου του θρόνου. Ο αποδέκτης του μηνύματος: ο ίδιος ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, σύμφωνα με τέσσερις πηγές – δύο από τον Κόλπο και δύο Ιρανούς αξιωματούχους – που μίλησαν στο Reuters.
Η άκρως εμπιστευτική συνάντηση έλαβε χώρα στις 17 Απριλίου, στο προεδρικό μέγαρο της Τεχεράνης, και παρόντες ήταν, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο νέος πρόεδρος του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν, ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων Μοχάμεντ Μπαγκέρι και ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αράγτσι.
Αν και η επίσκεψη του 37χρονου πρίγκιπα καλύφθηκε από τα μέσα, το περιεχόμενο του μηνύματος του βασιλιά Σαλμάν δεν είχε γίνει έως τώρα γνωστό.
Ο Χαλίντ μπιν Σαλμάν, πρώην πρέσβης της Σαουδικής Αραβίας στην Ουάσινγκτον κατά την πρώτη προεδρική θητεία Τραμπ, προειδοποίησε τους Ιρανούς ότι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ δεν θα ανεχτεί μακρές και αναποτελεσματικές διαπραγματεύσεις. Μάλιστα, η Ουάσινγκτον είχε μόλις ανακοινώσει, παρουσία του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, την έναρξη απευθείας συνομιλιών με την Τεχεράνη, με στόχο τον περιορισμό του πυρηνικού της προγράμματος έναντι άρσης των κυρώσεων.
Σύμφωνα με τις πηγές, ο πρίγκιπας μετέφερε την εκτίμηση ότι το παράθυρο ευκαιρίας για συμφωνία ήταν εξαιρετικά στενό, ενώ υπογράμμισε πως μια αποτυχία στις διαπραγματεύσεις ενδέχεται να πυροδοτήσει ισραηλινή στρατιωτική επέμβαση.
«Μια συμφωνία με τις ΗΠΑ είναι η ασφαλέστερη επιλογή», φέρεται να είπε ο Χαλίντ, σύμφωνα με δύο πηγές του Κόλπου. Τόνισε, επίσης, ότι η ευρύτερη περιοχή –ήδη τραυματισμένη από τις συγκρούσεις στη Γάζα και τον Λίβανο– δεν θα αντέξει περαιτέρω κλιμάκωση.
Η επίσκεψη του πρίγκιπα Χαλίντ ήταν η πρώτη επίσκεψη υψηλόβαθμου μέλους της σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας στο Ιράν εδώ και πάνω από 20 χρόνια. Οι δύο χώρες, παραδοσιακοί αντίπαλοι και συχνά υποστηρικτές αντίπαλων στρατοπέδων σε πολέμους δι’ αντιπροσώπων, είχαν επαναπροσεγγίσει μέσω κινεζικής μεσολάβησης το 2023, αποκαθιστώντας τις διπλωματικές σχέσεις.
Η περιφερειακή επιρροή του Ιράν έχει υποχωρήσει τους τελευταίους μήνες, καθώς οι σύμμαχοί του, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, έχουν δεχτεί ισχυρά πλήγματα από το Ισραήλ, ενώ και ο Μπασάρ αλ Άσαντ βρίσκεται πλέον σε δύσκολη θέση. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν επιβαρύνει την ιρανική οικονομία, η οποία εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από το πετρέλαιο.
Ο αναλυτής Μοχάναντ Χάτζ Αλί του Carnegie Middle East Center εξήγησε στο Reuters ότι το Ιράν, λόγω της αποδυνάμωσής του, προσφέρει στη Σαουδική Αραβία μια ευκαιρία να αναδειχθεί διπλωματικά, αποτρέποντας παράλληλα μια νέα περιφερειακή κρίση. «Ο πόλεμος θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στο όραμα και τις οικονομικές φιλοδοξίες του Ριάντ», σημείωσε χαρακτηριστικά.
«Το Ιράν θέλει συμφωνία – αλλά όχι πάση θυσία»
Το Reuters δεν κατάφερε να επιβεβαιώσει αν το μήνυμα του Ριάντ επηρέασε ουσιαστικά την ιρανική στάση. Πάντως, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο πρόεδρος Πεζεσκιάν εξέφρασε σαφώς την πρόθεση της Τεχεράνης να επιδιώξει συμφωνία, προκειμένου να ελαφρύνει την πίεση των κυρώσεων.
Ωστόσο, Ιρανοί αξιωματούχοι φέρονται να εξέφρασαν επιφυλάξεις απέναντι στην «απρόβλεπτη» τακτική του Τραμπ. Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι η αμερικανική πλευρά έχει σκληρύνει τη στάση της: από την αποδοχή ενός περιορισμένου εμπλουτισμού ουρανίου, έχει μετακινηθεί στην απαίτηση για πλήρη κατάργηση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.
Ο Τραμπ έχει δηλώσει, εξάλλου, ότι δεν θα διστάσει να καταφύγει σε στρατιωτική ισχύ, εάν η διπλωματία δεν αποδώσει.
Μία από τις ιρανικές πηγές αποκάλυψε πως ο Πεζεσκιάν επανέλαβε την προθυμία για συμφωνία, αλλά προειδοποίησε ότι το Ιράν δεν θα εγκαταλείψει το πρόγραμμα εμπλουτισμού του απλώς για να ικανοποιήσει την αμερικανική πίεση.
Οι συνομιλίες Ουάσινγκτον–Τεχεράνης βρίσκονται ήδη στον πέμπτο γύρο, χωρίς να έχει επιτευχθεί συμφωνία, με το ζήτημα του εμπλουτισμού να παραμένει αγκάθι.
Το Reuters ανέφερε την Τετάρτη ότι το Ιράν ενδέχεται να παγώσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού, εάν οι ΗΠΑ αποδεσμεύσουν παγωμένα κεφάλαια και αναγνωρίσουν το δικαίωμα της χώρας να επεξεργάζεται ουράνιο για ειρηνικούς σκοπούς – μια πιθανή «πολιτική συμφωνία» που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ευρύτερη πυρηνική λύση. Το ιρανικό πρακτορείο Fars μετέδωσε, πάντως, δήλωση εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών που διέψευσε το δημοσίευμα.
Ο Λευκός Οίκος δεν απάντησε στα ερωτήματα του Reuters για το αν γνώριζε την προειδοποίηση της Σαουδικής Αραβίας. Σε ανακοίνωσή της, η εκπρόσωπος Τύπου του Τραμπ, Καρολίν Λίβιτ, τόνισε: «Ο πρόεδρος Τραμπ ήταν σαφής: συμφωνία ή σοβαρές συνέπειες – και όλοι τον παίρνουν πολύ σοβαρά, όπως πρέπει».
Ο ίδιος ο Τραμπ δήλωσε την Τετάρτη πως προειδοποίησε πρόσφατα τον Νετανιάχου να μην προβεί σε κινήσεις που θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν τις διαπραγματεύσεις. Πρόσθεσε ότι ΗΠΑ και Ιράν «βρίσκονται πλέον πολύ κοντά σε λύση».
Το Ισραήλ δεν σχολίασε τις πληροφορίες.
