Σκηνή 1η *
Ο καθηγητής δίνει ένα τεστ 10΄ σε ένα τμήμα της Β’ λυκείου (το 2014, που υπήρχε τότε τράπεζα θεμάτων).
Μετά από λίγο και μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, μία μαθήτρια δίνει το γραπτό της, χωρίς να έχει απαντήσει στις ερωτήσεις του τεστ, αλλά έχοντας γράψει σχόλια πάνω του, όπως: είσαι απαράδεκτος, είσαι τσιράκι του … (υπουργός παιδείας), εμείς ψοφάμε στο διάβασμα κι εσύ μας … το κωλομάθημά σου … (κι άλλα). Και έφυγε από την τάξη. Σε λίγο ακολούθησαν και άλλοι μαθητές.
Σκηνή 2η *
Ο πατέρας έρχεται στο σχολείο να βρει τον καθηγητή με τον οποίο η κόρη του (Γ΄ λυκείου) την προηγούμενη μέρα έγραψε διαγώνισμα (διάλογος):
– Πατέρας: πως τα πήγε η κόρη μου χθες στο διαγώνισμα;
– Διδάσκων: Δεν έχω διορθώσει ακόμα το διαγώνισμα, μόλις το κάνω θα τα δώσω στα παιδιά να τα δουν, όπως κάνω πάντα.
– Πατέρας: Δεν ξέρω τι θα κάνετε εσείς, να ξέρετε όμως ότι κι εγώ έχω στοιχεία για σας και θα τα χρησιμοποιήσω κατάλληλα … αν δεν βάλετε καλό βαθμό στην κόρη μου.
Σκηνή 3η *
Διαγώνισμα, Β΄ γυμνασίου: μαθήτρια έχει το βιβλίο ανοιχτό στα πόδια της (κάτω από το θρανίο) και αντιγράφει. Ο διδάσκων της ζητάει το γραπτό, αυτή αρνείται να το δώσει, το παίρνει και φεύγει.
Την άλλη μέρα έρχεται στο σχολείο η μητέρα της μαθήτριας και βρίσκει τον εκπαιδευτικό στα γραφείο των καθηγητών, μόνο του (διάλογος):
– Είστε ο κ. Χ ; Γιατί δεν πήρατε χθες το γραπτό της κόρης μου από το διαγώνισμα;
– Αντέγραφε από το βιβλίο και όταν επανειλημμένα της ζήτησα το γραπτό της δεν το έδινε και μάλιστα έφυγε με αυτό μαζί.
– Δεν αντέγραφε, εσείς δεν θέλατε να το πάρετε.
– Τα πράγματα έγιναν αντίθετα από ότι λέτε, υπήρχαν κι άλλα παιδιά στην τάξη (κάποια είχαν τελειώσει και είχαν φύγει).
– Η κόρη μου δεν λέει ποτέ ψέματα.
– Λυπάμαι, τα πράγματα έγιναν όπως σας λέω.
– Ξέρετε τι ώρα γύρισε η κόρη μου σπίτι χθες; Αν αυτοκτονούσε… θα φταίγατε Εσείς! [àΕυτυχώς στο σχολείο αυτό, τον διάλογο άκουγε ο Διευθυντής του σχολείου, ο οποίος παρενέβη και στήριξε τον καθηγητή ο οποίος ήταν μάλιστα αναπληρωτής, μόλις στη δεύτερη θητεία του].
Μιλάμε, ακούμε πολύ συχνά τον τελευταίο καιρό για το bulling (εκφοβισμό) μεταξύ των νέων στα σχολεία μας. Ένα τεράστιο θέμα κι ένα πρόβλημα που διασχίζει κάθετα όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης – πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, ακόμα και τριτοβάθμια.
Υπάρχει ένα θέμα όμως που είναι άγνωστο στην ευρύτερη κοινωνία και συζητιέται μόνο μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα: το bulling που δέχονται οι εκπαιδευτικοί σε όλες τις βαθμίδες, τόσο από μαθητές όσο και από γονείς! Και δεν μιλάω για τα περιστατικά βίας που συμβαίνουν στα σχολεία με θύματα εκπαιδευτικούς, και κάποια από τα οποία έχουν γίνει γνωστά στα ΜΜΕ τον τελευταίο καιρό.
Μιλάω για παρενόχληση, εκφοβισμό, εξύβριση, ψυχικό βιασμό από μαθητές και γονείς, μέσα στην τάξη ή στους διαδρόμους της σχολικής μονάδας. Καταστάσεις που συνήθως ο εκπαιδευτικός καλείται να διαχειριστεί μόνος του, χωρίς να μπορεί να το μοιραστεί συνήθως με κανέναν ή να βρει βοήθεια από κάπου.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί υπάρχει αυτή η συμπεριφορά;
Υπάρχει γενικότερα μια απαξίωση του λειτουργήματος του εκπαιδευτικού, τόσο από την κοινωνία γενικά, από τους γονείς όσο και από τους μαθητές, όσο και από την ίδια την πολιτεία που οδηγεί τελικά στην υποβάθμιση του ρόλου του.
Μέσα σε αυτό το κλίμα και σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα προβλήματα των τελευταίων χρόνων (καραντίνα λόγω κοροναϊού, οικονομική κατάσταση της χώρας), οι γονείς και οι μαθητές μάλλον ένιωσαν πως βρήκαν τους υπαίτιους για όσα περνούν τα παιδιά τους: αυτοί που είχαν σαν σκοπό να τους εκπαιδεύσουν, να τους μορφώσουν, να τους μεταφέρουν αξίες δεν είχαν πια αξία οι ίδιοι ούτε κύρος ή αξιοπρέπεια. Ήταν οι υπεύθυνοι για όλα.
Δείτε ακόμα τι συμβαίνει στη Γ΄ τάξη του Λυκείου με τους βαθμούς και το απολυτήριο: ελάχιστα παιδιά να συμμετέχουν στο μάθημα (δηλώνοντας κουρασμένα από τα μαθήματα των κατευθύνσεων και τα φροντιστήρια) και στο τέλος να ζητούν, να απαιτούν υψηλούς βαθμούς, είτε γιατί θα πάρουν κάποιο μπόνους οι γονείς τους στη δουλειά είτε γιατί θα φύγουν στο εξωτερικό είτε γιατί (οι καλύτερα πληροφορημένοι) λέγοντας «ποιος θα σε ελέγξει για τους βαθμούς που θα βάλεις»;
Οι εκπαιδευτικοί νιώθουν απροστάτευτοι, χωρίς καμία υποστήριξη από πουθενά! Ειδικά όταν είναι νέοι και χωρίς εμπειρία στη διαχείριση τέτοιων θεμάτων.
Τι θα μπορούσε να γίνει;
Γενικότερα, να ξαναβρεί ο εκπαιδευτικός την αξία και το κύρος του στην κοινωνία. Δεν εννοώ να ξαναγυρίσουμε σε προηγούμενες (πριν το ΄80) δεκαετίες, αλλά να αναγνωριστεί και πάλι ο ρόλος του και η σημασία του έργου του από την ελληνική πολιτεία και κοινωνία. Πώς;
Καταρχάς η πολιτεία και το Υπουργείο Παιδείας να βρουν τρόπους οι οποίοι να δείχνουν στην κοινωνία ότι σέβεται και εκτιμά το λειτούργημα του εκπαιδευτικού (πχ με συναντήσεις του με εκπαιδευτικούς και όχι μόνο συνδικαλιστές), ότι λαμβάνει σοβαρά τη γνώμη τους για σειρά θεμάτων που αφορούν την εκπαίδευση (μέσω ερωτηματολογίων που να απευθύνει προσωπικά σε αυτούς), ότι τιμά εκπαιδευτικούς για διάφορους λόγους (καλές πρακτικές, βραβεύσεις μαθητών τους σε διαγωνισμούς, συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια κα). Μία σημείωση: μιλώντας για «εκπαιδευτικοί φορείς» εννοούμε κατά βάση τους επιστημονικούς φορείς (της κάθε ειδικότητας) και δευτερευόντως τους συνδικαλιστικούς.
Στη συνέχεια εμείς οι εκπαιδευτικοί της τάξης, να ασκούμε το έργο μας με σοβαρότητα, να μην υποτιμούμε το ρόλο μας, να μην παρασυρόμαστε από την ευτέλεια και το μηδενισμό, αλλά να δείχνουμε στην ελληνική κοινωνία ότι είμαστε εδώ, στυλοβάτες της σε αυτούς τους σκληρούς καιρούς, για μία ακόμα φορά.
Και τελικά οι γονείς να αντιληφθούν ότι αυτοί οι οποίοι «παιδεύουν» τα παιδιά τους, οι εκπαιδευτικοί του ελληνικού σχολείου, χρειάζονται την υποστήριξή τους, την καθημερινή τους σύμπραξη στο πολύ δύσκολο πια έργο τους. Χρειάζεται συνεργασία και όχι υψωμένο δάχτυλο και μόνο απαιτήσεις. Έτσι θα πρέπει να πηγαίνουν στο σχολείο των παιδιών τους συχνά, να συνομιλούν με τους εκπαιδευτικούς, να μαθαίνουν για τα προβλήματα που υπάρχουν, να δείχνουν πως σέβονται τους ανθρώπους αυτούς και εκτιμούν το έργο τους. Και όχι να πηγαίνουν μόνο για να μάθουν τις απουσίες των παιδιών τους και για να απαιτήσουν ψηλούς βαθμούς.
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού σήμερα είναι πολυσύνθετος και πολύ δύσκολος. Όταν εγώ ήμουν μικρός, υπήρχε η κλασσική, αυστηρή δομή της οικογένειας. Υπήρχε η εκκλησία με τις δομές της (κατηχητικό). Υπήρχαν τα πολιτικά κόμματα της νεολαίας. Όλες αυτές οι δομές, καθεμία με τον τρόπο της, προσέφεραν αξίες, αρχές και κατευθύνσεις στους νέους. Σήμερα δεν υπάρχει, για την πλειοψηφία των νέων μας, τίποτα από αυτά. Έτσι ο δάσκαλος πέρα από το επιστημονικό του έργο, καλείται να παίξει το ρόλο του εκπαιδευτή των ψυχών, να δώσει αρχές και αξίες, να εμπνεύσει να καθοδηγήσει τους μαθητές του, μέσα σε μια κοινωνία που νιώθει ότι τον έχει απαξιωμένο …. πόση δύναμη, κουράγιο και θέληση πρέπει να έχει μέσα σε αυτό το πλαίσιο για να μπορέσει κάθε μέρα, να σταθεί στις τάξεις που μπαίνει, να κάνει το μάθημά του, να κάνει τις εξωδιδακτικές εργασίες που έχει αναλάβει (εφημερίες, υπεύθυνος τμήματος) όπως και τους ρόλους (μέντορας, υπεύθυνος bulling, υπεύθυνος πολιτικής προστασίας, να τρέξει προγράμματα, να συμπληρώσει τα φυλλάδια αξιολόγησης), να δει τους γονείς. Κι όλα αυτά χωρίς καμία ελάφρυνση από κάποιο άλλο έργο. Και μέσα σε όλα αυτά να ξεχάσει προσωρινά, τα δικά του
προβλήματα, οικονομικά, οικογενειακά, υγείας κλπ τουλάχιστον όσο είναι μέσα στην τάξη, γιατί εκεί πρέπει να είναι απόλυτα συγκεντρωμένος, 100% έτοιμος και διαυγής για να κάνει μάθημα και να ακούσει τα προβλήματα των μαθητών του από το πρώτο λεπτό.
Για να λειτουργήσει ξανά το ελληνικό σχολείο είναι απαραίτητο να επανιδρυθεί. Πέρα από τα νέα βιβλία (που γράφονται), πέρα από τους διαδραστικούς πίνακες (που μπήκαν στα σχολεία), πέρα από την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών (που ξεκίνησε) και τις αλλαγές στην εκπαιδευτική διαδικασία (που γίνονται), είναι πρωταρχική ανάγκη η επανεκτίμηση του ρόλου των εκπαιδευτικών.
Χωρίς το αγκάλιασμά τους από όλους, χωρίς την εμπλοκή και συμμετοχή τους σε όλα τα στάδια των αλλαγών, δεν πρόκειται να λειτουργήσει τίποτα νέο ή να αλλάξει κάτι. Οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί, οι εκπαιδευτικοί της τάξης είναι οι κολώνες που στηρίζεται όλο αυτό το οικοδόμημα που λέμε ελληνικό σχολείο. Και αυτοί χρειάζονται εμψύχωση και σεβασμό.
Γη
* Οι σκηνές που αναφέρονται στην αρχή του άρθρου είναι πραγματικά περιστατικά που συνέβησαν τα περασμένα χρόνια σε συναδέλφους στα σχολεία.
Γιασεμής Ηλίας
Δρ Βιολογίας, τ. Καθηγητής Γενικού Λυκείου
