Έχω πολλές φορές αναφέρει πως ο τρόπος με τον οποίο κοιτάω το πολιτικό σκηνικό δε βασίζεται στις πολιτικές επιστήμες αλλά καθαρά στην επιστήμη του μάρκετινγκ.
Κάθε εκλογική αγορά έχει τους κανόνες (εκλογικό σύστημα), τους παίκτες (πολιτικοί/κόμματα), το προϊόν (πρόγραμμα), τους καταναλωτές (ψηφοφόροι) και το αντίτιμο που είναι διατεθειμένοι οι τελευταίο να πληρώσουν για το πρόγραμμα (πολιτική συμμετοχή-ψήφος).
Η ιδεολογία δεν αποτελεί παρά έναν από τους πολλούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων, που και πάλι δεν έρχεται αυτοτελώς αλλά διαμορφώνεται μέσα από άλλους παράγοντες (πχ τόπος διαμονής, κοινωνικές ομάδες συμμετοχής, εποχή ενηλικίωσης κλπ).
Όπως σε κάθε αγορά, το σύνολο των καταναλωτών δεν αποτελούν ομοιογενή ομάδα. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι σκέψης, διαφορετικές επιθυμίες και διαφορετικά θέματα που θεωρούνται σημαντικά. Υπάρχει πάντα βέβαια και οι λεγόμενες τάσεις, που μας δείχνουν το πως κινούνται οι καταναλωτές. Πως δηλαδή και προς ποια κατεύθυνση κινείται η ζήτησή τους (για παράδειγμα στην αγορά κατοικιών στην Ευρώπη οι καταναλωτές μέσω κόβιντ άλλαξαν συνήθειες και υπάρχει μια τάση να ζητούν περισσότερο χώρο μακριά από το κέντρο των πόλεων – αφού δουλεύουν περισσότερο από το σπίτι. Αυτό αλλάζει και την προσφορά από μεριά κατασκευαστών ώστε να ικανοποιηθεί η αυξανόμενη ζήτηση για συγκεκριμένο προϊόν).
Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης αυτή την περίοδο τα σημαντικότερα θέματα αποτελούν η κρίση αγοραστικής δύναμης, η εγκληματικότητα, το μεταναστευτικό και η κλιματική αλλαγή. Όπως έχω αναφέρει (αρκετές φορές είναι η αλήθεια) όλα τα θέματα αυτά αποτελούν μέρος μιας τάσης που κυριαρχεί σε περιόδους κρίσεων κάθε ειδών και είναι η ζήτηση για ασφάλεια. Η κλιματική αλλαγή αφορά σε σημαντικό βαθμό ψηφοφόρους που έχουν καλύψεις τις ανάγκες τους ως προς το ζην και άρα ασχολούνται με «υψηλότερα» θέματα. Δεν ισχύει το ίδιο όμως για τα υπόλοιπα θέματα. Όσοι ψηφοφόροι θεωρούν σημαντικά θέματα την αγοραστική δύναμη και το μεταναστευτικό ή/και εγκληματικότητα επιζητούν ασφάλεια στο σήμερα, στο τώρα. Όχι ασφάλεια 2 ή 3 γενιές μετά. Δεν έχουν την πολυτέλεια να δουν τόσο μακριά. Αυτή η ομάδα των ψηφοφόρων μεγαλώνει σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Αυξάνεται δηλαδή η ζήτηση για ασφάλεια στο τώρα. Και όταν η ζήτηση αυξάνεται θα υπάρξει και προσφορά. Το ερώτημα είναι ποιος θα προσφέρει το ζητούμενο σε κάθε χώρα, σε κάθε εκλογικό σώμα.
Στα περισσότερα κράτη μέλη τα συμβατικά κόμματα αδυνατούν να προσφέρουν τις απαιτούμενες λύσεις, είτε επειδή δε θέλουν (για διαφόρους λόγους), είτε επειδή δε μπορούν. Αυτό οδηγεί τους ψηφοφόρους αυτούς να στραφούν προς αντισυμβατικά κόμματα της δεξιάς αφού έχουν στον πυρήνα του προγράμματος τους την ασφάλεια (τα αντισυμβατικά αριστερά κόμματα έχουν το ίδιο στην οικονομία αλλά σε θέματα μεταναστευτικού και εγκληματικότητας βρίσκονται σε αντίθετη θέση με τους συγκεκριμένους ψηφοφόρους). Έτσι σε 14 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουμε αντισυμβατικά δεξιά κόμματα (κάποια εκ των οποίων είναι ακραία) είτε ήδη σε υψηλά ποσοστά είτε με τάσεις ανόδου.
Παράδειγμα εξαίρεσης αποτελεί η Δανία όπου το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα έχει κρατήσει σκληρή στάση στο μεταναστευτικό και άρα η ζήτηση καλύφθηκε από συμβατικό κόμμα και δεν υπήρξε η ανάγκη για αναζήτηση αντισυμβατικής εναλλακτικής.
Η Δανία μας δείχνει πως το ότι αυξάνεται η ζήτηση δε συνεπάγεται απαραίτητα και αύξηση των ποσοστών των δεξιών αντισυμβατικών κομμάτων. Σε χώρες όπου είναι τα μόνα που προσφέρουν το ζητούμενο τότε ναι, θα έχουμε αύξηση ποσοστών. Όμως εάν συμβατικά κόμματα προσφέρουν στα σημαντικά θέματα λύσεις που ικανοποιούν τους ψηφοφόρους αυτούς, τότε ένα κομμάτι τους δε θα φύγει προς αντισυμβατικά κόμματα. Αντί λοιπόν οι συμβατικοί πολιτικοί να στοχοποιούν όποιον προσφέρει λύσεις σε σημαντικά για μια ομάδα ψηφοφόρων θέματα, καλό θα ήταν να κάνουν τη δική τους προσφορά προς τους ψηφοφόρους. Είμαι σίγουρος πως, σε αρκετές χώρες, θα εκπλαγούν από την ανταπόκριση.
