Την προηγούμενη εβδομάδα οι Financial Times δημοσίευσαν ένα άρθρο του οποίου το συμπέρασμα είναι πως οι millennials (δηλαδή οι γεννημένοι μεταξύ 1981 και 1996) σπάνε τον κανόνα πως «όσο μεγαλώνεις τόσο πιο συντηρητικός γίνεσαι». Ισχύει αυτό το συμπέρασμα και εάν ναι σε ποιο βαθμό; Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Α) Το συμπέρασμα του άρθρου βασίζεται στην ψήφο της συγκεκριμένης ηλικιακής κατηγορίας, όχι σε ψυχογραφικά χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων. Μετρά δηλαδή το ποσοστό των millennials που ψηφίζουν συντηρητικό κόμμα και το συγκρίνουν με την κίνηση μέσα στα χρόνια των άλλων ηλικιακών κατηγοριών. Επειδή λοιπόν οι millennials δείχνουν να έχουν σημαντική απόκλιση από τις άλλες κατηγορίες στην τάση τους ως προς την ψήφο σε συντηρητικά κόμματα, συμπεραίνει πως είναι λιγότερο συντηρητικοί από ότι άτομα από άλλες κατηγορίες όταν βρισκόταν στην ίδια ηλικία.
Β) Το άρθρο βασίζεται στις ΗΠΑ και το ΗΒ, δύο χώρες με συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα, ένα συντηρητικό κόμμα σε κάθε χώρα (Ρεπουμπλικανοί και Τόρις αντίστοιχα) και τα οποία κόμματα βρίσκονται σε περίοδο καμπής από το 2016 και έπειτα (κυριαρχία Τραμπ στις ΗΠΑ και Μπρέξιτ στο ΗΒ). Βλέπουμε δηλαδή και στα δύο κόμματα μια σκλήρυνση θέσεων μιας μερίδας της βάσης που ουσιαστικά δημιουργεί απόσταση ανάμεσα σε αυτους και την υπόλοιπη, μετριοπαθή, βάση. Επίσης το άρθρο βασίζεται σε έρευνες (ειδικά στο ΗΒ) που διεξάγονται και κατά το τελευταίο δύσκολο έτος για τους Τόρις (παραίτηση Μπόρις, παραίτηση Τρας).
Η απόφαση για μη ψήφιση των συγκεκριμένων κομμάτων τη συγκεκριμένη περίοδο μπορεί να βασίζεται σε πολλούς λόγους. Η μη ψήφος σε συντηρητικά κόμματα, σε χώρες με συγκεκριμένα εκλογικά συστήματα και με μη άλλo συντηρητικό κόμμα ως εναλλακτική δε μπορεί να οδηγήσει σε συμπέρασμα αλλαγής αξιών. Δε μπορούμε να πούμε πως οι millennials είναι λιγότερο συντηρητικοί από προηγούμενες γενeίες μόνο και μόνο βασιζόμενοι στα δεδομένα των ερευνών στις οποίες βασίστηκε το άρθρο των Financial Times.
Πάμε τώρα να δούμε στο τι μπορεί να συμβαίνει:
Το άρθρο πολύ σωστά επισημαίνει πως στους millennials υπάρχει cohort effect (δηλαδή ότι οι ψηφοφόροι αυτής της ηλικιακής κατηγορίας μέσα από κοινές εμπειρίες που τους δημιουργεί ένα γεγονός που έζησαν μαζί δημιουργούν νέo τρόπο αντίληψης πραγμάτων διαφορετικό από αυτό των προηγούμενων γενεών). Αυτό ισχύει και το κύριο γεγονός που σημάδεψε τους millennials είναι η παγκόσμια οικονομική κρίση. Μέσα σε αυτήν μεγάλωσαν και ξεκίνησαν εργασία πολλοί από αυτούς.
Το δεύτερο σημαντικό γεγονός είναι οι μη προσιτές τιμές για αγορά κατοικίας (ειδικά στον αγγλόφωνο κόσμο). Αυτά τα δύο οικονομικά γεγονότα κάνουν τους millennials να ζουν χειρότερα από τις προηγούμενες γενιές, να μην μπορούν να κάνουν ούτε αυτά τα οποία θεωρούνταν αυτονόητα μερικές δεκαετίες πριν (πχ αγορά σπιτιού, συντήρηση οικογένειας). Αυτό είναι λογικό να τους οδηγεί στην αμφισβήτηση του οικονομικού μοντέλου της φιλελεύθερης οικονομίας και του καπιταλισμού που θριάμβευσε τις προηγούμενες δεκαετίες. Και αυτό είναι μια αιτία απομάκρυσης, ειδικά στην εποχή της ασφάλειας ατην οποία βρισκόμαστε, από δεξιά κόμματα καθώς είναι αυτά που εκφράζουν κυρίως αυτό το οικονομικό μοντέλο (ειδικά σε ΗΠΑ και ΗΒ). Αλλά η αλλαγή στάσης στο οικονομικό κομμάτι δε σημαίνει και γύρισμα της πλάτης στις κοινωνικές αξίες του συντηρητισμού.
Κάτι αξιοσημείωτο (όπως δείχνουν τα παρακάτω γραφήματα) είναι το ότι το φαινόμενο της απομάκρυνσης των millennials από τα συντηρητικά κόμματα απαντάται σχεδόν αποκλειστικά σε αγγλόφωνές χώρες. Στις μη αγγλόφωνες δυτικές χώρες δεν υπάρχει απόκλιση των millennials από τις υπόλοιπες γενιές (στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών στην Ολλανδία πχ φαίνεται να υπάρχει).
Όμως και οι millennials των χωρών όπου δεν υπάρχει απόκλιση έζησαν την οικονομική κρίση. Τι συμβαίνει εδώ; Με σιγουριά κανείς δε μπορεί να απαντήσει. Μπορεί απλά να βλέπουμε αυτό το φαινόμενο επειδή στις μη αγγλόφωνες χώρες υπάρχουν πολύ περισσότερες συντηρητικές εναλλακτικές να ψηφίσουν. Και άρα ουσιαστικά η πτώση του ποσοστού ψήφου συντηρητικών κομμάτων στις αγγλόφωνες χώρες να βασίζεται κυρίως στη μη ύπαρξη εναλλακτικής.
Υπάρχει η περίπτωση η οικονομική κρίση να επηρέασε πολύ περισσότερο τους millennials των αγγλόφωνων χωρών και να άλλαξε τη στάση τους στην οικονομία όπως προανέφερα. Αυτό μπορεί να έγινε διότι τα οικονομικά συστήματα των χωρών αυτών είναι αρκετά μακριά από την κοινωνία σε σχέση με αυτά των μη αγγλόφωνων χωρών. Μπορεί επίσης οι millennials των αγγλόφωνων χωρών να συνεχίζουν να ζουν σε βαθιά κρίση που αφορά την αγοραστική τους δύναμη καθώς όπως φαίνεται στο παρακάτων γράφημα σε αυτές τις χώρες υπάρχει η χαμηλότερη προσιτότητα στη αγορά σπιτιού (πινακας).
Τέλος, μπορεί όντως να έχουμε κομμάτι των millennials να αποστασιοποιείται από τις συντηρητικές αξίες καθώς αυτές είναι οι χώρες στις οποίες έχει υιοθετηθεί πολύ περισσότερο η woke κουλτούρα. Προσωπικά θεωρώ, δίχως να μπορώ να το αποδείξω, πως είναι ένας συνδυασμός των παραπάνω και ίσως και άλλων επιπλέον παραγόντων. Έχουμε και ψηφοφόρους που μη βρίσκοντας εναλλακτική δεν ψηφίζουν, και μεγάλη επιρροή της οικονομικής κρίσης στον τρόπο αντίληψης της οικονομίας αλλά και, σε αρκετά μικρότερο βαθμό ίσως, απομάκρυνσης μιας μερίδας ψηφοφόρων της συγκεκριμένηες γενιάς από τις συντηρητικές αξίες.
Το σίγουρο όμως είναι ένα: Από το άρθρο των Financial Times που έκανε το γύρο του κόσμου και βασίζεται σε ποσοστά ψήφου συντηρητικών κομμάτων δε μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα πως οι millennials σπάνε την αλυσίδα και απομακρύνονται από το συντηρητισμό και τις αξίες του. Μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα πως απομακρύνονται από συγκεκριμένα συντηρητικά κόμματα, σε συγκεκριμένες χώρες, με συγκεκριμένο μικροπεριβάλλον.
