Το ντύσιμο ξεκίνησε ως ένα μέσο ψυχικής μας εκπλήρωσης και όχι ως μια αναγκαία λύση για την προστασία απ’ τις καιρικές συνθήκες, όπως εξηγούν ανθρωπολόγοι σε άρθρο του David Dorenbaum για την El País. Τι αποκαλύπτει όμως ο τρόπος που ντυνόμαστε για εμάς;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα ρούχα μας είναι το βασικό μέσο για να μοιάζουμε ή να διαφέρουμε με τους γύρω μας. Με λίγα λόγια, αποτελούν πια κατά μια έννοια τον «εξωτερικό σκελετό» μας. Είναι το ανώτερο «στρώμα» μας, με όρους βιολογίας.
Οι επιλογές που κάνουμε στο ντύσιμο καθρεφτίζουν το ποιοι είμαστε. Άλλωστε, τα ρούχα δεν είναι παρά «μια ιδέα για τον εαυτό που φοράμε», όπως έγραψε ο Henri Michaux.
Τα ρούχα είναι μεν ένα υλικό αγαθό που στις μέρες μας έχει εξελιχθεί και σε μέσο επίδειξης, όμως ο τρόπος που τα φορά ο καθένας μας είναι που έχει σημασία. Όπως καθετί υλικό, είναι μια «μάσκα» κι ένα από τα πολλά στοιχεία της μη λεκτικής επικοινωνίας του ανθρώπου.
Όπως αναλύουν ανθρωπολόγοι σχετικοί με το αντικείμενο της ιστορίας των ενδυμάτων, τα ρούχα χρησιμοποιήθηκαν απ’ τους ανθρώπους για να καλύψουν κάποιες ψυχολογικές τους ανάγκες πολύ πριν υιοθετηθούν για καθαρά πρακτικούς σκοπούς.
Δεν είναι (μόνο) αυτό που νομίζουμε
Η έννοια της «προστασίας» που έχουμε οι περισσότεροι στο μυαλό μας αναφορικά με την απαρχή των ρούχων δεν είναι λανθασμένη, αλλά παρεξηγημένη ως προς την εξήγησή της. Τα ρούχα αρχικά ήταν όντως ένα είδος προστασίας, αλλά όχι από τον καιρό ή τις γενικότερες κλιματικές συνθήκες. Η προστασία σημαίνει φύλαξη, φροντίδα και το αντίθετό της είναι η έκθεση και η αμέλεια. Παίρνοντας λοιπόν, την αρχική της έννοια και συσχετίζοντάς τη με το ντύσιμο, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κάλυψη με σκοπό την αποφυγή της έκθεσής μας, όπως αναλύουν οι ειδικοί.
Ο «στολισμός» μας για να μην εκτεθούμε στους άλλους εξελίχθηκε αργότερα σε μια έκφραση της προσωπικότητάς μας. Σήμερα, υπάρχει επιστημονικός όρος που περιγράφει τις επιρροές που έχει το ντύσιμο στις ψυχικές μας διεργασίες (συναισθήματα, αυτοπεποίθηση, στάσεις και αυτοαξιολόγηση). Η «συνείδηση του ντυσίματος» είναι ένα φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή και επηρεάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, όπως έδειξε σχετικό πείραμα.
Οι 50 συμμετέχοντες της έρευνας έλαβαν την ίδια λευκή ρόμπα. Σε κάποιους είπαν ότι είναι ένδυμα γιατρού, ενώ σε άλλους ότι πρόκειται για ρούχο ζωγράφου. Όταν τους δόθηκε ένα τεστ αξιολόγησης των διαφορών και των αντιφάσεων σε παρόμοιες εικόνες, όσοι νόμιζαν ότι φορούν ένδυμα γιατρού τα πήγαν καλύτερα. Οι ερευνητές συμπέραναν πως «τα ρούχα κατακτούν το σώμα και το νου, βάζοντας αυτόν που τα φοράει σε μια διαφορετική ψυχική κατάσταση».
Η συμπεριφορά μας απέναντι στην ενδυμασία είναι διχασμένη. Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή John Carl Flügel, γεννιόμαστε με μια ναρκισσιστική αγάπη για τον εαυτό μας, η οποία, όπως έγραψε, είναι «μια τάση να θαυμάζουμε το σώμα μας και να το δείχνουμε στους άλλους». Στην προσπάθεια να καταλάβει το κίνητρο της πράξης του ντυσίματος, συνεχίζει: « (τα ρούχα) καλύπτουν το σώμα και, άρα, ενισχύουν τις περιοριστικές τάσεις που αποκαλούμε ‘ευπρέπεια’, ενώ ταυτόχρονα έχουν τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν την επιδειξιομανία μας».
Αυτή η διπλή λειτουργία, που είναι απ’ τη βάση της αντιφατική, είναι η θεμελιώδης αρχή της ψυχολογίας του ενδύματος, σύμφωνα με τον Flügel. Έχει, δηλαδή, να κάνει τόσο με την επιθυμία μας να δείξουμε το σώμα μας, όσο και με την αίσθηση της μετριοπάθειάς μας.
Ουσιαστικά, τα ρούχα είναι ταυτόχρονα μέσο κοινωνικότητας, αλλά και εσωστρέφειας. Και, το μόνο σίγουρο, είναι ότι παίζουν πολύ πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, απ΄ όσο νομίζουμε (ή θέλουμε να νομίζουμε).
