Η ιστορικός και μεταφράστρια Οντέτ Βαρών-Βασάρ, ιδρυτικό μέλος της Εταιρίας Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού και καθηγήτρια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, μίλησε για το τι είναι το Ολοκαύτωμα και ποιο είναι το αποτύπωμά του στην Ελλάδα στην εκπομπή του Action24 Briefing με τον Γιώργο Πιέρρο.
Η διακεκριμένη ιστορικός εξήγησε γιατί επιλέχθηκε ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος» η 27η Ιανουρίου: «Ο σοβιετικός στρατός προελαύνει από το καλοκαίρι του ’44 στην Πολωνία και συναντά διάφορα στρατόπεδα. Ήδη από τον Ιούλιο του ’44 πέφτει πάνω στα ερειπωμένα και κατεστραμμένα στρατόπεδα του Μαϊντάνεκ και της Στρεμλίνκα. Όταν όμως στις 27 Ιανουαρίου του 1945 φτάνει στο Άουσβιτς Μπιρκενάου, εκεί βρίσκει -δεν είναι όλα διαλυμένα και κατεστραμμένα- βρίσκει ακόμα επιζώντες. Υπάρχουν 7.000 πρώην κρατούμενοι σε άθλια κατάσταση, οι οποίοι σέρνονται μέσα στα χαλάσματα του στρατοπέδου και ήταν σε τόσο άθλια κατάσταση που δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν την εκκένωση του στρατοπέδου που έκαναν οι Ναζί από τις 18 Ιανουαρίου και μετά. Μέσα σε αυτούς τους 7.000 ανθρώπους ήταν και ένας από τους κατεξοχήν μάρτυρες του Άουσβιτς γιατί τα βιβλία είναι γνωστά σε όλο τον κόσμο, ο Πρίμο Λέβι. Η επέτειος της ανακάλυψης του στρατοπέδου Άουσβιτς Μπιρκενάου σε αυτή την ημερομηνία, του εμβληματικότερου από τα έξι στρατόπεδα της τελικής λύσης, γιατί σε αυτό χάθηκε το ένα εκατομμύριο από τα έξι εκατομμύρια Εβραίων που εξοντώθηκαν. Αναγνωρίστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ως ημέρα μνήμης των θυμάτων του ολοκαυτώματος, ο πλήρης τίτλος ήταν και “πρόληψης των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας”. Τον Ιανουάριο του 2000, το διεθνές φόρουμ της Στοκχόλμης, αντιπρόσωποι 46 χωρών συναντιούνται για να συζητήσουν για την εκπαίδευση την έρευνα και τη μνήμη γύρω από το Ολοκαύτωμα. Ο νέος αιώνας, και μάλιστα η νέα χιλιετία που ξεκινούσε όχι μόνο δεν αφήνει πίσω την πραγματική μνήμη που της κληροδότησε ο σύντομος και τρομερός 20ος αιώνας, αλλά θεσμοθετεί πλέον τη μνημόνευση του γεγονότος και πολύ γρήγορα αυτό θα γίνει σε διεθνές επίπεδο. Η ύπαρξη, λοιπόν αυτές τις μέρες στην εκπαίδευση, ψηφίζεται το 2002 από τους υπουργούς Παιδείας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και αμέσως λαμβάνει μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση και το 2005 υιοθετείται από τον ΟΗΕ και έτσι γίνεται International Stay».
Σχετικά με τη χώρα μας σημείωσε: «Επισήμως και η χώρα μας η Ελλάδα γίνεται πλήρες μέλος της Διεθνούς Συμμαχίας για τη μνήμη του Ολοκαυτώματος το 2005. Από τότε τιμά την μνήμη αυτή κάθε χρόνο, την είχε τιμήσει και το 2004 γιατί προετοιμαζόταν, και το 2005 με πιο οργανωμένες εκδηλώσεις τιμά αυτή την μνήμη έως σήμερα. Σε αυτά τα 15 χρόνια έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα στην Ελλάδα, τότε τα πρώτα χρόνια υπήρχε μία μόνο κεντρική εκδήλωση, τώρα υπάρχουν πολύ περισσότερες. Υιοθετήθηκε τότε εκτός από τον ΟΗΕ υιοθετήθηκε από την Unesco, η οποία κάθε χρόνο τιμάμε την κεντρική της εκδήλωση αλλά και με πολλές επιμέρους εκδηλώσεις των πρεσβειών αυτή την ημέρα. Φέτος λόγω covid η κεντρική εκδήλωση έγινε διαδικτυακά την παρακολούθησα στις 6:00 και ειπώθηκε και εκεί με έμφαση ότι η μνήμη αυτή είναι μία ασπίδα για τη δημοκρατία».
Το αποτύπωμα του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα τόνισε ότι είναι ένα από τα μεγαλύτερα: «Είναι από τα μεγαλύτερα το ολοκαύτωμα της Ελλάδας, οι Έλληνες Εβραίοι έπεσαν και αυτοί θύμα του σχεδίου της τελικής λύσης, δηλαδή της ολοκληρωτικής εξολόθρευση των Εβραίων, την οποία εφάρμοσαν οι γερμανικές αρχές κατοχής σε κάθε κατεχόμενη χώρα. Άλλα ορισμένα μέτρα εναντίον των Εβραίων εφαρμόστηκαν αμέσως στη γερμανική ζώνη κατοχής στην Ελλάδα, γιατί είχε τρεις ζώνες κατοχής η Ελλάδα, σε αντίθεση με την ιταλική ζώνη όπου οι Εβραίοι δεν εκτοπίζονται όσο είναι Ιταλοί. Πέρασε όμως αρκετός καιρός μέχρι να γίνουν οι εκτοπίσεις στα στρατόπεδα θανάτου, που έγιναν σε δύο χρονικές περιόδους από το Μάρτιο ως τον Αύγουστο του 1943 στη βουλγαρική και στη γερμανική ζώνη κατοχής. Η βουλγαρική ζώνη είναι η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και από εκει ξεκινάει η εκτόπιση των Ελλήνων Εβραίων. Στις 4 Μαρτίου συλλαμβάνονται όλοι οι Εβραίοι που κατοικούν σε όλες τις πρωτεύουσες νομών της ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης και αυτοί θα σταλούν στην Τρεμπλίνκα και από εκει δεν υπάρχει κανένας επιζών. Στις 15 Μαρτίου του 1943 φεύγει ο πρώτος συρμός από τη Θεσσαλονίκη, η οποία έχει 50.000 σχεδόν Εβραίους και μεταπολεμικά έχει 2.000 χιλιάδες Εβραίους. Είναι ένα τραγικό ποσοστό, ο προπολεμικός πληθυσμός των γύρω στις 70.000 με 72.000, ο αριθμός των θυμάτων κυμαίνεται γύρω στους 59.000. Άρα μιλάμε για ένα ποσοστό απωλειών 83%, όπως στη Θεσσαλονίκη και στην Ανατολικής Μακεδονία-Θράκη να υπερβαίνουν το 95% , να είναι δηλαδή σχεδόν ολοσχερής η εξόντωση»
Η κ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ έχει αναλάβει, επίσης, την επιμέλεια του βιβλίου “Κραυγή για το Αύριο”: «Χάρηκα πολύ που βγήκε αυτή η έκδοση, “Κραυγή για το Αύριο” από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, επιμελήθηκα αυτή τη μαρτυρία που είχε δει πριν από 30 χρόνια πρώτη φορά της Μπέρρυ Ναχμίας, ήταν μία εμβληματική μορφή για το ολοκαύτωμα στην Ελλάδα. Η μαρτυρία της είναι το 1989, όταν βγαίνει από τις εντελώς πρώτες και η ίδια είναι ένα πρόσωπο που είχε δημόσιο λόγο, είχε μεγάλη παρέμβαση στα σχολεία, είχε σε όλες τις πλευρές από τις οποίες αναπτυσσόταν η μνήμη και συγκροτείται η μνήμη του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα εκείνη συμμετείχε. Στα μνημεία, στη Διεθνή Ημέρα Μνήμης και την Σιμόν Βέιλ το 2006 σε μία από τις πρώτες εκδηλώσεις. Εκτός από το ότι επιμελήθηκα το κείμενο της μαρτυρίας, μπόρεσα να κάνω να φανεί και να αποτυπωθεί όλη της τη δράση, παρακολουθώντας τη δράση της βλέπουμε και την πορεία της μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα»
Η ιστορικός Οντέτ Βαρών-Βασάρ για την Διεθνή Ημέρα Μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος
