Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αναβιώνει ένα παλιό σχέδιο — να σχηματίσει η ΕΕ ένα ισχυρό καρτέλ αγοραστών και να αγοράζει φυσικό αέριο ως ενιαίο μπλοκ.
Εάν λειτουργήσει το συγκεκριμένο σχέδιο, η ΕΕ θα διαδραματίσει, σύμφωνα με το Politico, βασικό ρόλο στις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου – και θα ενισχύσει τη γεωπολιτική της θέση– ενώ θα μειώσει την εξάρτησή της από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας.
Το σχέδιο φαίνεται απλό. Σε μια παράγραφο 52 λέξεων, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν την περασμένη εβδομάδα να “συνεργαστούν για την εθελοντική κοινή αγορά” φυσικού αερίου και άλλων καυσίμων “χρησιμοποιώντας με βέλτιστο τρόπο το συλλογικό πολιτικό βάρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της για να μειώσουν τις τιμές στις διαπραγματεύσεις .”
Το μοντέλο βασίστηκε στην επιτυχία των κρατών – μελών στην από κοινού αγορά εμβολίων, “όπου η δράση σε όλη την ΕΕ ήταν ζωτικής σημασίας για να εξασφαλιστεί επαρκής προμήθεια εμβολίων για όλους”, ανέφερε η Επιτροπή σε ανακοίνωσή της.
Αλλά το φυσικό αέριο είναι πολύ πιο προβληματικό από τα φάρμακα.
Υπάρχει λόγος για τον οποίο οι προηγούμενες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός κοινού συστήματος αγοράς φυσικού αερίου απέτυχαν. Ένα καρτέλ αγοραστών εγείρει πιθανά προβλήματα για το δίκαιο ανταγωνισμού της ΕΕ, μπορεί να φέρει στις χώρες διαφωνίες για την πρόσβαση σε προμήθειες, να δημιουργήσει πιθανές συγκρούσεις μεταξύ ενεργειακών εταιρειών και κυβερνήσεων και μπορεί να τινάξει στον αέρα την τρέχουσα παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου.
Ένα προειδοποιητικό παράδειγμα είναι τα πυρηνικά καύσιμα, όπου οι προηγούμενες προσπάθειες για εθελοντικές κοινές αγορές απέτυχαν, δήλωσε ο Leigh Hancher, ανώτερος σύμβουλος στην αντιμονοπωλιακή πρακτική και το δίκαιο ανταγωνισμού στην Baker Botts στις Βρυξέλλες.
«Από τις πρώτες μέρες κράτη-μέλη, όπως η Γαλλία, ήταν αντίθετα και φρόντιζαν να μην λειτουργήσει», είπε. «Αναρωτιέμαι πραγματικά γιατί πιστεύουμε ότι δεν θα έχουμε αυτά τα προβλήματα για την παροχή φυσικού αερίου».
Ακολουθούν πέντε λόγοι για τους οποίους, σύμφωνα με τον αρθρογράφο του Politico, θα είναι πολύ δύσκολο να δημιουργηθεί μια από κοινού αγορά φυσικού αερίου στην ΕΕ.
1. Λειτουργεί μόνο αν συμφωνούν όλα τα κράτη – μέλη
Η αγορά ενέργειας λειτουργεί καλύτερα εάν γίνεται μαζική και μεγάλη παραγγελία — και αυτή τη στιγμή δεν είναι σαφές το προτεινόμενο κοινό πρόγραμμα προμηθειών.
Στο πλαίσιο του συστήματος, η Επιτροπή προβλέπει τη δημιουργία μίας πλατφόρμας συμβάσεων για τις ενδιαφερόμενες χώρες, «συλλέγοντας παραγγελίες φυσικού αερίου» μέσω «διμερών διαπραγματεύσεων με μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου». Οι εκπρόσωποι των χωρών της ΕΕ θα συμμετάσχουν σε ένα διοικητικό συμβούλιο για την ομάδα εργασίας υπό τις Βρυξέλλες.
Ωστόσο, πολλές χώρες της ΕΕ έχουν ήδη δεσμευτεί σε μακροπρόθεσμες συμβάσεις φυσικού αερίου. Εάν η κοινή πλατφόρμα αγοράζει μόνο το ισοδύναμο μιας επιπλέον συμπλήρωσης, είναι λιγότερο ελκυστική.
2. Η αγορά φυσικού αερίου θα χρειαστεί πολιτική δύναμη
Η τρέχουσα παγκόσμια κρίση φυσικού αερίου σημαίνει ότι οι παραγωγοί έχουν υψηλές τιμές ρεκόρ για την περιορισμένη προσφορά τους — και θα χρειάζονταν σοβαρά κίνητρα για να εξετάσουν το ενδεχόμενο να πουλήσουν στην ΕΕ σε χαμηλότερες τιμές, ειδικά αν αυτό σημαίνει ότι θα χάσουν μακροχρόνιους πελάτες.
«Δεν βλέπω κανέναν παραγωγό να εγκαταλείπει το κέρδος και τις παραδοσιακές σχέσεις προμήθειας εκτός και αν έχει ένα τεράστιο πολιτικό όφελος από αυτό, το οποίο πιθανώς η ΕΕ δεν μπορεί να δώσει, είναι κάτι που μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να κάνουν», δήλωσε η Brenda Shaffer, ανώτερη συνεργάτης στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου και καθηγήτρια ενέργειας στη Ναυτική Μεταπτυχιακή Σχολή των ΗΠΑ.
Ο Georg Zachmann, ανώτερος συνεργάτης στο think tank Bruegel στις Βρυξέλλες, συμφώνησε.
«Υπάρχουν πολλά χρήματα και αν η Επιτροπή πρόκειται να υπογράψει συμφωνίες αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ με κρατικές εταιρείες σε “δύσκολες” χώρες, υπάρχουν πολιτικοί προβληματισμοί που ενδέχεται να ληφθούν υπόψη στην απόφαση από ποιον θα αγοράσει και πόσο θα τον πληρώσει», είπε ο Zachmann.
3. Θα μπορούσε να παραβιάσει τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ
Η δημιουργία συμμαχίας για μείωση τιμών θα μπορούσε να θεωρηθεί παράνομο καρτέλ, ανάλογα με το ποιος κάνει την αγορά και πόσες εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικά με τις τιμές κοινοποιούνται.
Η Επιτροπή ήταν ασαφής σχετικά με το ποιος θα ήταν ο επίσημος αγοραστής, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είπε: «Δεν είναι οι κυβερνήσεις αλλά οι εταιρείες που [θα] υπέγραφαν αυτές τις συμβάσεις».
Ωστόσο, το να διαπραγματεύεται η ΕΕ ευνοϊκές συμφωνίες με ιδιωτικές ή μερικώς κρατικές ενεργειακές εταιρείες σε μια ειδική πλατφόρμα, θέτει αντιμονοπωλιακό κώδωνα κινδύνου.
Οι εταιρείες, για να τηρήσουν τους κανόνες ανταγωνισμού, θα μπορούσαν να ανταλλάσσουν εμπιστευτικά πληροφορίες με την Επιτροπή. Η νομοθεσία της ΕΕ για τον ανταγωνισμό επιτρέπει επίσης εξαιρέσεις, όπως η απόδειξη ότι η συμφωνία είχε ως αποτέλεσμα βελτιωμένη διανομή αγαθών και πιο δίκαιη κατανομή των οφελών μεταξύ των καταναλωτών.
4. Η μοιρασιά του αερίου θα είναι πονοκέφαλος
Οι χώρες της ΕΕ έχουν διαφορετικά επίπεδα εξάρτησης από το φυσικό αέριο από τη Ρωσία και δεν έχουν όλα τα μέλη εγκαταστάσεις αποθήκευσης ή άμεση πρόσβαση σε τερματικό σταθμό εισαγωγής για φορτία που φτάνουν μέσω πλοίου.
Αυτό δημιουργεί προβλήματα κατά τον επιμερισμό των όγκων και την παραγοντοποίηση των τελικών τιμών, οι οποίες θα διαφέρουν μόλις προστεθούν τέλη για την εκ νέου υγροποίηση φορτίων LNG και την πληρωμή του κόστους διέλευσης για να φτάσουν στη χώρα προορισμού μέσω αγωγού.
Η δημιουργία μιας λέσχης που θα αγόραζε, θα υγροποιούσε και θα διαμετακομίσει αέριο θα μπορούσε να εγείρει ακόμη περισσότερες ανησυχίες κατά των μονοπωλίων.
Δεν υπάρχει επίσης καμία εγγύηση ότι οι χώρες που διατηρούν το αέριο αποθηκευμένο θα το στείλουν σε έναν γείτονα, όπως έχουν υποσχεθεί, εάν αντιμετωπίσουν δριμύ ψύχος ή έκτακτη ανάγκη εφοδιασμού.
Οι χώρες της ΕΕ είναι γνωστές για τις διαφωνίες μεταξύ τους και μόλις ξεθωριάσει η κρίση από τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτές οι τάσεις είναι βέβαιο ότι θα επανέλθουν.
5. Αυξάνονται ήδη τις τιμές του φυσικού αερίου
Η Επιτροπή επιθυμεί να έχει τεθεί σε εφαρμογή το καρτέλ αγορών μέχρι το καλοκαίρι, ώστε η ΕΕ να μπορεί να γεμίσει τις αποθήκες της πριν από την ερχόμενη χειμερινή περίοδο.
Αλλά η ΕΕ είναι τέτοιο μεγαθήριο στην αγορά φυσικού αερίου που κάθε δήλωση έξω από τις Βρυξέλλες επηρεάζει τις τιμές. Τον Μάρτιο, η Επιτροπή πρότεινε να δοθεί εντολή στις χώρες να γεμίσουν τις αποθήκες τους στο 90% έως την 1η Οκτωβρίου, γεγονός που οδήγησε τις τιμές στα ύψη από περίπου 70 ευρώ ανά μεγαβατώρα τον Ιανουάριο σε τιμή ρεκόρ 210 ευρώ στις αρχές Μαρτίου. Η Επιτροπή υποχώρησε γρήγορα και είπε ότι θέλει να γεμίσει στο 80% έως την 1η Νοεμβρίου, προκαλώντας πτώση των τιμών στα 108 ευρώ.
«Απλώς λέγοντας αυτό που ήθελαν να κάνουν, έκαναν πιο δύσκολο να το κάνουν πραγματικά», δήλωσε ο Tom Marzec-Manser, επικεφαλής στην ανάλυση αερίου στο ICIS.
Αυτό είναι ένα παράδειγμα απροσδόκητων συνεπειών μιας παρέμβασης στην αγορά και ένα μπλοκ αγοραστών θα μπορούσε να έχει παρόμοιες επιπτώσεις.
«Η παρέμβαση στην αγορά θα συνεχίσει να στρεβλώνει τη μελλοντική τιμολόγηση του φυσικού αερίου», δήλωσε ο James Huckstepp, αναλυτής φυσικού αερίου της S&P Global Platts.
