Από τον Θανάση Χιούση
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον «Νόμο για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης», μια προσπάθεια να προστατεύσει τα δημοσιογραφικά γραφεία από αθέμιτη επιρροή από την πολιτική εξουσία και να προωθήσει τον πλουραλισμό.
Με 464 ευρωβουλευτές υπέρ, 92 κατά και 65 αποχές, «Ο Νόμος για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης» αποτελεί την πρώτη νομοθετική διάταξη της Ένωσης για την προστασία των δημοσιογράφων και βάσει αυτού τα κράτη – μέλη θα υποχρεωθούν να προστατεύσουν την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και θα απαγορευθούν κάθε μορφής παρέμβαση στις συντακτικές αποφάσεις.
«Ο Νόμος για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης» υποχρεώνει τα κράτη – μέλη της ΕΕ να προστατεύουν την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και θα απαγορεύει στις κυβερνήσεις να καταδιώκουν δημοσιογράφους για να αποκαλύψουν τις πηγές τους, αναπτύσσοντας λογισμικό υποκλοπής spyware στα τηλέφωνά τους, αν και ισχύουν ορισμένες εξαιρέσεις από την απαγόρευση.
Θα εισαγάγει επίσης απαιτήσεις διαφάνειας για την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης και την κρατική διαφήμιση, διαδικασίες ελέγχου της συγκέντρωσης των μέσων ενημέρωσης, καθώς και ένα νέο επίπεδο προστασίας για τα ειδησεογραφικά μέσα από αυθαίρετες αποφάσεις κατάργησης που λαμβάνονται από μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, το Κοινοβούλιο πίεσε να υπάρξει ισχυρότερη προστασία από τη χρήση spyware, αλλά αυτές οι προσπάθειες συνάντησαν την αντίθεση από τις κυβερνήσεις της ΕΕ.
Ο νέος νόμος θα αρχίσει να εφαρμόζεται το 2025 και τα κύρια σημεία του είναι:
Προστασία του έργου των δημοσιογράφων
Θα απαγορεύεται στις αρχές να πιέζουν δημοσιογράφους και συντάκτες να αποκαλύψουν τις πηγές τους, συμπεριλαμβανομένης της κράτησής τους, των κυρώσεων, των ερευνών γραφείου ή της εγκατάστασης παρεμβατικού λογισμικού παρακολούθησης στις ηλεκτρονικές τους συσκευές.
Το Κοινοβούλιο πρόσθεσε σημαντικές διασφαλίσεις για να επιτρέψει τη χρήση λογισμικού κατασκοπείας, η οποία θα είναι δυνατή μόνο κατά περίπτωση και υπό την επιφύλαξη εξουσιοδότησης από δικαστική αρχή που διερευνά σοβαρά εγκλήματα που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα υποκείμενα θα έχουν το δικαίωμα να ενημερωθούν μετά τη διεξαγωγή της επιτήρησης και θα μπορούν να την αμφισβητήσουν στο δικαστήριο.
Συντακτική ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης
Για να αποφευχθεί η χρήση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης για πολιτικούς σκοπούς, οι επικεφαλής και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους θα πρέπει να επιλέγονται μέσω διαφανών και αμερόληπτων διαδικασιών για αρκετά μακροχρόνια θητεία. Δεν θα είναι δυνατή η απόλυσή τους πριν λήξει η σύμβασή τους, εκτός εάν δεν πληρούν πλέον τα επαγγελματικά κριτήρια.
Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να χρηματοδοτούνται με διαφανείς και αντικειμενικές διαδικασίες και η χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι βιώσιμη και προβλέψιμη.
Διαφάνεια ιδιοκτησίας
Για να μπορέσει το κοινό να γνωρίζει ποιος ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης και ποια συμφέροντα μπορεί να επηρεάσουν τα ρεπορτάζ, όλα τα μέσα ενημέρωσης και επικαιρότητας ανεξάρτητα από το μέγεθός τους θα πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες για τους ιδιοκτήτες τους σε μια εθνική βάση δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου εάν ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στην κατάσταση.
Δίκαιη κατανομή της κρατικής διαφήμισης
Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει επίσης να αναφέρουν τα κεφάλαια που λαμβάνονται από τις κρατικές διαφημίσεις και την κρατική οικονομική στήριξη, μεταξύ άλλων από χώρες εκτός ΕΕ.
Οι δημόσιοι πόροι στα μέσα ενημέρωσης ή σε διαδικτυακές πλατφόρμες θα πρέπει να διατίθενται με δημόσια, αναλογικά και αμερόληπτα κριτήρια. Οι πληροφορίες για τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες θα είναι δημόσιες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού ετήσιου ποσού και του ποσού ανά κατάστημα.
Προστασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης της ΕΕ από μεγάλες πλατφόρμες
Οι ευρωβουλευτές φρόντισαν να συμπεριλάβουν έναν μηχανισμό για να αποτρέψουν πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το X (πρώην Twitter) ή το Instagram, να περιορίζουν ή να διαγράφουν αυθαίρετα περιεχόμενο ανεξάρτητων μέσων. Οι πλατφόρμες θα πρέπει πρώτα να διακρίνουν τα ανεξάρτητα μέσα από τις μη ανεξάρτητες πηγές. Τα μέσα θα ειδοποιούνται όταν η πλατφόρμα σκοπεύει να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενό τους και έχουν 24 ώρες για να απαντήσουν. Μόνο μετά την απάντηση (ή ελλείψει αυτής) η πλατφόρμα μπορεί να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενο εάν εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται με τους όρους της.
Τα ΜΜΕ θα έχουν τη δυνατότητα να παραπέμψουν την υπόθεση σε εξώδικο όργανο επίλυσης διαφορών και να ζητήσουν γνώμη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ένα νέο συμβούλιο εθνικών ρυθμιστικών αρχών της ΕΕ που θα συσταθεί από το EMFA).
Υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο κανονισμού για το νόμο για την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενόψει της επιδείνωσης της κατάστασης σε χώρες της ΕΕ όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, αλλά και στη σκιά της παράνομης παρακολούθησης δημοσιογράφων, μέσω του λογισμικού Pegasus.
