Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα: Μια δύσκολη και ίσως άλυτη εξίσωση!
Λιγότερος και γηραιότερος θα είναι στο εξής ο πληθυσμός της Ελλάδας. Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι νέοι κάτοικοι που γεννιούνται στη χώρα ή μεταναστεύουν σε αυτή από άλλες χώρες είναι λιγότεροι από αυτούς που πεθαίνουν και από αυτούς που μεταναστεύουν σε άλλες χώρες. Ταυτόχρονα ο πληθυσμός της χώρας εξακολουθεί να γερνάει. Αυτή όπως φαίνεται, είναι μία εξέλιξη που δεν αναστρέφεται. Όχι τουλάχιστον με βάση το φυσικό ισοζύγιο που λαμβάνει υπόψη του τη μεταβολή του πληθυσμού βάσει θανάτων και γεννήσεων, ούτε βάσει ενός δεύτερου ισοζυγίου, αυτού που ονομάζεται μεταναστευτικό και εξετάζει τις εισόδους και εξόδους πολιτών από τη χώρα. Η κατάσταση είναι κρίσιμη και σίγουρα απαιτεί αντίδραση προκειμένου τα διάφορα σενάρια που εξετάζουν τις εξελίξεις στο δημογραφικό ζήτημα της χώρας να είναι όσο γίνεται λιγότερο δυσμενή.
Το δημογραφικό στην Ελλάδα, αυτό το δυναμικό, παρατεταμένο και πολύπλοκο πρόβλημα ήταν το θέμα εκδήλωσης που διοργάνωσε τη Δευτέρα 1 Απριλίου 2024 στη Θεσσαλονίκη η δεξαμενή σκέψης και προβληματισμού “PAREMVASI” με την επιστημονική υποστήριξη του Οργανισμού Έρευνας και Ανάπτυξης ‘’διαΝΕΟσις’’.
Στην εκδήλωση με τίτλο: «Ο δημογραφικός χειμώνας στην Ελλάδα», η διευθύντρια Ερευνών της «διαΝΕΟσις», η Δρ Φαίη Μακαντάση, παρουσίασε τα αποτελέσματα έρευνας του Οργανισμού, τα οποία δίχως καμία αμφιβολία είναι άκρως ανησυχητικά.
Την πλήρη έρευνα και τα συμπεράσματα μπορούν οι ενδιαφερόμενοι να τα βρουν στην ιστοσελίδα του Οργανισμού (www.dianoesis.org)
Ακολουθούν συνοπτικά βασικά ευρήματα της έρευνας τα οποία δίνουν, ωστόσο, μια σαφή εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης στη χώρα μας.
-Σύμφωνα με όλα τα σενάρια που διατυπώνει η έρευνα, ο πληθυσμός της Ελλάδας στο μέλλον θα μειωθεί σημαντικά.
-Το 2050 ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται ανάμεσα στα 10 εκατ. (σύμφωνα με το πιο αισιόδοξο σενάριο) και τα 8,3 εκατ. (το πιο απαισιόδοξο).
-Η ελάττωση του πληθυσμού θα κυμανθεί από περίπου 800.000 μέχρι 2,5 εκατ. άτομα.
-Ο πληθυσμός της χώρας γερνάει. Η διάμεση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951, και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί κατά 5-8 έτη.
-Ο πληθυσμός των παιδιών σχολικής ηλικίας (από 3 μέχρι 17 ετών) θα μειωθεί από 1,6 εκ. σήμερα σε 1,4 εκ. (αισιόδοξο σενάριο) έως 1 εκ. (απαισιόδοξο σενάριο) το 2050, αφού πρώτα όμως πρώτα προηγηθεί μια έντονη διακύμανση τις δεκαετίες που θα μεσολαβήσουν.
-Ο εν δυνάμει οικονομικά ενεργός πληθυσμός (δηλαδή όλοι οι πολίτες ηλικίας 20-69 ετών που δυνητικά θα μπορούσαν να δουλέψουν) θα μειωθεί από 7 εκ. το 2015 σε 4,8-5,5 εκ.
-Ο πραγματικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκ. το 2015 σε 3-3,7 εκ.
*Από το 1951 που είναι και η αρχή της περιόδου που εξετάζει η έρευνα καθώς υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία, μέχρι και το 2011 ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από τα 7,6 εκατ. στα 11,1 εκατ. κατοίκους. Από το 2011 όμως, και για πρώτη φορά στα μεταπολεμικά χρόνια, ο πληθυσμός άρχισε να μειώνεται. Την 1η Ιανουαρίου 2015, ημερομηνία που χρησιμοποιείται ως ημερομηνία βάσης για την έρευνα της «διαΝΕΟσις», ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν 10,9 εκατ.
*Από το 1951, και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η αύξηση του πληθυσμού οφειλόταν σχεδόν αποκλειστικά στο θετικό φυσικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. Το 1951, για παράδειγμα, υπήρξαν 155.422 γεννήσεις και μόνο 57.508 θάνατοι. Η μεγάλη διαφορά υπερκάλυπτε το αρνητικό μεταναστευτικό ισοζύγιο εκείνης της περιόδου, κατά την οποία, περίπου 27.000 Έλληνες μετανάστευαν σε άλλες χώρες κάθε χρόνο.
*Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, όμως, και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’80, ενώ διατηρήθηκε ο υψηλός αριθμός των γεννήσεων, αναστράφηκε και το μεταναστευτικό ισοζύγιο, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες μετανάστες επέστρεψαν στη χώρα.
*Τη δεκαετία του ’90 και ως το τέλος της επόμενης δεκαετίας, η αύξηση του πληθυσμού άλλαξε και πάλι χαρακτήρα. Το φυσικό ισοζύγιο σχεδόν εκμηδενίστηκε, καθώς οι γεννήσεις μειώθηκαν πολύ, ενώ η Ελλάδα έγινε χώρα υποδοχής μεταναστών, κυρίως από τους βόρειους γείτονές της. Τη δεκαετία 1991-2001, για παράδειγμα το φυσικό ισοζύγιο ήταν θετικό κατά μόλις 20.536 άτομα, ενώ η συνολική αύξηση του μόνιμου πληθυσμού έφτασε τα 563.298.
Σχετικά με την ηλικιακή σύσταση του πληθυσμού:
*Στα τελευταία 65 χρόνια ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 46%, αλλά στο ίδιο διάστημα ο πληθυσμός των μόνιμων κατοίκων της ηλικίας άνω των 65 ετών τετραπλασιάστηκε και των άνω των 85 δεκαπλασιάστηκε.
*Το 1961 μόλις το 8,3% του πληθυσμού ήταν ηλικίας άνω των 65, ενώ το 26,2% ήταν ηλικίας κάτω των 14. Το 2014 η σύνθεση του πληθυσμού είναι εντελώς διαφορετική: Το 20,5% είναι άνω των 65, και μόλις το 14,7% είναι κάτω των 14.
Εστιάζοντας περισσότερο στην εικόνα της γονιμότητας στην Ελλάδα και όχι μόνο, η έρευνα έδειξε ότι:
*Παντού στην Ευρώπη η γονιμότητα εδώ και δεκαετίες είναι κάτω από το «όριο αναπλήρωσης» των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα.
*Στην Ελλάδα οι αλλαγές ξεκίνησαν από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80 κιόλας, όταν ο δείκτης γονιμότητας έπεσε κάτω από το 1,5. Έκτοτε παραμένει πολύ χαμηλά, φτάνοντας ως το 1,23 το 1999.
*Πλέον στην Ελλάδα γεννιούνται λιγότερα από 100.000 παιδιά το χρόνο.
*Κατά μέσο όρο οι Ελληνίδες αποκτούν το πρώτο τους παιδί σε ηλικία 30,3 ετών όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι τα 29 έτη.
*Σχεδόν μία στις τέσσερις γεννήσεις στην Ελλάδα πραγματοποιούνται από γυναίκες ηλικίας 35-39 ετών.
*Σε ότι αφορά τις μητέρες που γεννούν σε ηλικία άνω των 40 ετών, η χώρα μας εμφανίζει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρώπη (5,3%).
*Από τις Ελληνίδες που γεννήθηκαν το 1955 μόνο το 8,3% δεν έκαναν κανένα παιδί. Δέκα χρόνια αργότερα το ποσοστό αυτό διπλασιάστηκε (16,3%)
*Στο μεταξύ ζητούμενο αποτελεί η καθολική πρόσβαση του πληθυσμού ηλικίας 0-4 ετών σε προσχολική εκπαίδευση καθώς σήμερα είναι η πιο παραμελημένη βαθμίδα εκπαίδευσης, με πολύ σημαντικό κοινωνικό-οικονομικό αντίκτυπο.
Καταλήγοντας η «διαΝΕΟσις» επισημαίνει πως οι πολιτικές για την ενίσχυση της γονιμότητας και τη στήριξη της οικογένειας ταξινομούνται σε τρεις άξονες:
- Κοινωνική και οικονομική ενεργητική προστασία των οικογενειών.
- Εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.
- Υποστήριξη της μητρότητας και θετικό περιβάλλον για την οικογενειακή ζωή.
Στο πλαίσιο αυτό καταλήγει σε δέσμη μέτρων που προβλέπουν μεταξύ άλλων την ενίσχυση των επιδομάτων για κάθε παιδί αλλά και για τον τοκετό, την καθιέρωση πριμ απόκτησης τέκνου για μητέρες κάτω των 30 ετών, την διεύρυνση των κριτηρίων ένταξης παιδιών σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, την ανάλογη υποστήριξη των Δήμων για την αύξηση των υποδομών σε παιδικούς και βρεφοκομικούς σταθμούς, την εισαγωγή νέων θεσμών, όπως είναι των βοηθών μητέρων που εκπαιδεύονται και φυλάσσουν στο σπίτι τους 4-5 παιδιά και τη δημιουργία Γραφείου Δημογραφικής Πολιτικής στη Βουλή. Σχετικά με το Γραφείο Δημογραφικής Πολιτικής αναφέρει πως αυτό πρέπει να λειτουργεί στα πρότυπα του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους και θα υπάγεται στον Πρόεδρο της Βουλής. Θα ασχολείται με την παρακολούθηση της δημογραφικής κατάστασης της χώρας και την υλοποίηση των μέτρων δημογραφικής πολιτικής.
Την εκδήλωση άνοιξε υποδεχόμενος την κ.Μακαντάση ο νέος πρόεδρος του Think Tank “PAREMVASI”, Σπύρος Ιγνατιάδης ενώ την εκδήλωση συντόνισε ο καθηγητής οικονομικών του ΑΠΘ και αντιπρόεδρος Μάρκετινγκ & Δραστηριοτήτων της “PAREMVASI” Νίκος Βαρσακέλης.
‘’PAREMVASI’’
Το Think Tank “PAREMBASI” αποτελεί φορέα πολιτικής σκέψης και προβληματισμού επί επίκαιρών και διαχρονικών θεμάτων που απασχολούν την ελληνική κοινωνία. Όραμα του ιδρυτή της, του αείμνηστου Κώστα Γεροντή ήταν, ο φορέας να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να διοργανώνει εκδηλώσεις που θα κινητοποιούν τις υγιείς δυνάμεις του τόπου (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές) στην αναζήτηση λύσεων επί διαφόρων θεμάτων που απασχολούν τον τόπο και παράλληλα να ενεργοποιούνται τα αντανακλαστικά της κοινωνίας.
Μετά την απώλεια του προέδρου της Κώστα Γεροντή, αυτή είναι η πρώτη εκδήλωση που διοργάνωσε η “PAREMVASI” υπό τη νέα της διοίκηση.
Με την παράκληση να δημοσιευτεί και να μεταδοθεί.
Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες επικοινωνήστε με τον δημοσιογράφο και αντιπρόεδρο Επικοινωνίας της “PAREMVASI”, Μπάμπη Γιαννακίδη (κινητό: 6944431416, email: [email protected])
