O Μάσλοου στην πυραμίδα της ιεράρχησης των αναγκών (φώτο) κατηγοριοποιεί τις ανθρώπινες ανάγκες σε μερικές βασικές κατηγορίες. Ουσιαστικά πιστεύει πως υπάρχει μια σειρά με την οποία οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις ανάγκες τους.
Η πρώτη κατηγορία, αυτή των βιολογικών αναγκών (αέρας, νερό, τροφή κλπ), είναι το κατώτερο επίπεδο.
Το αμέσως επόμενο σκαλί αναγκών είναι αυτό της ανάγκης του ατόμου να αισθάνεται ασφαλής. Εδώ περιλαμβάνονται η υγεία, η εργασία, η ιδιοκτησία και οι πόροι.
Το τρίτο επίπεδο είναι η ανάγκη του ατόμου να ανήκει σε μια ομάδα. Το να γίνεται δηλαδή αποδεκτός. Επόμενο σκαλοπάτι αυτό της αυτοεκτίμησης. Εδώ βρίσκεται ο σεβασμός και η αναγνώριση. Τέλος, στο υψηλότερο επίπεδο βρίσκονται οι ανάγκες της αυτοολοκλήρωσης, η ικανοποίηση και η πληρότητα δηλαδή που νοιώθει το άτομο όταν εξελίσσεται και επιτυγχάνει.
Για να μπορέσει ένα άτομο να «ξεκλειδώσει» το επόμενο επίπεδο θα πρέπει οι ανάγκες του προηγουμένου επιπέδου να έχουν ικανοποιηθεί σε έναν ελάχιστο βαθμό. Μόλις φτάνει σε αυτό το σημείο τότε αρχίζει να έχει νέους τύπους συμπεριφοράς ώστε να καλύψει τις νέες του ανάγκες.
Γιατί τα γράφω όλα αυτά και πως σχετίζονται με την εκλογική σκακιέρα;
Τα προηγούμενα χρόνια στη λεγόμενη Δύση η κυρίαρχη σχολή σκέψης των συστημικών κομμάτων ασχολούνται κυρίως με το 3ο και 4ο επίπεδο. Ο τρόπος με τον οποίο το έκαναν είναι προσπαθώντας να «ανοίξουν» τις κοινωνίες ώστε διαφόρων ειδών μειοψηφίες (πχ σεξουαλικές προτιμήσεις, θρησκεία, εθνότητα) να γίνουν αποδεκτές, να αποκτήσουν σεβασμό από το κοινωνικό σύνολο, να αναγνωριστούν ως ίσοι. Κινήσεις οι οποίες δείχνουν και έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης αλλά κυρίως δείχνουν κοινωνίες οι οποίες σε μεγάλο βαθμό έχουν καλύψει το δεύτερο επίπεδο και έχουν αρχίσει να συμπεριφέρονται με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των επόμενων δύο επιπέδων.
Σε περιόδους κρίσεων όμως αυτό αλλάζει στην κοινωνία. Και αλλάζει διότι η κρίση σαν σεισμός ρίχνει το άτομο στη δεύτερη (ή ακόμα και στην πρώτη) κατηγορία. Σε περίπτωση οικονομικής κρίσης για παράδειγμα πολλοί ψηφοφόροι μπορεί να χάνουν την εργασία τους και άρα τους πόρους τους και ενδεχομένως και το σπίτι τους. Έτσι αρχίζουν να έχουν αίσθημα προσωπικής ανασφάλειας. Το ίδιο αίσθημα έχουν και σε περίπτωση ταυτοτικής κρίσης. Όσο πιο βαθιά η κρίση τόσο περισσότεροι ψηφοφόροι πέφτουν στο δεύτερο επίπεδο. Όταν λοιπόν οι ψηφοφόροι βρεθούν εκεί αρχίζουν και αναπτύσσουν συμπεριφορές οι οποίες τους βοηθούν στο να καλύψουν τις ανάγκες αυτού του επιπέδου. Οι ανάγκες των ανωτέρων επιπέδων είναι πλέον μη σχετικές με το πλαίσιο που έχει δημιουργηθεί και τη σκέψη και συμπεριφορά των συγκεκριμένων ψηφοφόρων.
Έτσι, εάν οι συστημικοί πολιτικοί και κόμματα, που δεν φημίζονται για τα αντανακλαστικά τους στις αλλαγές, συνεχίσουν να προωθούν μηνύματα που αφορούν στην αίσθηση του «ανήκειν» ή/και στην αυτοεκτίμηση, τότε όσο η κρίση βαθαίνει θα απευθύνονται σε ένα συνεχώς μειούμενο εκλογικό κοινό.
Στην εποχή της ασφάλειας (και οι τρεις κρίσεις – οικονομικοκοινωνική, περιβαλλοντική, ταυτοτική – της εποχής που μπαίνουμε αυτή τη λέξη έχουν ως κοινό παρονομαστή) καλώς ή κακώς οι συμπεριφορές των ψηφοφόρων δεν επιτρέπουν ρητορική υψηλότερων επιπέδων της πυραμίδας Μάσλοου. Μπορεί βέβαια η κρίση να είναι παροδική και να επιστρέψουμε γρήγορα σε ανώτερα επίπεδα. Εάν όμως μείνει, και κυρίως εάν βαθύνει, τότε όποιοι πολιτικοί κατανοήσουν γρήγορα την αλλαγή συμπεριφοράς των ψηφοφόρων και τους βοηθήσουν να ικανοποιήσουν την ανάγκη ασφάλειας θα είναι αυτοί που θα είναι οι κερδισμένοι της νέας, δύσκολης, εποχής στην οποία μπαίνουμε. Οι υπόλοιποι είτε θα απευθύνονται σε μια niche αγορά είτε θα αντικατασταθούν.
