Θανάσης Κ.
Ακούω τελευταία – ξανά – το σύνθημα: Τόπο στα νιάτα!
Δηλαδή το αίτημα “ανανέωσης” του πολιτικού προσωπικού, με εκλογή “σαραντάρηδων αρχηγών” και τον “παραμερισμό” της “παλαιάς γενιάς”…
Ας δούμε τι ισχύει στην πραγματικότητα…
* Πρώτον, οι σύγχρονες κοινωνίες σε εποχές κρίσης επιλέγουν παλαιούς και έμπειρους.
— Για παράδειγμα όταν το 1940 η Αγγλία βρισκόταν στην δίνη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ο τότε Πρωθυπουργός της Νέβιλ Τσάμπερλαιν υποχρεώθηκε σε παραίτηση, δεν τον διαδέχθηκε ο “νέος” Λόρδος Χάλιφαξ, αλλά ο “παλαίμαχος” Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Παρ’ όλο που ο Χάλιφαξ ήταν εφτά χρόνια νεότερος του Τσόρτσιλ κι η διαφορά αυτή φαινόταν πολύ μεγαλύτερη, γιατί ο Τσώρτσιλ ήταν πολύ πιο φθαρμένος.
Αλλά εκείνο που βάρυνε τότε ήταν ότι ο Τσόρτσιλ είχε διαφωνήσει με την Πολιτική του “κατευνασμού”, την οποία είχαν υιοθετήσει ως τότε, έναντι του Χίτλερ, ο Τσάμπερλαιν και ο Χάλιφαξ. Και η οποία είχε πια πλήρως χρεοκοπήσει.
— Άλλο παράδειγμα: Το 1933 στην Γερμανία της Βαϊμάρης δύο σεβάσμιοι και υπερήλικες πολιτικοί ο Χίντεμπουργκ και ο Λούτεντορφ – και οι δύο συντηρητικοί και οι δύο πρώην στρατιωτικοί – συζητάνε για το αν πρέπει να δοθεί στον νεαρό τότε Αδόλφο Χίτλερ η εντολή να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Λούτεντορφ (o οποίος είχε συνεργαστεί με τον Χίτλερ την προηγούμενη δεκαετία) υποστηρίζει ότι ΔΕΝ πρέπει να του δοθεί εντολή! Ο Χίντεμπουργκ (πολύ πιο “μετριοπαθής” πολιτικά), αν και διαφωνούσε με τις απόψεις του Χίτλερ, θαύμαζε το “σφρίγος” του και του έδωσε τελικά την εντολή, πιστεύοντας ότι χρειάζεται μια “ένεση νέου αίματος” στην Δημοκρατία της Βαϊμάρης που ψυχορραγούσε…
Ο Χίτλερ ήταν τότε πράγματι νέος, μόλις 44 ετών! Και έφερε μαζί του μια ολόκληρη γενιά “νέων και σφριγηλών στελεχών”.
Δυστυχώς για τη Γερμανία και τον υπόλοιπο κόσμο…
—Άλλο παράδειγμα: Στη Γαλλία μετά τις χαοτικές κρίσεις του 1956 (στο Σουέζ) και του 1958 (στην Αλγερία) η Τέταρτη Δημοκρατία καταρρέει. Και στην εξουσία φωνάζουν τον Κάρολο Ντε Γκώλ. Τον στρατηγό που ήταν επικεφαλής των γαλλικών συμμαχικών δυνάμεων και είχε διατελέσει για λίγο μεταβατικός Πρόεδρος το 1945-46, αμέσως μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Γερμανούς. Στη συνέχεια όμως, είχε μπει στο περιθώριο των πολιτικών εξελίξεων…
Όταν επανήλθε το 1958, ο Ντε Γκώλ παραμέρισε πολύ νεότερούς του. Και παρ’ ό,τι “γέρος” – ήταν πλέον 68 ετών – αναδείχθηκε ως ο θεμελιωτής της μακροβιότερης γαλλικής Δημοκρατίας (της Πέμπτης) – ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της ίδιας της Γαλλίας, ιστορικά – και της εποχής του, διεθνώς…
— Άλλο παράδειγμα, η Κίνα μετά το θάνατο του Μάο Τσε Τούνγκ, το 1976. Και τότε είχε ριχθεί το σύνθημα για “μετάβαση στη νέα γενιά”. Αλλά η νέα γενιά ήταν τότε οι περιβόητοι… ερυθροφρουροί της “πολιτιστικής επανάστασης” που κόντευαν να διαλύσουν τη χώρα, με επικεφαλής την (πολύ νεώτερη) χήρα του Μάο και τους συνεργάτες της. Όλοι σαραντάρηδες τότε…
Ευτυχώς για την Κίνα, μετά από μια σύντομη περίοδο αναταραχής, όλοι αυτοί παραμερίστηκαν και στην εξουσία ήλθε ο Τέγκ Σιάο Πίνγκ, ένας παλαίμαχος (και υπέργηρος τότε) ηγέτης που νωρίτερα είχε διαφωνήσει με τον Μάο, είχε συγκρουστεί με τη “νέα γενιά” και είχε καταδιωχθεί σκληρά.
Αλλά αυτός ο “γέρος” κατάφερε να βάλει την Κίνα στην πιο θεαματική ανοδική τροχιά που υπήρξε ποτέ (μέχρι και σήμερα)..
— Άλλο παράδειγμα: Η μεταπολεμική Γερμανία που ήταν πια το 1945 χώρα ηττημένη, διαμελισμένη, κατεχόμενη και σε ερείπια! Τότε λοιπόν, επιλέγουν ένα γηραιό παλαίμαχο πολιτικό, τον Κόνραντ Αντενάουερ. Ο οποίος το 1949 ήταν 73 ετών και ο οποίος θεωρείται σήμερα ο πατέρας του μεταπολεμικού γερμανικού “θαύματος” και παρέμεινε Καγκελάριος επί 14 χρόνια, ως το 1963…
— Άλλο παράδειγμα: Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 η Αμερική δεν μπορεί να συνέλθει από την ταπεινωτική ήττα στο Βιετνάμ όταν χτυπιέται από τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση. Και τότε αναδεικνύει ένα “περιθωριακό” γηραιό πολιτικό – τον Ρόναλντ Ρέηγκαν, ο οποίος όταν ορκίστηκε ήταν ήδη 70 ετών.
Ο Ρέηγκαν δεν είχε ιδιαίτερη μόρφωση, υπήρξε μάλλον “δευτεροκλασάτος” ηθοποιός του Χόλυγουντ, αλλά κατάφερε να νικήσει πολύ νεότερούς του – και στις προκριματικές εκλογές και στις προεδρικές εκλογές – κι αναδείχθηκε εκ των υστέρων ένας από τους καλύτερους προέδρους της Αμερικής! Παρά την προχωρημένη ηλικία του…
* Τι μας λένε όλα αυτά τα ιστορικά παραδείγματα. Αφορούν όλα κοινωνίες σε βαθιά κρίση. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι δημοκρατίες επέλεξαν “παλαίμαχους πολιτικούς” που είχαν κατηγορηθεί σκληρά προηγουμένως – δικαίως η αδίκως. Τους επέλεξαν διότι οι απόψεις τους – και η κριτική τους όταν βρίσκονταν εκτός εξουσίας – είχαν δικαιωθεί στο μεταξύ!
Και θεωρήθηκε ότι ένας έμπειρος πολιτικός μπορούσε να είναι φορέας αλλαγής και μοχλός μεταρρυθμίσεων πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ένας “βιαστικός” νεαρός. Αποδείχθηκε ότι είχαν δίκιο.
Αντίθετα, όπου σε περιόδους βαθιάς κρίσης επέλεξαν ένα “νέο και σφριγηλό πολιτικό” (όπως συνέβη με τη Γερμανία το 1933 που ανέδειξε τον Χίτλερ ή με τη Ιταλία του 1922 που ανέδειξε τον Μουσολίνι, μόλις 39 ετών τότε!) στην αρχή ο “νεαρός” τους εντυπωσίασε – κι ύστερα παντού το μετάνιωσαν.
* Στην Ελλάδα ισχύουν τα ίδια σε γενικές γραμμές: Τόσο ο Ελευθέριος Βενιζέλος όσο και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είναι μάλλον νέοι (αν και όχι “νεαροί”) όταν αναλαμβάνουν για πρώτη φορά καθήκοντα. Ο Βενιζέλος ήταν μόλις 46 ετών το 1910, ενώ ο Καραμανλής ήταν 48 ετών το 1955. Αλλά και οι δύο προωθούνται αρχικά από τον Παλάτι.
Στην πορεία, ωστόσο, καταφέρνουν να δημιουργήσουν τη δική τους πολιτική βάση ισχύος, συγκρούονται με τα “κατεστημένα” της εποχής, απομακρύνονται και αργότερα επιστρέφουν μετά από σοβαρές κρίσεις. Και τότε αναδεικνύονται σε μεγάλους μεταρρυθμιστές:
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιστρέφει το 1928 (σε ηλικία 64 ετών) μετά από 9 χρόνια εξορίας, ενώ ο Καραμανλής επιστρέφει το 1974 (σε ηλικία 67 ετών) μετά από δεκατρία χρόνια εξορίας. Και οι δύο, επιστρέφοντας παραμερίζουν πολλούς νεότερους. Και οι δύο μπαίνουν στην Ιστορία ως “Εθνάρχες”…
— Και ο Γεώργιος Παπανδρέου ακόμα: διετέλεσε για δυόμιση μήνες περίπου Πρωθυπουργός αμέσως μετά την απελευθέρωση, το 1944. Τότε ήταν σχετικά νέος, 56 ετών. Δεν άφησε το καλύτερο όνομα σε καμία από τις τότε αντιμαχόμενες πλευρές. 20 χρόνια αργότερα, όμως, σε περίοδο μεγάλης πολιτικής κρίσης, επέστρεψε κι έμεινε στην Ιστορία ως “ο Γέρος της Δημοκρατίας”. Ήταν 76 ετών…
* Τι κοινό έχουν όλα αυτά; Ότι σε κρίσιμες στιγμές η ελληνική κοινωνία επέλεξε τους έμπειρους και δοκιμασμένους, γιατί τέτοιες στιγμές θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση η πείρα. Και όλοι τους έκαναν την “επάνοδό” τους, διότι όλοι τους είχαν με κάποιο τρόπο “δικαιωθεί” κατά την περίοδο της απουσίας (ή εξορίας) τους.
Η Πολιτική είναι “εφαρμοσμένη” Τέχνη. Δεν μαθαίνεται στα Πανεπιστήμια. Ένας πολιτικός ηγέτης στην πράξη μαθαίνει από τα λάθη του – κι από τα λάθη των άλλων.
–Στην πράξη μαθαίνει ποιούς να εμπιστεύεται (κι ως ποιό σημείο) κι ας μην του είναι “ευχάριστοι”. Και ποιούς να ΜΗΝ εμπιστεύεται (και ας τον κολακεύουν… ανελέητα).
–Στην πράξη μαθαίνει τι ρίσκα να παίρνει (γιατί πολιτική χωρίς ρίσκο δεν υπάρχει) και τι ρίσκα να αποφεύγει (γιατί πέρα από ένα σημείο, το υπερβολικό ρίσκο είναι τυχοδιωκτισμός).
–Στην πράξη μαθαίνει να μοιράζει τις ευθύνες στους γύρω του (γιατί δεν μπορεί να τα κάνει όλα μόνος του) και στην πράξη μαθαίνει να ελέγχει τους συνεργάτες του (γιατί αλλιώς, δεν στέκεται ούτε λεπτό).
–Στην πράξη μαθαίνει τι πρέπει να αλλάξει (γιατί αλλιώς, γίνεται απλώς “διαχειριστής της μιζέριας”) και τι δεν μπορεί να αλλάξει (γιατί αλλιώς, πάει τη χώρα του στα βράχια).
Στην πράξη μαθαίνει τέλος, ότι οι “διαχειριστές” μπορούν να λένε κοινοτοπίες. Όμως, οι ηγέτες υποχρεωτικά πρέπει να μιλάνε με γωνίες και αιχμές.
Οι κρίσεις απαιτούν ηγέτες! Όχι “διαχειριστές”…
Γι’ αυτό σε περιόδους μεγάλων κρίσεων οι κοινωνίες καταφεύγουν στους έμπειρους, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν δικαιωθεί, γιατί απλούστατα, όταν βρισκόμαστε στα δύσκολα χρειαζόμαστε αυτούς που έχουν ήδη μάθει από τα λάθη τους – όχι αυτούς που πρέπει να κάνουν λάθη για να μάθουν…
* Από την άλλη πλευρά, όλοι οι “μηχανισμοί”, όλα τα “κυκλώματα” κι όλα τα “κατεστημένα” που ελέγχουν μια χώρα και χειραγωγούν μια κοινωνία, δεν θέλουν τους παλαιούς και έμπειρους! Γι’ αυτό και συχνά ρίχνουν το σύνθημα “τόπο στα νιάτα”…
Ένας νέος πολιτικός που αναδείχθηκε απότομα κι είναι ακόμα παραζαλισμένος, είναι πολύ πιο “διαχειρίσιμος” από εξω-θεσμικά κέντρα…
Κι έχει μπροστά του μια καριέρα να χτίσει για τις επόμενες δεκαετίες.
Αντίθετα ένα παλαιός και έμπειρος που έκανε το comeback,
πρώτον, έχει μεγαλύτερο κύρος και ισχύ να “σπάσει” κατεστημένα,
δεύτερον, ξέρει καλύτερα να φυλάγεται από κακοτοπιές,
και τέλος, ενδιαφέρεται πλέον κυρίως για την υστεροφημία του.
Γι’ αυτό και οι παλιοί και έμπειροι είναι οι πιο “επικίνδυνοι” για τα κατεστημένα.
ΥΓ.1 Στις τελευταίες εκλογές του ΚΙΝΑΛ ο ΓΑΠ ήταν ένας πολύ… βολικός “παλαιός”, που δεν μαθαίνει ποτέ από τα λάθη του! Διευκολύνοντας έτσι την τελική επικράτηση του νεαρού (μόλις 42 ετών) Ανδρουλάκη.
ΥΓ,2 Όσοι ξαφνικά ανακάλυψαν το “νεαρό της ηλικίας” ως μεγάλο ατού, ξέχασαν ότι με το ίδιο ακριβώς επιχείρημα είχε αναδειχθεί πριν μερικά χρόνια και ο Αλέξης Τσίπρας! Και όσοι αυτό πίστευαν τότε, το μετάνιωσαν αργότερα…
Σήμερα ο Τσίπρας εξακολουθεί να είναι σχετικά νέος (μόλις 47 ετών), αλλά κανείς δεν τον βλέπει πια ως “δύναμη ανανέωσης”.
ΥΓ.3 Υπάρχουν βέβαια πολλές διαφορές ανάμεσα στον Τσίπρα και τον Ανδρουλάκη:
Ο Τσίπρας αναδείχθηκε, από το πεζοδρόμιο, ως “μαζικός ηγέτης” στις διάφορες κινητοποιήσεις της γενιάς του. Έμαθε την “πολιτική” ως ακτιβισμό πεζοδρομιακής σύγκρουσης.
Ο Ανδρουλάκης αναδείχθηκε μέσα από τους μηχανισμούς εξουσίας, είναι “παιδί του κομματικού σωλήνα”. Έμαθε την Πολιτική ως “παίγνιο επιρροής και ισορροπιών”.
Ο πρώτος ήταν streetfighter. O δεύτερος είναι shrewd lobbyist.
O Τσίπρας προσπάθησε, αλλά δεν κατάφερε να γίνει κάτι παραπάνω από streetfighter.
Για να είμαστε δίκαιοι, ο Ανδρουλάκης μένει να φανεί, αν θα καταφέρει να γίνει κάτι παραπάνω από άνθρωπος των μηχανισμών σε ένα μικρό κόμμα.
Εν πάση περιπτώσει, αν ξανακούσετε ξανά το “επιχείρημα”: Τόπο στα νιάτα, έχετε πλέον το δικαίωμα να απαντήσετε!
Δώκαμαν, δώκαμαν…
