Τα χρόνια των Μνημονίων, η προσέγγιση των δανειστών στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης ήταν πως θα πρέπει να εφαρμοστούν γρήγορα και ταυτόχρονα.
Αυτό τελικώς αποδυνάμωσε και απονομιμοποίησε τη δυναμική σε έναν τομέα του οποίου η μεταρρύθμιση ήταν η πλέον αναγκαία. Η πιο σωστή προσέγγιση φαίνεται πως θα ήταν μια διαδικασία “διάχυσης”, όπου η επιλογή κάποιων κομβικών μεταρρυθμίσεων θα ξεκλείδωνε αυτόματα τις αναγκαίες αλλαγές σε άλλα πεδία. Αυτό θα επέτρεπε να υπάρξει μια σταδιακή αλλαγή κουλτούρας εντός του δημοσίου τομέα αλλά και ενδεχομένως μια βελτίωση στην αντίληψη της κοινωνίας για το Κράτος. Τέτοιες μεταρρυθμίσεις-κλειδιά συνήθως δεν απολαμβάνουν το ίδιο φως της δημοσιότητας αλλά παρόλα αυτά είναι κρίσιμες. Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις από αυτές.
Προϊστάμενοι
Στην πρόσφατη αξιολόγηση, οι δημόσιοι υπάλληλοι αντέδρασαν απεργώντας, με το επιχείρημα πως οι προϊστάμενοι που θα τους αξιολογούσαν δεν ήταν αξιόπιστα επιλεγμένοι. Σε ένα βαθμό αυτό ήταν φυσικό καθώς από το 2009 όλες οι τοποθετήσεις προϊσταμένων γίνονταν με υπουργικές επιλογές και μεταβατικές διατάξεις, οι οποίες ναι μεν δεν ήταν παράνομες, δημιουργούσαν όμως ζητήματα νομιμοποίησης της όλης διαδικασίας. Με άλλα λόγια, το ορατό μέρος της μεταρρύθμισης-η αξιολόγηση-δεν μπορούσε να εφαρμοστεί λόγω της εσωτερικής “μηχανικής” του συστήματος η οποία ήταν απονομιμοποιημένη. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για μια σειρά πολιτικών διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού. Είναι λοιπόν κομβικής σημασίας να δημιουργηθεί ένα ισχυρό πλαίσιο λειτουργίας των προϊσταμένων-managers της διοίκησης, το οποίο θα αφορά όχι μόνο τον τρόπο επιλογής τους αλλά και την καθημερινή τους λειτουργία, τη στοχοθεσία και λογοδοσία τους καθώς και την αύξηση των ευθυνών τους. Με τον τρόπο αυτόν, θα ενδυναμωθεί τόσο το διευθυντικό δικαίωμα αλλά και η νομιμοποίηση τους στα μάτια των υπαλλήλων, με αποτέλεσμα άλλες σημαντικές πολιτικές διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού να είναι πολύ πιο πιθανό να πετύχουν.
Δημοσιονομική αποκέντρωση
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ένας από τους βασικούς παράγοντες που σχετίζονται με την εμπιστοσύνη των πολιτών στους πολιτειακούς θεσμούς είναι η δυνατότητα του Κράτους να ανταποκρίνεται άμεσα στις ανάγκες των πολιτών με την παροχή κατάλληλων δημοσίων υπηρεσιών. Η άμεση, όμως, ανταπόκριση είναι συνυφασμένη με την αρχιτεκτονική του κράτους και την προσβασιμότητα των πολιτών στα επίπεδα διοίκησης τα οποία τους αφορούν. Για το λόγο αυτό, πολλές χώρες μέλη του ΟΟΣΑ έχουν αποκεντρώσει την παροχή δημοσίων υπηρεσιών στο διοικητικό εκείνο επίπεδο που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη: την τοπική αυτοδιοίκηση. Μια τέτοια μεταφορά αρμοδιοτήτων απαιτεί και τη μεταφορά της βασικής αρμοδιότητας που σχετίζεται με τον σωστό προγραμματισμό και εφαρμογή των δημοσίων πολιτικών παροχής υπηρεσιών: το δημοσιονομικό σχεδιασμό. Συνεπώς, το κλειδί για μια αποτελεσματική, αποδοτική και κυρίως σύμφωνη με τις ανάγκες των πολιτών, παροχή υπηρεσιών είναι η δημοσιονομική αποκέντρωση. Αυτό θα επιτρέψει στο τοπικό επίπεδο, που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη να ωριμάσει και να αποκτήσει τα κατάλληλα εργαλεία για να προσφέρει αυτές τις υπηρεσίες σε ένα πλαίσιο αυξημένης προσβασιμότητας των πολιτών και λογοδοσίας των αιρετών.
Χωροταξικός εξορθολογισμός
Έρευνα της Αμερικανικής εταιρείας σχεδιαστών εσωτερικών χώρων έδειξε πως οι κατάλληλοι εργασιακοί χώροι αυξάνουν κατά 31% την ικανοποίηση και άρα την παραγωγικότητα των εργαζομένων. Επιπλέον, παγκόσμια έρευνα της PGi αποκάλυψε ότι το 79% των millennials επιθυμούν η εργασία τους να μην περιορίζεται από τα στενά όρια ενός γραφείου ή ενός τυποποιημένου ωραρίου. Είναι, λοιπόν, αυτονόητο πως ο χωροταξικός επανασχεδιασμός και εξωραϊσμός των δημοσίων υπηρεσιών δεν εξυπηρετεί μόνο τους πολίτες οι οποίοι σήμερα επισκέπτονται παρατημένα δημόσια κτίρια αλλά και τους ίδιους τους υπαλλήλους που εργάζονται σε αυτά. Ειδικά αν μιλάμε για τις νεότερες γενιές ανθρώπων που θέλουν να εργαστούν στο δημόσιο το εργασιακό περιβάλλον είναι κρίσιμος παράγοντας αναβάθμισης του επαγγελματισμού τους.
Προφανώς στις παραπάνω τρεις αλλαγές μπορεί κάποιος/α να προσθέσει κι άλλες. Σημασία όμως έχει πως θα πρέπει ο δημόσιος διάλογος σχετικά με τις αλλαγές στη δημόσια διοίκηση να επικεντρωθεί σε αυτές που μπορεί να έχουν μεγάλη απόδοση σε σχέση με το κόστος τους και να δημιουργήσουν ένα θετικό αφήγημα για τη λεγόμενη διοικητική μεταρρύθμιση.
* Ο Λεωνίδας Χριστόπουλους είναι σύμβουλος του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, Κυριάκου Μητσοτάκη, για θέματα Κράτους-Δημόσιας Διοίκησης
