Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση (Αύγουστος 2025) στο Lancet από τον Chang και συνεργάτες, η εικόνα της παγκόσμιας υγείας έχει αλλάξει ριζικά μέσα σε πέντε δεκαετίες. Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, σε πολλές περιπτώσεις καλύτερα, αλλά μπροστά διαγράφονται μεγάλες προκλήσεις.
Το προσδόκιμο ζωής: θεαματική αύξηση
Από το 1970 έως το 2019, το προσδόκιμο ζωής εκτοξεύθηκε από τα 56 στα 73 χρόνια. Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε σε πρωτόγνωρα επίπεδα χάρη στους εμβολιασμούς, τις θεραπείες για μολυσματικές ασθένειες και τη βελτίωση της διατροφής. Η πρόοδος της ιατρικής και των πολιτικών δημόσιας υγείας άλλαξε το τοπίο. Όπως συνοψίζουν η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής και Παθολόγος Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα») και η βιολόγος Αλεξάνδρα Σταυροπούλου, τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους.
Η αναπόφευκτη πρόκληση: η γήρανση του πληθυσμού
Πίσω από την πρόοδο, έρχεται η δημογραφική πρόκληση. Η μέση ηλικία παγκοσμίως από τα 20 έτη το 1970 ανέβηκε στα 29 το 2019 και αναμένεται να φτάσει τα 36 το 2050. Η μέση ηλικία θανάτου από τα 69 έτη ανέβηκε στα 76 και προβλέπεται να αγγίξει τα 82 στα μέσα του αιώνα.
Αυτό σημαίνει περισσότερα χρόνια ζωής, αλλά και μεγαλύτερη επιβάρυνση από χρόνιες παθήσεις: καρδιοπάθειες, καρκίνους, διαβήτη, άνοια.
Εντυπωσιακό είναι ότι το 2019 ο παγκόσμιος δείκτης αδρών θανάτων (συνολικοί θάνατοι ανά χίλια άτομα) έφτασε στο χαμηλότερο σημείο της ιστορίας. Από τότε, όμως, η γήρανση οδηγεί σε σταδιακή αύξηση του δείκτη. Οι άνθρωποι δεν πεθαίνουν νωρίτερα· απλώς η αύξηση των ηλικιωμένων αυξάνει και τον αριθμό των θανάτων.
Ανισότητες ανά ήπειρο
Η εικόνα δεν είναι ίδια παντού. Στην Κίνα και την Ινδία η πρόοδος είναι ραγδαία, στην Υποσαχάρια Αφρική οι βελτιώσεις στη δημόσια υγεία είναι εμφανείς – μείωση παιδικής θνησιμότητας, μάχη κατά του HIV/AIDS. Αντίθετα, στις ΗΠΑ καταγράφεται αύξηση θανάτων σε μεσήλικες (15–69 ετών), λόγω υπερδοσολογιών οπιοειδών, αυτοκτονιών και ασθενειών που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως η παχυσαρκία.
Από τις λοιμώξεις στις χρόνιες παθήσεις
Οι «παραδοσιακές» αιτίες θανάτου, όπως λοιμώξεις, παιδικά νοσήματα και επιπλοκές εγκυμοσύνης, έχουν μειωθεί εντυπωσιακά. Ο θάνατος από ιλαρά, φυματίωση ή επιπλοκές τοκετού είναι πια σπάνιος. Στη θέση τους κυριαρχούν τα μη μεταδοτικά νοσήματα: καρδιαγγειακά, εγκεφαλικά, καρκίνοι από το κάπνισμα και –κυρίως– ο σακχαρώδης διαβήτης.
Ενώ οι περισσότερες αιτίες θανάτου μειώνονται, ο διαβήτης αυξάνεται σταθερά σε όλες τις περιοχές, με ένταση στην Ινδία και στην κεντρική/ανατολική Ευρώπη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τις κοινωνίες
Η μελέτη δείχνει τρία βασικά σημεία:
-
Λόγος αισιοδοξίας: οι επενδύσεις στην υγεία αποδίδουν, με θεαματική μείωση της θνησιμότητας.
-
Μεγάλες πιέσεις: μέχρι το 2050, σχεδόν το 70% των θανάτων θα αφορά άτομα άνω των 70 ετών, με αυξημένο κόστος υγείας και ανάγκη για φροντίδα μακράς διάρκειας.
-
Στρατηγική στόχευση: η μάχη κατά καρδιοπαθειών, καρκίνου και κυρίως διαβήτη θα είναι το μεγαλύτερο στοίχημα των επόμενων δεκαετιών.
Το δημογραφικό δίλημμα
Η μείωση γεννήσεων σημαίνει λιγότερους εργαζόμενους και μικρότερη στήριξη των δημόσιων ταμείων, ενώ οι ηλικιωμένοι που χρειάζονται συντάξεις και υγειονομική φροντίδα θα αυξάνονται. Αυτό το «ψαλίδι» μπορεί να απειλήσει την κοινωνική συνοχή αν δεν υπάρξουν έγκαιρα μέτρα.
Συνοψίζοντας, η πρόσφατη δημοσίευση στο Lancet δείχνει ότι η ιστορία της παγκόσμιας υγείας από το 1970 έως το 2050 είναι μια ιστορία θεαματικής προόδου αλλά και δύσκολων διλημμάτων. Το μέλλον της υγείας δεν θα γραφτεί μόνο από τα νοσοκομεία και τα εμβόλια, αλλά και από πολιτικές αποφάσεις, κοινωνικές αλλαγές και προσωπικές επιλογές.
