Η Ελλάδα έχει συνάψει μια πολύπλοκη συμφωνία για την τελική επιστροφή από την ιδιωτική συλλογή ενός Αμερικανού δισεκατομμυριούχου 161 σπάνιων αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, σηματοδοτώντας μια νέα προσέγγιση στις προσπάθειες της χώρας μας να ανακτήσει την πολιτιστική της κληρονομιά.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου δήλωσε την Τρίτη ότι η Βουλή της Ελλάδας θα ψηφίσει σχέδιο νόμου για την επικύρωση της συμφωνίας, η οποία περιλαμβάνει το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και ένα πολιτιστικό ινστιτούτο με έδρα το Ντέλαγουερ.
Όπως είπε, η συμφωνία θα αναγνωρίσει την κυριότητα της Ελλάδας στα 161 αντικείμενα από τον κυκλαδικό πολιτισμό της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού —γνωστά για τα κομψά αφηρημένα αλλά αινιγματικά μαρμάρινα ειδώλια του— που δωρήθηκαν από έναν συλλέκτη της Νέας Υόρκης στο ινστιτούτο του Ντέλαγουερ. Τα έργα θα εκτεθούν αρχικά αργότερα φέτος στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα και στη συνέχεια στο Μητροπολιτικό Μουσείο, είπε.
Το Μητροπολιτικό Μουσείο αρνήθηκε να σχολιάσει το θέμα στο Bloomberg.
Ο κ. Οικονόμου δεν κατονόμασε τον εμπλεκόμενο συλλέκτη των ΗΠΑ. Ωστόσο, δύο άτομα που γνώριζαν τη συμφωνία είπαν στο Associated Press ότι τα τεχνουργήματα ήταν από τη συλλογή του Λέοναρντ Στερν, ενός 84χρονου επιχειρηματία που ασχολείται με ζωοτροφές και την αγορά ακινήτων.
«Πολλά από τα κομμάτια είναι εξαιρετικά σπάνια ή και μοναδικά δείγματα της τέχνης και της χειροτεχνίας της 3ης χιλιετίας π.Χ. του Κυκλαδικού πολιτισμού και προσφέρουν νέα δεδομένα στην επιστημονική γνώση της περιόδου», ανέφερε ο κ. Οικονόμου σε δήλωσή του μετά το υπουργικό συμβούλιο στο οποίο συζητήθηκε το θέμα
Δεν έδωσε λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο τα έργα είχαν ανασκαφεί και εξαχθεί από την Ελλάδα και τα περιέγραψε ως «άγνωστα» αντικείμενα.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανέφερε ότι η συμφωνία, η οποία αποφεύγει οποιαδήποτε νομική διαφωνία ή πληρωμή από την ελληνική κυβέρνηση, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για περαιτέρω αποκαταστάσεις. Αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή στις αρχές της επόμενης εβδομάδας.
Οι 161 αρχαιότητες θα επιστραφούν σταδιακά στην Ελλάδα για μόνιμη έκθεση, αλλά δεν αναφέρθηκε ακριβές χρονικό πλαίσιο.
Ο κυκλαδικός πολιτισμός άκμασε στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων του Αιγαίου πελάγους περίπου μεταξύ 3000-2000 π.Χ. Είναι περισσότερο γνωστός για τα εμβληματικά λευκά μαρμάρινα ειδώλια γυμνών γυναικείων μορφών που ενέπνευσαν καλλιτέχνες όπως ο Πάμπλο Πικάσο. Η τεράστια δημοτικότητά τους ανάμεσα σε ιδιώτες συλλέκτες και μουσεία σε όλο τον κόσμο, πυροδότησε ένα όργιο παράνομων ανασκαφών στις Κυκλάδες τον 20ό αιώνα.
Για δεκαετίες, οι ελληνικές αρχές προσπαθούν να ανακτήσουν αρχαιότητες που έχουν ανασκαφεί παράνομα και εξάγονται από τη χώρα, οι οποίες μπορούν να πουληθούν για εκατομμύρια δολάρια.
Η Αθήνα ασκεί σταθερά πίεση για να πάρει πίσω μεγάλα τμήματα των γλυπτών του Παρθενώνα που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.
Αναλυτικά όσα αναφέρθηκαν μετά το υπουργικό συμβούλιο για τον επαναπατρισμό των αρχαίων:
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, παρουσίασε το νομοσχέδιο για την «Κύρωση της συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και του Ινστιτούτου Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού του Ντελαγουέρ, σχετικά με την επιστροφή στην Ελλάδα συλλογής αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού».
Με την προς κύρωση συμφωνία, τα μέρη συμφωνούν και αποδέχονται ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, ως εκπρόσωπος του Ελληνικού Δημοσίου, που είναι ο αποκλειστικός κύριος των ελληνικών αρχαιοτήτων, σύμφωνα με τον ελληνικό αρχαιολογικό νόμο (i) αναγνωρίζει το μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο «Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ και με καταστατικό σκοπό την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, ως κάτοχο μιας συλλογής 161 σπάνιων αρχαιοτήτων του Κυκλαδικού Πολιτισμού, η οποία παραχωρήθηκε στο Ινστιτούτο από ιδιώτη συλλέκτη της Νέας Υόρκης, δυνάμει της από 21 Ιουλίου 2022 Σύμβασης Εισφοράς («Contribution Agreement») μεταξύ τους και (ii) εγκρίνει την έκθεση της συλλογής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης («MΕΤ») και την επιστροφή του πρώτου μέρους αυτής στην Ελλάδα το αργότερο έως την 15η Οκτωβρίου 2022 και την πραγματοποίηση της πρώτης παγκόσμιας έκθεσής του προς το κοινό, για διάστημα ενός έτους (1 Νοεμβρίου 2022 – 31 Οκτωβρίου 2023 ) στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.
Η προς κύρωση συμφωνία βαίνει υπέρ των συμφερόντων της χώρας:
Α. Βραχυπρόθεσμα διότι:
-επαναπατρίζεται χωρίς αντιδικία και χωρίς καμία απολύτως οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου, μεγάλος αριθμός «άγνωστων» αρχαιοτήτων (161), πολλές από τις οποίες αποτελούν εξαιρετικά σπάνια ή ακόμα και παγκοσμίως μοναδικά δείγματα της τέχνης και της τεχνικής του Κυκλαδικού Πολιτισμού της 3ης προχριστιανικής χιλιετίας και παρέχουν νέα δεδομένα στην επιστημονική γνώση αυτής της περιόδου.
-Η πρώτη παγκόσμια προβολή μέρους της συλλογής προς το κοινό, θα διενεργηθεί στην Ελλάδα άμεσα (έκθεση στο Κυκλαδικό Μουσείο από 1 Νοεμβρίου 2022 έως 31 Οκτωβρίου 2023).
-Η έκθεση της συλλογής στο ΜΕΤ, ένα από τα σημαντικότερα και με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα μουσεία του κόσμου, θα διενεργηθεί με δεδηλωμένη την ιδιοκτησία του Ελληνικού Κράτους. Επισημαίνεται ότι η αναφορά «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ» («Hellenic Republic – Ministry of Culture and Sports») υιοθετείται για πρώτη φορά από το ΜΕΤ, δυνάμει της σχετικής υποχρέωσης που αναλαμβάνει αυτό με την προς κύρωση συμφωνία.
-Η αίθουσα στο ΜΕΤ με την ως άνω ένδειξη της ιδιοκτησίας του Ελληνικού Κράτους έχει δεσμευθεί, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση του Ελληνικού Δημοσίου, για διαρκή και πολυετή επί 50 έτη προβολή του Κυκλαδικού Πολιτισμού.
-Ιδρύεται άμεσα δυναμική και πολυετής συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου και του ΜΕΤ, μέσω των δράσεων του Μνημονίου που θα υπογραφεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022.
Β. Μακροπρόθεσμα διότι:
-Ιδρύεται διαδικασία και τρόπος που ενθαρρύνει και προτρέπει και άλλους συλλέκτες ελληνικών αρχαιοτήτων να προβούν σε αντίστοιχες κινήσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν σε επαναπατρισμούς αρχαιοτήτων, χωρίς τα μειονεκτήματα της δικαστικής εμπλοκής.
-Ενισχύεται η ηθική του επαναπατρισμού και δημιουργείται το κατάλληλο υπόβαθρο για την επίτευξη των ευκταίων συγκλίσεων υπέρ θεμελιωδών εθνικών επιδιώξεων στα ζητήματα διεκδίκησης και επαναπατρισμού. Και τούτο, καθώς η προς κύρωση σύμβαση εκπέμπει μήνυμα ισχυρού συμβολισμού προς τα κράτη, τους θεσμούς και τις ίδιες τις κοινωνίες, τις ειδικές ομάδες αρμόδιων επιστημόνων, αλλά και το γενικό κοινό, όπως όλοι αυτοί οι αποδέκτες ευαισθητοποιούνται και διαμορφώνουν θέσεις και αντιλήψεις.
-Η Ελλάδα εμφανίζεται ως σύγχρονη χώρα με εξωστρεφή μουσειακή πολιτική, που υποστηρίζει τη διεθνή προβολή του πολιτισμού της σε ολοένα και μεγαλύτερα ακροατήρια.
