Κάθε φορά που έρχονται, είναι τόσο ανυπόφορα που δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι τα έχεις ξαναζήσει. Κι όμως, τα μεγάλα κύματα καύσωνα, με όνομα ή χωρίς, έχουν κάνει πολλές φορές την εμφάνισή τους κι έχουν μείνει αξέχαστα.
Πίσω στο πολύ μακρινό 1540, η Ευρώπη ζούσε το θερμότερο καλοκαίρι των τελευταίων 1000 ετών. Αν και δεν επρόκειτο ακριβώς για κύμα καύσωνα, αλλά για μια περίοδο ξηρασίας που μάλιστα κράτησε 11 ολόκληρους μήνες, τα φαινόμενα ήταν όμοια μ’ αυτά που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Εκείνη τη χρονιά, είχε εξατμιστεί το 90% των υδάτων στους ποταμούς Ρήνο και Έλβα, ενώ σε μικρότερης έκτασης ποταμούς υπήρχε ολοκληρωτική ξήρανση του εδάφους. Σύμφωνα με τις αναλύσεις, στην Ιταλία και την Ισπανία υπήρχαν κλιματολογικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του χειμώνα που παρέπεμπαν σε Ιούλιο, ενώ δεν είχε βρέξει για πολλούς μήνες. Χωρίς να υπάρχουν ακριβείς καταγραφές, αφού το θερμόμετρο δεν είχε ακόμα εφευρεθεί, υπολογίζεται πως σημειώθηκαν θερμοκρασίες κοντά στους 40 βαθμούς Κελσίου. Εκατομμύρια άνθρωποι καθώς και αμέτρητα ζώα πέθαναν από την δίψα, την πείνα και την θερμοπληξία, ενώ προκλήθηκαν και τεράστιες οικολογικές καταστροφές. Η παρατεταμένη ξηρασία και η διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών προκάλεσε το μεγαλύτερο ξέσπασμα πυρκαγιών των τελευταίων 500 ετών στην Ευρώπη.
Το 1896, κύμα καύσωνα στις βόρειες και ανατολικές Πολιτείες των ΗΠΑ σκότωσε 1.500 ανθρώπους. Η ζέστη και η υγρασία στη Νέα Υόρκη, το Σικάγο και τη Βοστώνη κράτησαν δέκα ημέρες. Η θερμοκρασία έφτασε πάνω από 35 βαθμούς σε πολλές περιοχές που ήταν μέχρι τότε συνηθισμένες στα χιόνια… Ο Θεόδωρος Ρούσβελτ, που εκείνη την εποχή ήταν αστυνομικός επίτροπος της Νέας Υόρκης, διένειμε δωρεάν πάγο από τα τοπικά αστυνομικά τμήματα. Την περίοδο εκείνη, επετράπη επίσης στους πολίτες να κοιμούνται στα πάρκα, όταν παρατηρήθηκαν θάνατοι ανθρώπων που έπεφταν από τις στέγες των σπιτιών τους, όπου κοιμούνταν. Στις ανατολικές Πολιτείες των ΗΠΑ, το 1901, άλλο ένα κύμα καύσωνα άφησε πίσω του 9.500 νεκρούς και θεωρείται μέχρι και τις μέρες μας ένα από τα φονικότερα της ιστορίας.
Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, τον Ιούλιο του 1987, καταγράφηκε το μεγαλύτερο μέχρι και σήμερα κύμα καύσωνα στη χώρα μας. Στις 22/7, το θερμόμετρο άρχισε ν’ ανεβαίνει σταδιακά, αγγίζοντας μέχρι και τους 44 βαθμούς, ενώ η θερμοκρασία παρέμενε πάνω από τους 30 ακόμα και τη νύχτα. Ο τραγικός απολογισμός του εφιαλτικού 8ήμερου ήταν 1300 νεκροί, αριθμός υπερδιπλάσιος από αυτόν του δεύτερου πιο θανατηφόρου καύσωνα που είχε πλήξει την κεντρική Ελλάδα τον Αύγουστο του 1958 και είχε σκοτώσει 600 άτομα. Αν κι ο καύσωνας έπληξε σχεδόν όλη τη χώρα, θεωρείται ότι η δυσφορία ήταν εντονότερη στην Αθήνα λόγω της παρουσίας φωτοχημικού νέφους, το οποίο είχε επιδεινωθεί από θερμοκρασιακές αναστροφές που προκάλεσε ένα βαρομετρικό υψηλό από τη Σαχάρα.
Η Ευρώπη δεν ήταν, τουλάχιστον μέχρι πριν από κάποια χρόνια, συνηθισμένη στα ακραία κύματα υψηλών θερμοκρασιών. Το καλοκαίρι του 2003, η Γηραιά Ήπειρος βίωσε ένα από τα πιο ισχυρά κύματα καύσωνα στην ιστορία της, με τη θερμοκρασία να παραμένει σταθερά σχεδόν για δύο μήνες σε υψηλότερα από τα φυσιολογικά της επίπεδα. Ο καύσωνας έπληξε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά έγινε πιο αισθητός στη Γαλλία, όπου ο υδράργυρος έφτασε σε κάποιες πόλεις μέχρι και τους 41 βαθμούς. Το σπάνιο για εκείνη την εποχή κύμα καύσωνα προκλήθηκε από έλλειψη βροχής και ανέμων και προκάλεσε στη συνέχεια μεγάλες περιβαλλοντικές καταστροφές. Οι παγετώνες των Άλπεων συρρικνώθηκαν κατά 10% στις αρχές Αυγούστου και η παραγωγή καλλιεργειών στις πεδιάδες καταστράφηκε. Το κύμα καύσωνα που έμεινε στην ιστορία ως το φονικότερο παγκοσμίως από το 1540 υποχώρησε μετά τα μέσα Αυγούστου, αφήνοντας πίσω του 70.000 θύματα και τεράστιο οικολογικό κόστος.
Το 2010 σημειώθηκε ακόμα ένα από τα τραγικότερα κύματα καύσωνα, αυτή τη φορά στη Ρωσία, με θερμοκρασίες που έφτασαν τους μέχρι και τους 44 βαθμούς Κελσίου στην Kalmykia. Περισσότεροι από 56.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τη ζέστη τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς. Μερικά από τα θύματα πέθαναν από θερμοπληξία και θερμική εξάντληση, ενώ άλλοι λόγω των τρομερών δασικών πυρκαγιών που κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της χώρας. Οι πολίτες αναρωτιούνταν για το αν η κυβέρνηση υποβάθμισε τον αριθμό των νεκρών, και, ακόμη και σήμερα, αρκετοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι ο πραγματικός αριθμός ήταν πολύ μεγαλύτερος απ’ αυτόν που δόθηκε στη δημοσιότητα.
