Είναι αλήθεια πως η κρίση στον προθάλαμο της οποίας βρισκόμαστε δε θα είναι ένα απλό κυματάκι το οποίο θα κουνήσει λίγο το πλοίο της Ευρώπης.
Μπορεί ακόμα να μη γνωρίζουμε το μέγεθός της, τη διάρκεια, το πως θα εξελιχθεί και τους τομείς που θα επηρεάσει, εάν δηλαδή θα μείνει ως μόνο κρίση διαθεσίμου εισοδήματος ή θα έχουμε ταυτόχρονα και μεταναστευτική κρίση (ως αποτέλεσμα μιας επισιτιστικής κρίσης στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή), όμως είναι δεδομένο πως οι επιπτώσεις της στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δε θα είναι μικρές.
Τα πρώτα αποτελέσματα της αρχίζουν και φαίνονται στις εκλογικές σκηνές κάποιων χωρών της Ευρώπης. Η κυβέρνηση στην Ιταλία έχει ήδη πέσει και η χώρα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Το πιο πιθανό σενάριο, με τα σημερινά δεδομένα, θα είναι μια συγκυβέρνηση των Αδελφών Ιταλών, της Λέγκας και του Φόρζα Ιτάλια. Μια κυβέρνηση με σαφές δεξιό πρόσημο δηλαδή.
Στην Ισπανία το κόμμα Σαντσεζ βρίσκεται 7 μονάδες πίσω από το κεντροδεξιό PP, το οποίο όμως δε μπορεί να έχει αυτοδύναμη κυβέρνηση και ένα από τα πιο πιθανά σενάρια είναι να συγκυβερνήσεις με το ακροδεξιό VOX (τα δύο κόμματα μαζί βρίσκονται δημοσκοπικά στο 47%). Στη Γερμανία το κόμμα του Σολτς βρίσκεται πλέον σταθερά στην τρίτη θέση με σημαντική διαφορά από το δεύτερο (πράσινοι) και το πρώτο (Union).
Στη Λιθουανία το νεοσύστατο κόμμα των Δημοκρατικών – από τον πρώην Πρωθυπουργό της χώρας (κεντροαριστερά στην οικονομία – κεντροδεξιά στα κοινωνικά θέματα) φαίνεται ήδη να βρίσκεται στο 16%. Στο Βέλγιο υπάρχει άνοδος του Φλαμανδικού εθνικιστικού κόμματος της Νέας Φλαμανδικής Συμμαχία. Στην Ολλανδία το κόμμα των αγροτών από τον 1 βουλευτή των εκλογών του 2021 τώρα φαίνεται να έχει δημοσκοπικά 18-20. Ακόμα και στο Λουξεμβούργο οι Πειρατές και η «Εναλλακτική για το Λουξεμβούργο» δείχνουν να λαμβάνουν από 7 βουλευτές (2 λιγότερους από το κόμμα του Πρωθυπουργού της χώρας) από 2 και 4 αντίστοιχα στις εκλογές του 2018.
Σαφώς και κάθε χώρα έχει τα ξεχωριστά ζητήματα στο μικρο-περιβάλλον τους τα οποία επηρεάζουν την εσωτερική εκλογική σκηνή. Για παράδειγμα η άνοδος του VOX στην Ισπανία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο Καταλανικό ζήτημα ενώ η άνοδος του BBB στην Ολλανδία στην πολιτική της κυβέρνησης για αγρότες και κτηνοτρόφους. Όμως σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση παίζει και η, κοινή σε όλους, κρίση διαθεσίμου εισοδήματος. Και το πώς θα επηρεάσει η κρίση το εκλογικό σκηνικό κάθε χώρας πάλι είναι κάτι που πρέπει να δούμε όχι ως σύνολο αλλά ξεχωριστά. Η γεωγραφική θέση, η πρότερη οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών, τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα, η τοποθέτηση στον εκλογικό χάρτη του κόμματος που κυβερνά αλλά και οι τοποθετήσεις των υπολοίπων κομμάτων, μαζί με άλλους παράγοντες, παίζουν σημαντικό ρόλο. Η ίδια κρίση δηλαδή μπορεί στη μία χώρα να «σηκώσει» ένα κόμμα των άκρων ενώ σε μια άλλη ένα κεντρώο κόμμα. Είναι ο τρόπος που η κρίση αλληλοεπιδρά με το ήδη υπάρχον περιβάλλον που παίζει σημαντικό ρόλο. Υπάρχουν βέβαια και χώρες στις οποίες το εκλογικό σκηνικό δεν έχει επηρεαστεί σημαντικά, τουλάχιστον προς το παρόν, από την κρίση. Μία από αυτές τις χώρες είναι και η Ελλάδα όπου το κυβερνών κόμμα συνεχίζει να βρίσκεται κοντά σε ποσοστά αυτοδυναμίας παρά τη δυσαρέσκεια που φαίνεται να υπάρχει σε ένα κομμάτι των ψηφοφόρων του.
Οι τελευταίες τάσεις των ψηφοφόρων στην Ελλάδα έδειξαν πως σε μια σειρά ζητήματα ο ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους Νέας Δημοκρατίας 2019 δεν επιδοκιμάζει τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Υπάρχει δηλαδή μια σχετική δυσφορία, όχι μεγάλη αλλά αξιόλογου μεγέθους, στους ψηφοφόρους του κυβερνώντος κόμματος. Όμως αυτό δεν φαίνεται να αντικατοπτρίζεται στην πρόθεση ψήφου. Εκεί η ΝΔ βρίσκεται μεν χαμηλότερα των ποσοστών του 2019 αλλά όχι στο -25%. Ένα, σημαντικό, ποσοστό των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων της συνεχίζει να δηλώνει πως θα την ψηφίσει. Υπάρχει μια σειρά δεδομένων, το πάντρεμα των οποίων οδηγούν σε αυτό το αποτέλεσμα. Πρώτον, το αντισύριζα μέτωπο ακόμα υπάρχει. Μπορεί να έχει εξασθενήσει με το χρόνο αλλά δεν έχει εξαλειφθεί. Δεύτερον, με βάση τα ποσοστά των κομμάτων, ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί τη μοναδική κυβερνητική εναλλακτική επιλογή για κάποιον που θέλει να αλλάξει την κυβέρνηση. Με την εκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αυτό είχε τεθεί υπό αμφισβήτηση όμως δύο δεδομένα το κάνουν μη αμφισβητήσιμο πλέον. Το πρώτο είναι πως το σκηνικό που διαμορφώνεται από τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και έπειτα ευνοεί τη ρητορική και την τοποθέτηση ΣΥΡΙΖΑ και Αλέξη Τσίπρα και όχι αυτή του Νίκου Ανδρουλάκη.
Το δεύτερο, και κυριότερο, είναι πως η στρατηγική που ακολουθεί ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ δεν τον βοηθάει να χτίσει ηγετικό προφίλ και να περάσει στο μυαλό συγκεκριμένης ομάδας ψηφοφόρων ως κυβερνητική εναλλακτική. Το γεγονός λοιπόν πως ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ως ο μοναδικός αντίπαλος για την εξουσία οδηγεί στα εξής: Δεξιούς δυσαρεστημένους ψηφοφόρους να μην φεύγουν από τη Νέα Δημοκρατία διότι θέλουν να αποφύγουν μια επανάληψη κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αλλά και, το κυριότερο και σημαντικότερο, αρκετούς δυσαρεστημένους από τη ΝΔ ψηφοφόρους του αντισυριζα μετώπου που ψηφίζουν βάση κυβερνησιμότητας (όχι δηλαδή το κόμμα που βρίσκεται εγγύτερα τους ιδεολογικά αλλά το κοντινότερο σε αυτούς που έχει πιθανότητες να κυβερνήσει) να βλέπουν πως δεν έχουν άλλη επιλογή – αφού ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι για αυτούς επιλογή – από το να στηρίξουν και πάλι τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων δημιουργεί μια επιφανειακή εικόνα παντοδυναμίας του κυβερνώντος κόμματος και του Πρωθυπουργού. Τον κάνει να φαίνεται για πολλούς ως τη μοναδική σταθερά του πολιτικού συστήματος της χώρας.
Όμως το καλάθι οφείλει να είναι μικρό. Αυτό είναι μια ανάλυση του παρόντος, στατική. Εάν βάλουμε μέσα την κρίση και πως οι εκλογές θα γίνουν προς το τέλος της τετραετίας θα δούμε πως όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Όπως εξηγήθηκε πιο πάνω, είναι δεδομένο πως η κυβέρνηση έχει το «φράγμα» της μοναδικής κυβερνητικής εναλλακτικής για σημαντικό κομμάτι ψηφοφόρων.
Το ερώτημα είναι εάν αυτό μπορεί να σπάσει τον χειμώνα που έρχεται. Αυτό μπορεί να γίνει εάν η δυσαρέσκεια, εξαιτίας κυρίως της πίεσης από την κρίση διαθεσίμου εισοδήματος, ενταθεί σε μεγάλο βαθμό. Ακόμα η Ελλάδα βρίσκεται σε επίπεδα «προθαλάμου». Δεν έχει μπει για τα καλά στην κρίση. Θα επηρεάσουν τα γεγονότα που έρχονται τόσο πολύ το εκλογικό σκηνικό ώστε να έχουμε εξελίξεις που θα απειλήσουν την κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας; Θα την επηρεάσουν λίγο, και άρα θα έχουμε απλά απώλεια αυτοδυναμίας, ή πολύ, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε γενικότερες μετακινήσεις ψηφοφόρων. Πως θα αντιδράσουν οι υπόλοιποι παίκτες (ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, δεξιά της ΝΔ, κομμάτι της ΝΔ) σε αυτήν την κρίση; Τι τοποθετήσεις θα πάρουν; Πώς ο συνδυασμός αυτών θα επηρεάσει τους ψηφοφόρους; Όλα αυτά είναι ερωτήματα που δε μπορούν να απαντηθούν τώρα παρά μόνο από το χειμώνα και έπειτα.
Όπως είναι εμφανές μπορεί για κάποιες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως για παράδειγμα την Ιταλία, να είναι εύκολο να γίνει εκλογική πρόβλεψη. Αυτό όμως δεν ισχύει για την Ελλάδα. Θα πρέπει να περιμένουμε, να δούμε πως θα εξελιχθούν τα γεγονότα, να προκηρυχθούν εκλογές και να φανεί με τι σκεπτικό (ή συναίσθημα) θα πάνε οι ψηφοφόροι στην (πρώτη) κάλπη. Αυτό θα κρίνει πολλά για τη δεύτερη. Υπάρχει ακόμα δρόμος και τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο.
