Ο χειμώνας στον οποίο μπαίνουμε έχει αρχίσει ήδη να αφήνει τα σημάδια του στα εκλογικά σώματα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παρατηρείται, σε σειρά χωρών, αύξηση των δημοσκοπικών ποσοστών δεξιών αντισυμβατικών κομμάτων.
Δεν είναι μόνο η Σουηδία και η Ιταλία όπου πλέον θα έχουμε κυβερνήσει με αυτού του είδους τα κόμματα είτε να ηγούνται είτε να στηρίζουν. Είναι και η Γερμανία με την άνοδο του AfD, η Πορτογαλία με τον δημοσκοπικό διπλασιασμό των ποσοστών του Chega και άλλη σχεδόν μια δεκάδα χωρών όπου σημειώνεται μεγαλύτερη ή μικρότερη αύξηση των δημοσκοπικών ποσοστών αυτών των κομμάτων.
Ακόμα και ο πόλεμος στην Ουκρανία να σταματήσει αύριο, αυτό αναμένεται να συνεχιστεί. Τα ερωτήματα πλέον για την Ευρώπη είναι συγκεκριμένα: Πόσο θα κρατήσει και πόσο ακόμα θα βαθύνει η κρίση αγοραστικής δύναμης; Θα συνεχιστεί αυτή η τάση που παρατηρείται στη συμπεριφορά των ψηφοφόρων μέχρι τις Ευρωεκλογές 2024; Θα επιδεινωθεί με τον ερχομό μιας μεταναστευτικής κρίσης ως αποτέλεσμα επισιτιστικής σε περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής; Θεωρώ πως αν και κανείς δε μπορεί να απαντήσει με απόλυτη βεβαιότητα, τα μέχρι στιγμής δεδομένα δεν επιτρέπουν αισιοδοξία. Τα δύσκολα είναι μπροστά μας. Η Ευρώπη θα δοκιμαστεί.
Ενώ όμως που σε αρκετές χώρες έχουμε σημαντική άνοδο των δεξιών αντισυμβατικών κομμάτων από το Φεβρουάριο και έπειτα, στην Ελλάδα η άνοδος αυτή είναι σε πολύ μικρότερα επίπεδα, παρόλο που στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας υπάρχουν αρκετά μικρά κόμματα (πράγμα που δείχνει πως αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει και κενό σε τοποθέτηση και ικανοποιητικό σε αριθμό κοινό στόχος). Γιατί όμως συμβαίνει αυτό στην Ελλάδα; Διότι υπάρχουν συγκεκριμένα δεδομένα στην ελληνική εκλογική αγορά τα οποία λειτουργούν αποτρεπτικά για ένα τέτοιο σενάριο (τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές).
Ο πρώτος, και κυριότερος, λόγος είναι πως κυβερνητική εναλλακτική για τη χώρα παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα ο οποίος παρά την πρόσφατη, έστω λεκτική, μετατόπιση σε θέματα μετανάστευσης παραμένει κόκκινο πανί για δεξιούς ψηφοφόρους για την πολιτική τους σε διάφορα θέματα (όπως για παράδειγμα την εξωτερική πολιτική, το μεταναστευτικό και την εγκληματικότητα). Η προοπτική μιας κυβέρνησης με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ μετά τις εκλογές με το σύστημα της απλής αναλογικής αποτρέπει ψηφοφόρους ΝΔ 2019 οι οποίοι δε συμφωνούν, σε σημαντικά για εκείνους θέματα, με τις πολιτικές της κυβέρνηση από το να ψηφίσουν ένα κόμμα πιο κοντά σε εκείνους ιδεολογικά. Αντιθέτως, τους ωθεί στο να κάνουν «έκπτωση» στην ιδεολογία τους και να ψηφίσουν τη Νέα Δημοκρατία ώστε να αποφύγουν το ενδεχόμενο να κυβερνήσει πάλι ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η ώθηση εντείνεται και από τη στρατηγική που ακολουθεί ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ο οποίος μοιάζει να τοποθετείται πιο κοντά στο ΣΥΡΙΖΑ. Αντί λοιπόν να προσπαθήσει να φτάσει να είναι μόνο του το ΠΑΣΟΚ κυβερνητική εναλλακτική, πράγμα που θα απελευθέρωνε δεξιούς ψηφοφόρους να ψηφίσουν ιδεολογικά, το γεγονός πως σε αρκετά θέματα βρίσκεται κοντά σε τοποθέτηση ΣΥΡΙΖΑ οδηγεί σε περαιτέρω συσπείρωση των ψηφοφόρων της Νέας Δημοκρατίας.
Ένα άλλο ειδικό χαρακτηριστικό του μικρο περιβάλλοντος της Ελλάδος είναι τα ελληνοτουρκικά. Οι συνεχόμενες απειλές από πλευράς Τουρκίας οδηγεί αρκετούς δεξιούς ψηφοφόρους να έχουν υψηλά σε σημαντικότητα το θέμα και να επιθυμούν πολιτική σταθερότητα ώστε να έχουν χαμηλότερα επίπεδα αβεβαιότητας όσον αφορά την αντιμετώπισή του. Έτσι, συσπειρώνονται γύρω από την ελληνική κυβέρνηση κάνοντας ακόμα δυσκολότερη την αύξηση ποσοστών δεξιών αντισυμβατικών κομμάτων.
Ένα τρίτο ειδικό στοιχείο είναι πως οι Έλληνες ψηφοφόροι έζησαν πρόσφατα την άνοδο δύο αντισυμβατικών κομμάτων, τη συγκυβέρνηση και τα αποτελέσματά της. Το βίωμα μιας αντισυμβατικής κυβέρνησης σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η κρίση δεν έχει ακόμα βαθύνει τόσο πολύ ώστε να ανεβάσει σε σημαντικό βαθμό τα αρνητικά συναισθήματα ίσως τους κάνει λιγότερο τολμηρούς όσον αφορά την εκλογική τους συμπεριφορά. Τέλος, αποτρεπτικά λειτουργεί και το γεγονός πως οι ψηφοφόροι δε βλέπουν, τουλάχιστον προς ώρας, εκείνον τον πολιτικό ηγέτη που θα μπορέσει να τους «τραβήξει» και να τους συσπειρώσει σε μια δεξιά αντισυμβατική κίνηση. Το ότι δεν τον βλέπουν μπορεί να οφείλεται είτε στην έλλειψη συγκεκριμένων σημαντικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας των υφιστάμενων προσωπικοτήτων του χώρου είτε στο ότι η παρούσα συγκυρία κάνει τους ψηφοφόρους να έχουν άλλες προτεραιότητες (όσα αναλύθηκαν πιο πάνω) είτε σε συνδυασμό και των δύο. Το γεγονός πως η κρίση δεν έχει βαθύνει ακόμα και αρνητικά συναισθήματα δεν έχουν βγει σε σημαντικό βαθμό στην επιφάνεια δε βοηθά ούτε εδώ τους αντισυμβατικούς πολιτικούς.
Μπορεί δηλαδή η Ελλάδα να έχει παρόμοια οικονομικά θέματα με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες αλλά ειδικές συνθήκες που έχουν να κάνουν είτε με το μικροπεριβάλλον είτε με την ίδια την εκλογική αγορά της χώρας λειτουργούν αποτρεπτικά σε μια μεγάλη δημοσκοπική αύξηση ποσοστών δεξιών αντισυμβατικών κομμάτων. Το πιο πιθανό είναι πως αυτό θα διαρκέσει έως τις εθνικές εκλογές. Από εκεί και έπειτα τα δεδομένα θα επανεξεταστούν και οι κινήσεις των ψηφοφόρων μπορεί να είναι διαφορετικές.
