Οι ευρωπαϊστές πανηγυρίζουν! Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέκτησε επιτέλους έναν αυθεντικό πρόεδρο. Το μόνο πρόβλημα: Ζει στη λεωφόρο Πενσιλβάνια 1600, στην Ουάσιγκτον D.C., δηλαδή στον Λευκό Οίκο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ διεκδίκησε τον τίτλο κατά τη διάρκεια μιας από τις πρόσφατες, αυθόρμητες κουβέντες του στο Οβάλ Γραφείο, υποστηρίζοντας ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον αποκαλούν «πρόεδρο της Ευρώπης».
Το σχόλιο προκάλεσε ειρωνικά χαμόγελα στις Βρυξέλλες, όπου αξιωματούχοι διαβεβαίωσαν το POLITICO ότι κανείς που γνωρίζουν δεν τον αποκάλεσε ποτέ έτσι. Ωστόσο, αποτύπωσε μια αμήχανη πραγματικότητα: οι ηγέτες της ΕΕ έχουν ουσιαστικά προσφέρει στον Αμερικανό πρόεδρο μια θέση στην κορυφή του τραπεζιού τους.
Από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, όταν ο Τραμπ αποκάλυψε μήνυμα στο οποίο ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε τον αποκαλούσε «μπαμπά», μέχρι τη συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ για το εμπόριο που υπογράφηκε στη Σκωτία και στην οποία οι Ευρωπαίοι συναίνεσαν σε όρους τόσο μονόπλευρους υπέρ της Ουάσιγκτον που έμοιαζε με παράδοση, φαίνεται ότι ο Τραμπ έχει δίκιο.
Ποτέ, από τη δημιουργία της ΕΕ, δεν είχε Αμερικανός πρόεδρος τόσο άμεση επιρροή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Και ποτέ οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών δεν είχαν φανεί τόσο πρόθυμοι — ακόμη και απελπισμένοι — να αναδείξουν έναν Αμερικανό πρόεδρο ως αυθεντία που πρέπει να επαινεθεί, να καλοπιαστεί, να λομπαριστεί, να καλλιεργηθεί, αλλά ποτέ να μην αντικρουστεί δημόσια.
Σε κατ’ ιδίαν ενημερώσεις, αξιωματούχοι της ΕΕ παρουσιάζουν την υποχωρητικότητά τους ως αναγκαίο τέχνασμα για να κρατήσουν τον Τραμπ αφοσιωμένο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στο μέλλον της Ουκρανίας. Όμως δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι, έχοντας υποτίθεται κάνει ό,τι χρειάζεται για να κρατήσουν τις ΗΠΑ στο πλευρό τους, οι Ευρωπαίοι επιχειρούν τώρα να επαναβεβαιώσουν την εξουσία τους.
Αντίθετα, φαίνεται πως προσφέρουν στον Τραμπ ρόλο στις υποθέσεις τους ακόμα και όταν ο ίδιος δεν το ζητά. Ενδεικτική περίπτωση: Όταν ομάδα ηγετών ταξίδεψε φέτος το καλοκαίρι στην Ουάσιγκτον για να τον πιέσει να ασκήσει επιρροή στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν (τους αγνόησε), του ζήτησαν επίσης, σύμφωνα με το Bloomberg, να παρέμβει στον «φίλο» του, τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, ώστε να άρει το βέτο του για την ενταξιακή πορεία της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Ο Τραμπ σήκωσε αμέσως το τηλέφωνο. Και παρόλο που δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Όρμπαν άλλαξε στάση, το γεγονός ότι οι ηγέτες της ΕΕ αισθάνθηκαν την ανάγκη να ζητήσουν από τον Αμερικανό πρόεδρο να ξεκολλήσει μία εσωτερική τους διαμάχη, ενίσχυσε περαιτέρω το κύρος του ως ντε φάκτο μεσολαβητή ισχύος στην Ευρώπη.
«Μπορεί να μην γίνει ποτέ πρόεδρος της Ευρώπης, αλλά μπορεί να είναι ο νονός της», είπε ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης που μίλησε ανώνυμα. «Η πιο ταιριαστή αναλογία είναι εγκληματική. Έχουμε να κάνουμε με έναν μαφιόζο που ασκεί εκβιαστική επιρροή στις επιχειρήσεις που υποτίθεται πως προστατεύει.»
Το «φαινόμενο των Βρυξελλών»
Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που η ΕΕ μπορούσε να αυτοχαρακτηρίζεται πειστικά ως εμπορικός γίγαντας και «ρυθμιστική υπερδύναμη», ικανή να επιβάλλει σεβασμό χάρη στη μεγάλη καταναλωτική της αγορά και στην εμβέλεια του νομικού της πλαισίου. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μιλούσαν για το «φαινόμενο των Βρυξελλών», που ανάγκαζε εταιρείες ή ξένες κυβερνήσεις να συμμορφώνονται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ακόμη κι αν δεν ανήκαν στο μπλοκ.
Ο Άντονι Γκάρντνερ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΕ, θυμάται ότι όταν η Ουάσιγκτον διαπραγματευόταν τη συμφωνία TTIP τη δεκαετία του 2010, θεωρούσε την Ευρώπη ισότιμο εταίρο.
«Από την ίδρυση της ΕΟΚ, η θέση της Αμερικής ήταν ότι θέλουμε μια ισχυρή Ευρώπη», είπε ο Γκάρντνερ. «Και είχαμε πολλές διαφωνίες, ιδιαίτερα στο εμπόριο. Αλλά ο τρόπος να τις αντιμετωπίσουμε δεν ήταν ο εκφοβισμός.»
Ένα δείγμα της αυτοπεποίθησης της ΕΕ ήταν η διάθεση να τα βάλει με τις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες, όπως το 2001, όταν η Κομισιόν μπλόκαρε την εξαγορά 42 δισ. δολαρίων της Honeywell από τη General Electric. Αυτό ήταν η αρχή μιας δεκαετίας επιθετικής πολιτικής ανταγωνισμού, με αξιωματούχους όπως η πρώην επίτροπος Μαργκρέτε Βεστάγκερ να απειλούν δημοσίως να διασπάσουν την Google ή να αναγκάζουν την Apple να επιστρέψει 13 δισ. ευρώ λόγω φορολογικών ρυθμίσεων στην Ιρλανδία.
Συγκρίνετέ το με την περασμένη εβδομάδα, όταν η Επιτροπή αναμενόταν να επιβάλει πρόστιμο στη Google για τις πρακτικές διαφήμισης αναζήτησης. Η απόφαση καθυστέρησε αρχικά κατόπιν αιτήματος του Επιτρόπου Εμπορίου Μαρός Σέφτσοβιτς, και έπειτα ανακοινώθηκε διακριτικά με δελτίο Τύπου και ένα επεξηγηματικό βίντεο το απόγευμα της Παρασκευής, χωρίς καν την αρμόδια επίτροπο Τερέσα Ριβέρα. (Καμία από αυτές τις κινήσεις δεν εμπόδισε τον Τραμπ να δηλώσει στο Truth Social ότι η κυβέρνησή του «ΔΕΝ θα επιτρέψει αυτές τις διακριτικές ενέργειες.»)
«Δεν έχω ξαναδεί ποτέ κάτι τέτοιο στην καριέρα μου στην Επιτροπή», είπε ανώτερος αξιωματούχος. «Ο Τραμπ είναι πλέον μέσα στη μηχανή.»
Από την επανεκλογή του, οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι εξαιρετικά προσεκτικοί όταν μιλούν για τον Τραμπ, έχοντας ουσιαστικά δύο επιλογές: σιωπή ή επαίνους.
«Αυτή τη στιγμή, η Εσθονία και πολλές ευρωπαϊκές χώρες υποστηρίζουν όσα κάνει ο Τραμπ», δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Εσθονίας Άλαρ Κάρις στο POLITICO, αναφερόμενος στις προσπάθειές του να πιέσει τον Πούτιν προς την ειρήνη στην Ουκρανία. Παραβλέποντας το γεγονός ότι το Πεντάγωνο μόλις έκοψε χρηματοδότηση ασφαλείας για χώρες όπως η δική του και αναμένεται να μειώσει και τον αριθμό αμερικανικών στρατευμάτων εκεί.
Πριν τη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, έγινε μόδα στους κύκλους των ειδικών να λένε ότι ο Τραμπ έκανε χάρη στην Ευρώπη, αμφισβητώντας τη δέσμευσή του στη Συμμαχία. Μόνο με το «παγωμένο φιλί» του Τραμπ, έλεγαν, θα ξυπνούσε αυτή η «Ωραία Κοιμωμένη» της ηπείρου.
Όσο για το σχόλιο του Ρούτε «μπαμπάς» — που διέρρευσε ταπεινωτικά από ιδιωτικό μήνυμα που αποκάλυψε ο ίδιος ο Τραμπ — ήταν μια πονηρή κολακεία στο εγώ του προέδρου.
Δυστυχώς για τους Ευρωπαίους, η προσποίηση ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται για την Ευρώπη και απλώς μοιράζει «σκληρή αγάπη» κατέρρευσε λίγους μήνες αργότερα, όταν η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υπέγραψε τη συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ στο Τέρνμπερι της Σκωτίας. Αυτή τη φορά δεν υπήρχε καμία αμφιβολία: η Ευρώπη είχε παραδοθεί.
Τα χαμόγελα των Στίβεν Μίλερ και Χάουαρντ Λάτνικ στη φωτογραφία υπογραφής έλεγαν όλη την αλήθεια: Ο Τραμπ είχε επιβάλει σκληρούς, ταπεινωτικούς όρους.
Πολλοί στις Βρυξέλλες το ερμήνευσαν έτσι.
«Δεν θα ακούσετε ποτέ να το αποκαλώ διαπραγμάτευση», είπε η βετεράνος διαπραγματεύτρια Σαμπίνε Βέιγαντ.
Το παιχνίδι των ευθυνών
Καθώς οι αξιωματούχοι της ΕΕ επιστρέφουν από το καλοκαίρι, η διπλή ταπείνωση έχει οδηγήσει σε αλληλοκατηγορίες: φταίει η Κομισιόν ή οι 27 ηγέτες;
Είναι εύκολο να δείξει κανείς την Κομισιόν, που έχει την αποκλειστική εντολή για εμπορικές συμφωνίες. Τις ημέρες πριν το Τέρνμπερι, η φον ντερ Λάιεν και ο Σέφτσοβιτς θα μπορούσαν θεωρητικά να μιμηθούν την Κίνα και να απαντήσουν στους αμερικανικούς δασμούς 15% με δικούς τους. Το οπλοστάσιο της ΕΕ είναι γεμάτο εργαλεία, όπως ο Μηχανισμός Αντικοercion.
Όμως δεν είναι δίκαιο να φορτωθεί όλη η ευθύνη στην Κομισιόν, λέει ο Γκάρντνερ.
Οι πραγματικοί αρχιτέκτονες της ευρωπαϊκής ταπείνωσης είναι οι ηγέτες που πίεσαν την Επιτροπή να υποχωρήσει στις απαιτήσεις του Τραμπ. «Τα κράτη-μέλη έδειξαν έλλειψη αλληλεγγύης σε κρίσιμη στιγμή», είπε.
Οι συνέπειες, προειδοποιεί, θα αντηχούν για χρόνια: «Το πρώτο μήνυμα είναι ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για μεγάλες δυνάμεις να κερδίσουν την Ευρώπη είναι να τη διαιρούν. Το δεύτερο μήνυμα: τα κράτη-μέλη ίσως αρχίσουν να αναρωτιούνται: σε τι χρησιμεύει η ΕΕ αν δεν μπορεί να παρέχει προστασία στο εμπόριο;»
Το ίδιο ισχύει και στη ρύθμιση: οι απειλές δασμών του Τραμπ αν η ΕΕ τολμήσει να τον αψηφήσει δείχνουν τα όρια της ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Και αυτό αφήνει το μπλοκ σε ανάγκη νέου αφηγήματος για τον ρόλο του στον κόσμο.
Οι λόγοι της υποχώρησης είναι ξεκάθαροι. Ο Αντόνιο Κόστα, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το εξήγησε: «Η κλιμάκωση με έναν βασικό σύμμαχο ενώ τα ανατολικά μας σύνορα απειλούνται, θα ήταν απερίσκεπτος κίνδυνος.»
Όμως αυτό δεν απαντά στο ερώτημα: τι τώρα;
Αν η Ευρώπη έχει ήδη παραχωρήσει τόσα πολλά στον Τραμπ, είναι καταδικασμένη σε δουλικότητα ή, όπως λένε κάποιοι, σε έναν «αιώνα ταπείνωσης» όπως η δυναστεία των Τσινγκ μετά τους Πολέμους του Οπίου; Ίσως — αν και ο αιώνας μοιάζει μακρύς.
Μέσα στα συντρίμμια, υπάρχουν λίγες πράσινες σπίθες. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν μια πιο σκληρή, κυρίαρχη Ευρώπη και κατηγορούν τους ηγέτες και όχι «την ΕΕ» για την αποτυχία.
Οι τωρινοί ηγέτες (με εξαιρέσεις όπως η Δανή Μέτε Φρεντέρικσεν) μπορεί να είναι ενωμένοι στην αγκαλιά τους προς τον Τραμπ ως «νονό της Ευρώπης». Αλλά υπάρχει μια κασσανδρική φωνή που τους υπενθυμίζει τις ευθύνες τους: ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι.
Συγγραφέας της «Έκθεσης Ντράγκι», ενός τόμου με προτάσεις για το πώς η Ευρώπη μπορεί να ορθοποδήσει, ο 78χρονος αρνείται να αποσυρθεί ήσυχα. Αντιθέτως, με συνεχείς ομιλίες υπενθυμίζει στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι εκείνοι ζήτησαν την έκθεση που τώρα αγνοούν.
Μιλώντας στο Ρίμινι της Ιταλίας τον περασμένο μήνα, ο «Κασσάνδρα» της Ευρώπης περιέγραψε την πρόκληση: Στο παρελθόν, είπε, «η ΕΕ μπορούσε να λειτουργεί κυρίως ως ρυθμιστής και διαιτητής, αποφεύγοντας το σκληρότερο ζήτημα της πολιτικής ενοποίησης.»
«Για να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να μεταμορφωθεί από θεατής — ή στην καλύτερη περίπτωση βοηθητικός ρόλος — σε πρωταγωνιστή.»
Πηγή: Politico
