Δύο εβδομάδες πριν η καμπάνια Μακρόν είχε πρόβλημα. Εγκλωβισμένη επί σχεδόν 20 ημέρες σε ένα πλαίσιο που κάθε άλλο παρά την ευνοούσε προσπαθούσε να αμυνθεί και να σταματήσει την τάση μείωσης της διαφοράς. Μέσα σε 20 ημέρες είχαμε βρεθεί από το 62%-38% στο 52%-48% με τις τάσεις της Λε Πεν να είναι σταθερές προς ανοδικές. Τα αποτελέσματα του α’ γύρου έδειχναν μία αμφίρροπη μάχη στον β’ μέσα σε ένα αρνητικό για τον Μακρόν πλαίσιο. Έδειχναν όμως και κάτι άλλο. Πως η νίκη στο β’ γύρο θα περνούσε μέσα από τους ψηφοφόρους Μελανσόν, οι οποίοι έδειχναν τριχοτομημένοι (34% Μακρόν, 30% Λε Πεν, 36% αποχή). Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για δύο διακριτές ομάδες ψηφοφόρων. Η μία αποτελείται από νέους ψηφοφόρους, κατοίκους πόλεων, με αριστερό ιδεολογικό πρόσημο. Αυτοί στο β’ γύρο βρίσκονταν μεταξύ ψήφου στον Μακρόν και αποχή. Η άλλη ομάδα αποτελείται από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας οι οποίοι δεν έχουν κάποιο δυνατό ιδεολογικό πρόσημο αλλά με βασικό χαρακτηριστικό το ότι είναι αντισυστημικοί. Αυτοί βρίσκονταν ανάμεσα στην επιλογή Λε Πεν και την αποχή. Η στρατηγική της Λε Πεν ήταν στο β’ γύρο με όχημα το πλαίσιο της αγοραστικής δύναμης να προσελκύσει περισσότερους της δεύτερης ομάδας και να οδηγήσει όσο περισσότερους μπορούσε από την πρώτη ομάδα σε ένα αντι-Μακρόν συναίσθημα και άρα στην αποχή. Όλα αυτά μέχρι που το βράδυ της Κυριακής του πρώτου γύρου ο Μελανσόν με τη δήλωση «Καμία ψήφο στη Λε Πεν» της έκλεισε το δρόμο.
Δύο ημέρες μετά τη δήλωση Μελανσόν οι ψηφοφόροι του που δήλωναν πως θα ψηφίσουν Λε Πεν στο β’ γύρο έπεσαν από το 30% στο 18%. Εκεί δηλαδή που επιζητούσε 40%+ τώρα βρισκόταν κάτω από το 20%. Αυτόν τον αριθμό ψηφοφόρων που έχανε έπρεπε να τον βρει αλλού, αλλά με τρόπο που όχι μόνο δε θα απομάκρυνε τους ψηφοφόρους Μελανσόν που δήλωναν πως θα τη στηρίξουν αλλά θα τους προσέγγιζε περισσότερο. Με όλες τις άλλες δεξαμενές ψηφοφόρων α’ γύρου να είναι είτε κλειστές είτε πολύ μικρές η μόνη της επιλογή ήταν να απευθυνθεί στους μη ψηφοφόρους του α’ γύρου. Σε αυτούς που απείχαν. Πολλοί εξ’ αυτών είναι απομακρυσμένοι από το πολιτικό σύστημα και έχουν υψηλό βαθμό κυνισμού προς τους πολιτικούς και την πολιτική. Είναι με άλλα λόγια αντισυστημικοί. Η στρατηγική της Λε Πεν ήταν να προσπαθήσει να κινητοποιήσει αυτή την αντισυστημική ψήφο. Με το ίδιο μήνυμα προσπαθούσε να προσεγγίσει και μη ψηφοφόρους α’ γύρου αλλά και την κατηγορία ψηφοφόρων Μελανσόν που αναφέραμε. Έτσι μιλούσε ενάντια στο ΝΑΤΟ, τις αγορές, την ΕΕ, το Γαλλικό πολιτικό σύστημα. Προσπάθησε να δημιουργήσει ένα «εμείς» και «αυτοί» ταυτίζοντας τον Πρόεδρο Μακρόν με τους «κακούς». Προσπαθούσε να οδηγήσει σε μια αντι-Μακρόν ψήφο. Η στρατηγική αυτή, μετά το κλείσιμο της λεωφόρου της αγοραστικής δύναμης από το μπλόκο Μελανσόν, ήταν ουσιαστικά η μοναδική που της είχε απομείνει. Δεν έπιασε όμως. Και δεν έπιασε για συγκεκριμένους λόγους (συνδυαστικά).
Πρώτο και κυριότερο, για να λειτουργήσει αυτή η στρατηγική (ειδικά σε δεύτερο γύρο εκλογών όπου ο υποψήφιος χρειάζεται το 50% των ψήφων) και να κινητοποιηθούν μη ψηφοφόροι απαιτείται ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος να έχει έντονα αρνητικά συναισθήματα. Εδώ ίσχυε αυτό σε ένα βαθμό, αλλά όχι σε όσο χρειαζόταν. Δεύτερον, χρειάζεται να κυριαρχεί ο θυμός και η κρίση να έχει βαθύνει σε τέτοιο σημείο που ο γεμάτος αρνητικά συναισθήματα ψηφοφόρος να έχει φτάσει στην αμφισβήτηση του πολιτικού συστήματος, ή εάν όχι του πολιτικού συστήματος να θεωρεί τουλάχιστον τον Μακρόν υπαίτιο της και άρα να οδηγηθεί σε ψήφο τιμωρίας. Εδώ και κυριαρχούν άλλα συναισθήματα (αβεβαιότητα, συναισθηματική κόπωση) και όχι θυμός, οργή, αλλά και δεν έχουμε φτάσει σε επίπεδο αμφισβήτησης του συστήματος από μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος ή κατηγορίας του Μακρόν ως υπαίτιο για την κρίση. Είμαστε νωρίς στην κρίση, δύο με τρία βήματα πριν από αυτό (στο οποίο μπορεί να μη φτάσουμε και ποτέ). Τρίτον, αυτός που θα προσπαθήσει να κινητοποιήσει την αντισυστημική ψήφο θα πρέπει να θεωρείται από τους ψηφοφόρους-στόχους ως αντισυστημικός. Η Λε Πεν προσπάθησε επί πέντε χρόνια να πείσει πως είναι συστημική, ήταν λοιπόν ακόμα πιο δύσκολο να κινητοποιήσει την αντισυστημική ψήφο. Τέταρτον, η κίνηση αυτή απομάκρυνε από τη Λε Πεν ψηφοφόρους Ζεμούρ, οι οποίοι μπορεί να είναι υπερσυντηρητικοί αλλά είναι συστημικοί. Έτσι από το 85% των ψηφοφόρων Ζεμούρ α’ γύρου που τη στήριζαν για το β’ γύρο έπεσε στο 73% και ταυτόχρονα όσοι στήριζαν Μακρόν από το 4% έφτασαν στο 11%. Αυτό συνδυαστικά είναι κοντά 1,5% (με βάση τους ψήφους του α’ γύρου). Πέμπτον, η νέα αυτή στρατηγική έκανε ευάλωτη την άμυνα της Λε Πεν σε επιθέσεις (πράγμα το οποίο φάνηκε στο ντιμπέιτ). Τέλος, η Λε Πεν δεν παίζει μόνη της. Η καμπάνια Μακρόν μετά από τρεις εβδομάδες όπου λειτουργούσε δείχνοντας αδυναμία κατανόησης της αλλαγής του πλαισίου, στο β’ γύρο έπαιξε σωστά. Αφού κινήθηκε προς «σβήσιμο φωτιάς» στα οικονομικά θέματα εστίασε την καμπάνια στο περιβάλλον καθώς είναι το νούμερο ένα κριτήριο ψήφου για ψηφοφόρους Ζαντό και το δεύτερο για ψηφοφόρους Μελανσόν (κυρίως τους νέους, την ομάδα δηλαδή την οποία προσπαθούσε να προσεγγίσει). Μπορεί να μην έκανε τη μεγάλη διαφορά, αλλά έπαιξε σε ένα πλαίσιο όπου οι ψηφοφόροι, παρόλο που δεν είναι ευχαριστημένοι σε μεγάλο βαθμό με την πολιτική του, δε φτάνουν σε αρνητικά συναισθήματα.
Η Λε Πεν λοιπόν επέλεξε από μία ήττα με μικρή διαφορά να διεκδικήσει τη νίκη με το ρίσκο να ηττηθεί με μεγαλύτερη διαφορά εάν η στρατηγική της δεν απέδιδε (γεγονός που είναι μια ένδειξη πως είναι η τελευταία της φορά ως υποψήφια για την Γαλλική Προεδρία). Για όλους τους παραπάνω λόγους, ίσως και άλλους περισσότερους που δεν έχω εντοπίσει, το δεύτερο σενάριο είναι το πλέον επικρατέστερο. Όλα δείχνουν πως η Κυριακή του δευτέρου γύρου θα είναι πιο ήρεμη από αυτή του πρώτου.
