Το τοπίο πίσω από τη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει πυροδοτήσει ατελείωτες συζητήσεις, με ορισμένους ιστορικούς τέχνης να προτείνουν ότι η θέα ήταν φανταστική και εξιδανικευμένη, και άλλους να ισχυρίζονται διάφορους δεσμούς με συγκεκριμένες ιταλικές τοποθεσίες.
Τώρα, μια γεωλόγος και ιστορικός τέχνης της Αναγέννησης πιστεύει ότι έχει λύσει επιτέλους το μυστήριο σε έναν από τους πιο διάσημους πίνακες του κόσμου. Η Ann Pizzorusso συνδύασε τα δύο πεδία της τεχνογνωσίας της για να προτείνει ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε αρκετά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του Λέκκο, στις όχθες της λίμνης Como στην περιοχή της Λομβαρδίας της βόρειας Ιταλίας.
Η Pizzorusso έχει ταιριάξει τη γέφυρα του Λεονάρντο, την οροσειρά και τη λίμνη της Μόνα Λίζα με τη γέφυρα Ατσόνε Βισκόντι του 14ου αιώνα του Λέκκο, τις νοτιοδυτικές Άλπεις με θέα στην περιοχή και τη λίμνη Γκαρλάτε, την οποία είναι γνωστό ότι επισκέφτηκε ο Λεονάρντο πριν από 500 χρόνια.
Οι ομοιότητες είναι αναμφισβήτητες, είπε. «Είμαι τόσο ενθουσιασμένη με αυτό. Πραγματικά νιώθω ότι είναι ένα παιχνίδι στο σπίτι».
Προηγούμενες θεωρίες περιλάμβαναν έναν ισχυρισμό του 2011 ότι μια γέφυρα και ένας δρόμος στη Μόνα Λίζα ανήκουν στο Μπόμπιο, μια μικρή πόλη στη βόρεια Ιταλία, και ένα εύρημα του 2023 ότι ο Leonardo είχε ζωγραφίσει μια γέφυρα στην επαρχία του Αρέτσο.
Αλλά εστιάζοντας στη γέφυρα είπε, δεν ήταν αρκετή. «Η τοξωτή γέφυρα ήταν πανταχού παρούσα σε όλη την Ιταλία και την Ευρώπη και πολλές έμοιαζαν πολύ. Είναι αδύνατο να προσδιοριστεί μια ακριβής τοποθεσία μόνο από μια γέφυρα. Όλοι μιλούν για τη γέφυρα και κανείς δεν μιλάει για τη γεωλογία.
«Οι γεωλόγοι δεν κοιτάζουν πίνακες και οι ιστορικοί τέχνης δεν κοιτάζουν τη γεωλογία», πρόσθεσε. «Οι ιστορικοί τέχνης είπαν ότι ο Λεονάρντο χρησιμοποιούσε πάντα τη φαντασία του, αλλά μπορείτε να δώσετε αυτή την εικόνα σε οποιονδήποτε γεωλόγο στον κόσμο και θα πουν αυτό που λέω για τον Λέκκο. Ακόμη και ένας μη γεωλόγος μπορεί τώρα να δει τις ομοιότητες».
Σημείωσε ότι οι βράχοι στο Λέκκο είναι ασβεστόλιθοι και ότι ο Λεονάρντο απεικόνισε τα βράχια του σε γκρι-λευκό χρώμα – «που είναι τέλειο, γιατί αυτός είναι ο τύπος βράχου που υπάρχει». Πρόσθεσε ότι, σε αντίθεση με το Λέκκο, ούτε το Μπόμπιο ούτε το Αρέτσο έχουν λίμνη: «Έχουμε λοιπόν πραγματικά τέλεια στοιχεία στο Λέκκο».
Η προηγούμενη έρευνά της στον Λεονάρντο περιελάμβανε τη μελέτη και των δύο εκδόσεων της Παναγίας των Βράχων – αυτή στο Λούβρο στο Παρίσι και το αντίγραφο στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Μέχρι το 2010, η Εθνική Πινακοθήκη πίστευε ότι αυτή που είχε ήταν κυρίως έργο βοηθών, αλλά, αφού την αποκατέστησε, δήλωσε πιθανό ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε όλη την εικόνα μόνος του.
Η ανάλυση της Pizzorusso για τη βλάστηση και τη γεωλογία στο τοπίο γύρω από τις κεντρικές φιγούρες αναζωογόνησε τη συζήτηση. Και κατέληξε: «Η βοτανική στην έκδοση του Λούβρου είναι τέλεια, δείχνοντας φυτά που θα είχαν ευδοκιμήσει σε ένα υγρό, σκοτεινό σπήλαιο. Αλλά τα φυτά στην έκδοση του Λονδίνου είναι ανακριβή. Μερικά δεν υπάρχουν στη φύση».
Σημείωσε ότι ο Λεονάρντο πάντα τόνιζε στους μαθητές του τη σημασία της ακριβούς απεικόνισης της φύσης. Για την τελευταία της έρευνα στη Μόνα Λίζα, επισκέφτηκε το Λέκκο, εντοπίζοντας τα βήματα του Λεονάρντο: «Γνωρίζουμε από τα σημειωματάριά του ότι πέρασε πολύ χρόνο εξερευνώντας την περιοχή του Λέκκο και την περιοχή βορειότερα».
Ο Μίχαελ Ντέιλι, διευθυντής του ArtWatch UK, δήλωσε σχετικά με τα ευρήματα της Pizzorusso: «Επειδή έχει καλή επιστημονική γνώση, όταν παρατηρεί πράγματα στον Λεονάρντο – τον πιο επιστημονικό καλλιτέχνη όλων των εποχών– είναι σημαντικά.
«Οι ιστορικοί τέχνης όλοι εικάζουν πού ζωγραφίστηκε η Μόνα Λίζα. Όποιος βλέπει μια γέφυρα νομίζει ότι ήταν εκεί. Αλλά η Pizzorusso έχει προσδιορίσει επιτακτικά την τοποθεσία με την απόδειξη της παρουσίας του Λεονάρντο στην περιοχή, τη γεωλογία του και, φυσικά, μια γέφυρα».
Ο Ζοκ Φράνκ, πρώην σύμβουλος του Λεονάρντο στο Λούβρο, είπε: «Δεν αμφιβάλλω ούτε για ένα δευτερόλεπτο ότι η Pizzorusso έχει δίκιο στη θεωρία της, δεδομένης της τέλειας γνώσης της γεωλογίας της ιταλικής χώρας – και πιο συγκεκριμένα των τόπων όπου ο Λεονάρντο ταξίδεψε στη ζωή του, κάτι που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στο ορεινό τοπίο στη Μόνα Λίζα».
