Πριν από εξήντα χρόνια, νωρίς το πρωί της 1ης Οκτωβρίου 1964, ένα κομψό τρένο, έκανε την εμφάνιση του στις σιδηροδρομικές γραμμές του Τόκιο.
Αυτή ήταν η αρχή για το τρένο υψηλής ταχύτητας της Ιαπωνίας που θεωρείται ως το καθοριστικό σύμβολο της ανάκαμψης της χώρας από το τραύμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παράλληλα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο του 1964, αυτό το τεχνολογικό θαύμα σηματοδότησε την επιστροφή της χώρας στον πρώτο πίνακα της διεθνούς κοινότητας.
Έξι δεκαετίες μετά από εκείνο το πρώτο τρένο, η λέξη «Shinkansen» έχει γίνει μια διεθνώς αναγνωρισμένη λέξη άμεσα συνδεδεμένη με την ταχύτητα, την αποτελεσματικότητα του ταξιδιού και τον νεωτερισμό.
Η Ιαπωνία παραμένει πρώτη, όσον αφορά στη σιδηροδρομική τεχνολογία. Πανίσχυροι όμιλοι όπως η Hitachi και η Toshiba εξάγουν τρένα και εξοπλισμό αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο.
Το δίκτυο Shinkansen έχει επεκταθεί σταθερά από τότε που ολοκληρώθηκε η γραμμή Tokaido μήκους 320 μιλίων, που συνδέει το Τόκιο με τη Σιν-Οσάκα το 1964. Τα τρένα τρέχουν με ταχύτητα έως και 200 mph (περίπου 322 χλμ/ώρα) σε διαδρομές από την πρωτεύουσα, με κατεύθυνση βόρεια, νότια και δυτικά σε πόλεις όπως το Κόμπε, το Κιότο, τη Χιροσίμα και το Ναγκάνο.
Happy 60th birthday to the Shinkansen, commonly known as the “bullet train”.
On 1 October 1964, the world’s first high-speed rail service, had been launched between Tokyo and Osaka. pic.twitter.com/0FE23fTezb
— Ganesh Babu ⚙️ (@theurbanismguy) September 30, 2024
Τα Shinkansen έχουν χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για τη συνεχή οικονομική ανάπτυξη της Ιαπωνίας.
Ανεβάζοντας τον πήχη
Το 1889, ο χρόνος ταξιδιού από το Τόκιο στην Οσάκα ήταν 16 ώρες με το τρένο. Από το 1965, ήταν μόλις τρεις ώρες και 10 λεπτά χρησιμοποιώντας το Shinkansen.
Οι απαιτήσεις για ένα εκσυγχρονισμένο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων ξεκίνησαν
τον 20ο αιώνα, αλλά μόλις τη δεκαετία του 1940 ξεκίνησαν οι εργασίες ως μέρος ενός φιλόδοξου ασιατικού έργου για τη σύνδεση της Ιαπωνίας με την Κορέα και τη Ρωσία μέσω σηράγγων κάτω από τον Ειρηνικό Ωκεανό.
Η ήττα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σήμαινε ότι τα σχέδια για τον νέο σιδηρόδρομο παρέμειναν στην άκρη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, όταν η ιαπωνική οικονομία ανέκαμψε δυναμικά και η καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των κύριων πόλεων γινόταν απαραίτητη.
Αν και μεγάλο μέρος του δικτύου εξυπηρετεί τις πολυπληθέστερες περιοχές του Χονσού, του μεγαλύτερου από τα νησιά της Ιαπωνίας, οι μεγάλες θαλάσσιες σήραγγες επιτρέπουν στα τρένα υψηλής ταχύτητας να διασχίζουν εκατοντάδες χιλιόμετρα μέχρι το Kyushu στο νότο και το Hokkaido στο βορρά.
Η τοπογραφία της Ιαπωνίας και τα ευρέως ποικίλα κλίματά της, από τους κρύους χειμώνες του βορρά έως την τροπική υγρασία νοτιότερα, έχουν κάνει τους Ιάπωνες μηχανικούς σιδηροδρόμων παγκόσμιους ηγέτες στην εξεύρεση λύσεων σε νέα προβλήματα καθώς ξεπερνούν τα όρια της σιδηροδρομικής τεχνολογίας.
Εξίσου σημαντική είναι η σεισμική δραστηριότητα. Η Ιαπωνία είναι ένα από τα πιο σεισμογενή μέρη στον πλανήτη, και φιλοξενεί περίπου το 10% των ηφαιστείων του κόσμου.
Η επανάσταση των σιδηροδρόμων της Ιαπωνίας
Η επόμενη γενιά τρένων υψηλής ταχύτητας, γνωστή ως ALFA-X, δοκιμάζεται επί του παρόντος σε ταχύτητες σχεδόν 400χλμ/ώρα.
Εκτός από την ταχύτητα, το δυνατό σημείο αυτών των τρένων είναι ο εντυπωσιακός βαθμός ασφάλειας. Δεν έχει σημειωθεί όλα αυτά τα χρόνια ούτε ένα θανατηφόρο περιστατικό. Διαθέτει μάλιστα ένα σύστημα που επιτρέπει να ακινητοποιείται το τρένο κατά τη διάρκεια ενός σεισμού.
Ένα άλλο μεγάλο τους πλεονέκτημα είναι η ακρίβεια. Χάρη στην αυτοματοποιημένη διαχείριση της κυκλοφορίας, δεν έχουν καμιά καθυστέρηση.
Επίσης η άνεση είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά των Σινκανσέν. Υπάρχει ένα σύστημα «εκκρεμούς» που του επιτρέπει την κλίση των συρμών στις στροφές. Αυτό μειώνει τις φυγόκεντρες δυνάμεις και τις δονήσεις.
Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές, όπου ο θόρυβος από τις γραμμές Shinkansen αποτελεί εδώ και καιρό πηγή καταγγελιών.
Το πειραματικό τρένο ALFA-X διαθέτει επίσης νέα τεχνολογία ασφαλείας σχεδιασμένη να μειώνει τους κραδασμούς και τον θόρυβο και να μειώνει την πιθανότητα εκτροχιασμού σε μεγάλους σεισμούς.
Περισσότεροι από 10 δισεκατομμύρια επιβάτες έχουν πλέον μεταφερθεί με ταχύτητα και άνεση από τα τρένα.
Σιδηρόδρομοι υψηλής ταχύτητας σε όλο τον κόσμο
Δεν είναι περίεργο λοιπόν που πολλές άλλες χώρες ακολούθησαν το παράδειγμα της Ιαπωνίας και κατασκεύασαν νέους σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.
Ίσως η πιο γνωστή από αυτές είναι η Γαλλία, η οποία λειτουργεί το Train à Grand Vitesse (TGV) μεταξύ Παρισιού και Λυών από το 1981.
Όπως η Ιαπωνία, η Γαλλία εξήγαγε με επιτυχία την τεχνολογία σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένου του μεγαλύτερου δικτύου υψηλής ταχύτητας της Ευρώπης στην Ισπανία, καθώς και στο Βέλγιο, τη Νότια Κορέα, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον πρώτο σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας της Αφρικής στο Μαρόκο.
Το δίκτυο TGV της Γαλλίας ήταν εκπληκτικά επιτυχημένο, μειώνοντας τους χρόνους ταξιδιού σε μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των μεγαλουπόλεων της χώρας, δημιουργώντας πρόσθετη χωρητικότητα και καθιστώντας τα ταξίδια υψηλής ταχύτητας προσβάσιμα και οικονομικά.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα τρένα υψηλής ταχύτητας Eurostar εκτελούν δρομολόγια από το Λονδίνο προς το Παρίσι, τις Βρυξέλλες και το Άμστερνταμ, αλλά το «High Speed 2», μια δεύτερη διαδρομή που εκτείνεται βόρεια από το Λονδίνο έχει βυθιστεί σε διαμάχες. Αυτό που κάποτε χαρακτηριζόταν ως ένα μέγα-έργο-ορόσημο για την τροφοδοσία μιας διασυνδεδεμένης Βρετανίας στον επερχόμενο αιώνα έχει πλέον μειωθεί σε μια σύνδεση 140 μιλίων που μετά βίας θα βελτιώσει τις υπάρχουσες υπηρεσίες.
Η άνοδος των σιδηροδρόμων της Κίνας
Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα είναι αυτή που έχει επισκιάσει τον υπόλοιπο κόσμο, χρησιμοποιώντας την οικονομική της δύναμη για να δημιουργήσει το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας στον κόσμο.
Σύμφωνα με τον εθνικό σιδηροδρομικό φορέα της χώρας, το συνολικό μήκος είναι κοντά στα 28.000 μίλια από τα τέλη του 2023.
Περισσότερο από έναν απλό τρόπο μεταφοράς, αυτές οι γραμμές παρέχουν γρήγορες συνδέσεις σε αυτή την τεράστια χώρα, τονώνοντας την οικονομική ανάπτυξη και εδραιώνοντας την πολιτική και κοινωνική εναρμόνιση.
Χρησιμοποιώντας τεχνολογία που συγκομίστηκε αρχικά από την Ιαπωνία και τη Δυτική Ευρώπη και στη συνέχεια αναπτύχθηκε από την ολοένα και πιο εξελιγμένη σιδηροδρομική βιομηχανία της, η Κίνα έγινε γρήγορα ο ηγέτης στους σιδηροδρόμους υψηλής ταχύτητας.
Αυτό φαίνεται ότι θα συνεχιστεί καθώς αναπτύσσει μαγνητικά αιωρούμενα τρένα (Maglev) ικανά να κινούνται με σχεδόν 400 mph.
Η Ιαπωνία έχει τη δική της πειραματική γραμμή «Maglev» από τη δεκαετία του 1970 και κατασκευάζει μια γραμμή 178 μιλίων μεταξύ Τόκιο και Ναγκόγια.
Αναμένεται να ανοίξει το 2034, θα επεκταθεί τελικά στην Οσάκα, μειώνοντας τον χρόνο ταξιδιού προς την τελευταία σε μόλις 67 λεπτά.
Αν και τα εμβληματικά μπλε και άσπρα τρένα της σειράς 0 του 1964 έχουν αποσυρθεί εδώ και καιρό, εξακολουθούν να σχηματίζουν την εικόνα πολλών ανθρώπων για το πώς μοιάζει ένα τρένο υψηλής ταχύτητας.
