Σε όλη την Ευρώπη, δεκάδες χιλιάδες αγρότες έχουν αφήσεις τα εργαλεία τους, έχουν ανέβει στα τρακτέρ τους και έχουν βγει στους δρόμους να διαμαρτυρηθούν.
Παλεύουν εδώ και αρκετό καιρό με την κρίση κόστους ζωής και τώρα έχουν βγει για δώσουν φωνή και δύναμη στα παράπονά τους, από τις πολιτικές βιωσιμότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.
Στη Γαλλία, οι αγρότες έχουν μπλοκάρει μεγάλα τμήματα αυτοκινητοδρόμων, δημιουργώντας κρίση στον νέο πρωθυπουργό Gabriel Attal, ο οποίος ταξίδεψε σε ένα αγρόκτημα στα νοτιοδυτικό τμήμα της χώρας για να προαναγγείλει μια σειρά μέτρων σε μια προσπάθεια να κατευνάσει την απογοήτευσή τους.
Ορισμένες από τις ανησυχίες τους, όπως η αναδυόμενη γραφειοκρατία, έχουν εθνικό χαρακτήρα ενώ άλλες θίγουν ευρύτερα ζητήματα, όπως το αυξανόμενο κόστος του αγροτικού πετρελαίου κίνησης, η καθυστέρηση πληρωμής των επιδοτήσεων της Ε.Ε. ή ο ανταγωνισμός από τις εισαγωγές. Οι αγρότες δηλώνουν ότι είναι αγώνας επιβίωσης και δεν θα σταματήσουν τώρα.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, μια νεαρή αγρότισσα, η Alexandra Sonac, και η 12χρονη κόρη της σκοτώθηκαν όταν ένα αυτοκίνητο έπεσε σε οδόφραγμα αγροτών νότια της Τουλούζης. Μόλις την προηγούμενη μέρα, η κυρία Sonac είχε πει στο γαλλικό ραδιόφωνο ότι συμμετείχε στις διαδηλώσεις για να «υπερασπιστεί το επάγγελμά της» και να φροντίσει τις κόρες της.
Οι διαμαρτυρίες έχουν επίσης επεκταθεί σε μεγάλο μέρος της Γερμανίας, αν και έχουν κυρίως εθνικό χαρακτήρα. Οι αγρότες είναι οργισμένοι με τη σταδιακή κατάργηση των φορολογικών ελαφρύνσεων στο αγροτικό πετρέλαιο κίνησης, που όπως λένε θα τους οδηγήσει σε χρεοκοπία.
Όμως, σε όλη την Ευρώπη, η δυσαρέσκεια τροφοδοτείται συχνά από την οργή στις πολιτικές της ΕΕ.
Ο γεωργικός τομέας πάντα αντιμετώπιζε με καχυποψία τα μέτρα που λάμβανε η Ε.Ε. για να ανανεώσει την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) των 55 δισεκατομμυρίων ευρώ και να την καταστήσει πιο βιώσιμη. Πάνω από το 70% αυτών των χρημάτων δαπανώνται σε απευθείας πληρωμές στους αγρότες ως δίχτυ ασφαλείας.
Η αναθεώρηση περιλαμβάνει την υποχρέωση απόδοσης τουλάχιστον 4% της αρόσιμης γης σε μη παραγωγικά στοιχεία, καθώς και την απαίτηση για αμειψισπορά (εναλλαγή καλλιεργειών στο ίδιο χωράφι) και μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά τουλάχιστον 20%.
Πολλοί αγρότες υποστηρίζουν εδώ και καιρό ότι αυτά τα μέτρα θα καταστήσουν τον ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα λιγότερο ανταγωνιστικό έναντι των εισαγωγών. Έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες όσον αφορά τον πληθωρισμό, ο οποίος έχει μειώσει δραματικά την αξία των άμεσων πληρωμών τους.
«Οι αγρότες καλούνται να κάνουν πολύ περισσότερα… με λιγότερη υποστήριξη», δήλωσε στο BBC ο Luc Vernet του think tank Farm Europe με έδρα τις Βρυξέλλες. «Δεν βλέπουν πώς μπορούν να αντεπεξέλθουν άλλο».
Σε ορισμένες χώρες, όμως, οι διαδηλώσεις δεν είναι κάτι καινούργιο.
Διαδηλώσεις ξέσπασαν για πρώτη φορά στην Ολλανδία το 2019 αντιδρώντας στις κυβερνητικές απαιτήσεις που ζητούσαν μείωση της κτηνοτροφικής παραγωγής στο μισό προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές οξειδίου του αζώτου.
Και οι κάτοικοι των Βρυξελλών έχουν ξαναζήσει αγρότες να εισέρχονται στην ευρωπαϊκή συνοικία της πόλης και να ψεκάζουν τα κτίρια με γάλα ή να γεμίζουν τους δρόμους με αγελάδες σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τους γεωργικές διατάξεις της Ε.Ε.
Τώρα, όμως, ο ευρύς και διατομεακός αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία έχει φέρει διαμαρτυρίες σε σχεδόν κάθε γωνιά της Ευρώπης. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 απέκλεισε τους εμπορικούς δρόμους στη Μαύρη Θάλασσα. Η Ε.Ε. παρενέβη άροντας προσωρινά τους περιορισμούς στις εισαγωγές από την Ουκρανία και επιτρέποντας στα γεωργικά προϊόντα της να κατακλύσουν τις ευρωπαϊκές αγορές.
Η αγορά δεν θα ήταν ποτέ, όμως, ομοιογενής: μια μέση ουκρανική βιολογική φάρμα είναι περίπου 1.000 εκτάρια (2.471 στρέμματα) όταν οι ευρωπαϊκές ειναι κατά μέσο όρο μόνο 41 εκτάρια.
Οι τιμές σε γειτονικές χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία μειώθηκαν ξαφνικά και οι ντόπιοι αγρότες αδυνατούσαν να πουλήσουν τις καλλιέργειές τους. Την άνοιξη του 2023, τα τρακτέρ έφραξαν τους ίδιους πολωνικούς δρόμους που είχαν πλαισιωθεί από εθελοντές που υποδέχονταν Ουκρανούς πρόσφυγες μόλις έναν χρόνο πριν.
Η Ε.Ε. επέβαλε σύντομα εμπορικούς περιορισμούς στις εξαγωγές της Ουκρανίας προς τους γείτονές της, αλλά μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Όταν έληξε η απαγόρευση, οι κυβερνήσεις της Βουδαπέστης, της Βαρσοβίας και της Μπρατισλάβα ανακοίνωσαν τους δικούς τους περιορισμούς.
Η Ουκρανία υπέβαλε αμέσως διάβημα. Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν και η συμπόνια σε μια χώρα που υπερασπιζόταν τον εαυτό της από την εισβολή της Ρωσίας έχασε «έδαφος».
Τώρα, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης απαιτούν από την Ε.Ε. να αναθεωρήσει οριστικά τα μέτρα απελευθέρωσης των εμπορικών σχέσεων με την Ουκρανία.
Στη Ρουμανία, όπου οι αγρότες και οι πρακτορεία μεταφορικών εταιρειών διαμαρτύρονται για την υψηλή τιμή του πετρελαίου κίνησης, τα ασφάλιστρα και τα μέτρα της Ε.Ε., καθώς και για τον ανταγωνισμό από την Ουκρανία, το ειδησεογραφικό πρακτορείο Kronika ανέφερε αυτόν τον μήνα ότι η Ε.Ε. παραχωρεί φθηνά ουκρανικά αγαθά «σαν κάποιος που δεν ξέρει κολύμπι να προσπαθεί να σώσει κάποιον που πάει να πνιγεί. Στο τέλος θα πνιγούν και οι δύο».
Στην Πολωνία, οι αγρότες ξεκίνησαν μια εθνική διαμαρτυρία στις 24 Ιανουαρίου κατά των ουκρανικών γεωργικών εισαγωγών. «Τα ουκρανικά σιτηρά πρέπει να πάνε εκεί που ανήκουν, στις αγορές της Ασίας ή της Αφρικής, όχι στην Ευρώπη», δήλωσε ο Adrian Wawrzyniak, εκπρόσωπος του συνδικάτου των Πολωνών αγροτών, στα πολωνικά μέσα ενημέρωσης. Παρόμοιο κλίμα παρατηρείται στη Σλοβακία και την Ουγγαρία.
Η Νότια Ευρώπη μέχρι στιγμής έχει «γλιτώσει» από τον αντίκτυπο των διαδηλώσεων, αλλά τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν σύντομα. Η Christiane Lambert, πρόεδρος της Επιτροπής Επαγγελματικών Αγροτικών Οργανώσεων (COPA), της κορυφαίας ένωσης αγροτών της Ευρώπης, έχει προβλέψει ότι οι Ιταλοί και οι Ισπανοί αγρότες θα πραγματοποιήσουν σύντομα τις δικές τους διαμαρτυρίες.
Δεν επηρεάζονται από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά είναι ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή, καθώς οι κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας εξετάζουν έκτακτους περιορισμούς στη χρήση του νερού σε ορισμένες περιοχές λόγω της έντονης ξηρασίας.
Στη Σικελία αυτή την εβδομάδα, αγρότες έκλεισαν δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την περιφερειακή κυβέρνηση, η οποία, όπως λένε, δεν τους αποζημίωσε για τον παρατεταμένο, έντονο καύσωνα και την ξηρασία του περασμένου καλοκαιριού. «Έχουμε γονατίσει, η ξηρασία μείωσε στο μισό τη σοδειά μας», είπε ο αγρότης Giuseppe Gulli στο Rai News. Κατηγόρησε επίσης την ΕΕ ότι βοηθά τις «μεγάλες εταιρείες».
Με τις ευρωεκλογές να πλησιάζουν τον Ιούνιο, τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα βρίσκουν φωνή.
Ο Τζόρνταν Μπαρντέλα του Ακροδεξιού Κόμματος της Γαλλίας έχει βρεθεί ανάμεσα σε διαδηλωτές. Η Ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) προσπάθησε να υπερασπιστεί τα αιτήματα των αγροτών, επίσης.
Ωστόσο, ο κ. Vernet απέρριψε αυτές τις ανησυχίες: «Οι αγρότες δεν είναι εξτρεμιστές. Στην πραγματικότητα, οι αγρότες στην Ευρώπη είναι οι πρώτοι Ευρωπαίοι, επειδή είναι αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα πόσο σημαντική είναι η Ευρώπη για αυτούς».
Στη Γερμανία, οι υπουργοί προσπάθησαν να αποθαρρύνουν τις προτάσεις για τερματισμό των φορολογικών ελαφρύνσεων των αγροτών στο αγροτικό πετρέλαιο που προκάλεσε σάλο.
Η αλλαγή πρόκειται τώρα να εφαρμοστεί σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, αλλά οι αγρότες θέλουν να καταργηθούν πλήρως οι περικοπές των επιδοτήσεων. «Όλα όσα έχουν ανακοινωθεί μέχρι στιγμής αύξησαν ακόμη περισσότερο την οργή των αγροτών αντί να την κατευνάσουν», δήλωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Γερμανών Αγροτών Joachim Rukwied.
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ υποσχέθηκε να συναντήσει Ουκρανούς εκπροσώπους στις αρχές Μαρτίου για να καταλήξουν σε συμφωνία για τη ρύθμιση των μεταφορικών διελεύσεων και των εξαγωγών προϊόντων.
Η Ε.Ε. φαίνεται να έχει πάρει ήδη τα μηνύματα της.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραδέχτηκε ότι «υπάρχει αυξανόμενος διχασμός και πόλωση» και ξεκίνησε έναν «στρατηγικό διάλογο» μεταξύ των γεωργικών ομάδων και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων της ΕΕ.
Τα λόγια είναι αυτοανακλαστικά, αλλά και ασαφή. Και για τους αγρότες σε όλη την Ευρώπη που αισθάνονται ξεχασμένοι, προδομένοι ή ανίκανοι να ταΐσουν τις οικογένειές τους, είναι δεν μπορούν να είναι αρκετά.
Με πληροφορίες από το BBC
