Για να τοποθετήσεις ένα νέο προϊόν στην οποιαδήποτε αγορά θα πρέπει η τοποθέτηση να του δίνει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για κάποιο συγκεκριμένο κοινό. Να απαντά πειστικά δηλαδή στην ερώτηση «γιατί να αγοράσω εσένα».
Η εκλογική αγορά δεν αποτελεί εξαίρεση αυτού. Κάποιοι πολιτικοί επιλέγουν να μπουν στην πολιτική μέσω των λεγομένων άκρων (να εξηγήσω εδώ πως όταν αναφέρομαι σε άκρο δεν το τοποθετώ μόνο στο δίπολο δεξιά-αριστερά αλλά σε κάθε τομέα. Πχ στο περιβάλλον, οι φανατικοί πράσινοι είναι άκρο. Το ίδιο ισχύει πχ για τα εθνικά θέματα με τους φανατικούς εθνικιστές). Αυτή η τοποθέτηση τους δίνει τη δυνατότητα να απευθυνθούν εξαρχής σε ένα μικρό, σε περιόδους σταθερότητας, αλλά δυναμικό εκτός συστήματος κοινό.
Οι πολιτικοί οι οποίοι ξεκινάνε έτσι την πολιτική τους σταδιοδρομία χωρίζονται σε δυο κατηγορίες:
Τους product based δηλαδή αυτούς που είναι προσηλωμένοι στα πιστεύω τους, στο πρόγραμμα τους ανεξαρτήτως από το πως κινείται το εκλογικό σώμα και τους market based, αυτούς δηλαδή που ακούνε την αγορά και προσαρμόζουν ρητορική και πρόγραμμα βάση αυτής. Οι πρώτοι προσπαθούν μόνο να τραβήξουν όσο περισσότερο εκλογικό κοινό γίνεται προς το μέρος τους. Οι δεύτεροι προσαρμόζονται και σε μεγάλο βαθμό ακολουθούν την αγορά. Για να φτάσουν όμως σε σημείο να προσαρμόσουν, να κάνουν δηλαδή άνοιγμα σε άλλο μεγαλύτερο κοινό θα πρέπει να περάσουν κάποια στάδια και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες. Μέχρι τότε ο απλός παρατηρητής δε μπορεί να ξέρει ποιος πολιτικός είναι όντως ακραίος (product based) και ποιος όχι (market based). Το γεγονός ότι τα δύο είδη πολιτικών ανεβαίνουν εκλογικά, μέσω του οχήματος του λαϊκισμού, σε περιόδους κρίσεων μπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα – εάν αυτό γίνει προ εκλογικής μετατόπισης (έχω εξηγήσει σε άλλο άρθρο γιατί σε περιόδους κρίσεως ανεβαίνουν τα λεγόμενα αντισυστημικά άκρα).
Να επισημάνω εδώ πως μετατοπίσεις γίνονται όταν ο πολιτικός έχει καλύψει το μικρό κοινό και προσπαθεί να απευθυνθεί σε ένα μεγαλύτερο. Οπότε κάνει μετατόπιση στην τοποθέτησή του σε συγκεκριμένα θέματα ώστε να προσεγγίσει ένα νέο κοινό (προσπαθώντας παράλληλα να χάσει όσο λιγότερο από το αρχικό του κοινό). Όταν λοιπόν βλέπουμε πως γίνεται μετατόπιση στην εκλογική αγορά προς λιγότερο ακραίες θέσεις τότε καταλαβαίνουμε πως ο συγκεκριμένος πολιτικός δεν είναι ακραίος αλλά market based. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Λε Πεν η οποία ξεκίνησε από την τοποθέτηση του πατέρα της αλλά καθώς τα χρόνια περνούσαν τα χρόνια έφερε το κόμμα της σε πιο μετριοπαθή και συστημικά μονοπάτια. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η Μελόνι η οποία ξεκίνησε από την, ουσιαστικά, νεοφασιστική νεολαία και σιγά σιγά λειαίνει τις γωνίες της. Από την άλλη ένα δυνατό ελληνικό παράδειγμα πραγματικού άκρου είναι η Χρυσή Αυγή η οποία ενώ έφτασε στο 7% εν μέσω βαθιάς κρίσης δεν έκανε την μετατόπιση που απαιτούνταν ώστε να ανοιχτεί σε μεγαλύτερο κοινό ενώ έβλεπε πως η κρίση αποκλιμακώνει και τα αρνητικά συναισθήματα των ψηφοφόρων μειώνονται. Ο λόγος που δεν το έκαναν είναι απλά το ότι ήταν πραγματικά ακραίοι. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το ΚΚΕ το οποίο ό,τι και να γίνεται στο εκλογικό σώμα θα έχει συγκεκριμένη αταλάντευτη τοποθέτηση.
Τώρα, όταν οι πραγματικά ακραίοι έρχονται στην εξουσία μέσω ενός κύματος δυσαρέσκειας και οργής σε περίοδο κρίσεων έχουμε ρίσκο δύο ειδών. Το ένα είναι αυτό των ικανοτήτων (διότι ανεβαίνουν εκλογικά όχι δίνοντας τεκμηριωμένες λύσεις σε προβλήματα σημαντικά για τους ψηφοφόρους αλλά απλές/απλοϊκές και πολλές φορές ανεφάρμοστες) και ένα ρίσκο, το μεγαλύτερο, κατεύθυνσης. Αυτό διότι δεν κουνάνε βήμα από τα πιστεύω τους ακόμα κι όταν η πραγματικότητα είναι εναντίον τους. Και σε μια σύγκρουση ιδεοληψιών και πραγματικότητας πάντα στο τέλος θα κερδίσει η δεύτερη με τρομερές συνέπειες στους πολίτες/ψηφοφόρους. Το δεύτερο ρίσκο, το σημαντικότερο δηλαδή, στους μη ακραίους (market based) δεν υπάρχει καθώς μπορούν να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα.
Όλα αυτά τα γράφω για ένα λόγο: Διότι μπαίνοντας για τα καλά στην εποχή της ασφάλειας με την ενεργειακή κρίση που βιώνουμε, όλο και περισσότεροι αντισυστημικοί πολιτικοί θα ανεβαίνουν εκλογικά (παραδείγματα αυτών μπορείτε να δείτε στον προηγούμενο άρθρο). Οι σχολιαστές αυτών τείνουν να τους αναφέρουν όλους ως ακραίους. Οι λόγοι μπορεί να είναι διαφορετικοί. Ίσως έχουν μελετήσει μόνο τα αρχικά στάδια ενός πολιτικού (όταν απευθυνόταν μόνο στο φανατικό ακροατήριο) και εκλαμβάνουν το παρελθόν ως δεδομένο παρόν. Ίσως να είναι προσωπικά τόσο μακριά από αυτές τις τοποθετήσεις που να βλέπουν κάθε τοποθέτηση πέραν ενός σημείου ως άκρο. Ίσως πάλι, και αυτό συμβαίνει συχνά, να γίνεται από συμφέρον. Όντας πολιτικοί αντίπαλοι να χαρακτηρίζουν έναν πολιτικό ως ακραίο για να τον απομακρύνουν από ψηφοφόρους που ίσως σκέφτονται να τον ψηφίσουν αλλά δε θέλουν να χαρακτηριστούν ως ακραίοι. Αυτό είναι θεμιτό να γίνεται από πολιτικούς αντιπάλους μέσα στο εκλογικό παιχνίδι. Όμως οι δημοσιογράφοι, αναλυτές και σχολιαστές καλό θα ήταν να αποφεύγουν να χαρακτηρίζουν τους πάντες ως ακραίους. Διότι βάζουν πραγματικά ακραίους και μη στο ίδιο τσουβάλι. Και όταν ο ζαλισμένος από την κρίση ψηφοφόρος αποφασίσει να βάλει το χέρι σε αυτό το τσουβάλι δεν είσαι σίγουρος τι λαγό θα βγάλει.
