Οι χώρες-προπύργια της Ευρώπης προετοιμάζουν τα νοσοκομεία τους για πόλεμο.
Μεγάλο αφιέρωμα του Politico στην προετοιμασία των χωρών της ανατολικής Ευρώπης για το ενδεχόμενο πολέμου – Η Ευρώπη της πρώτης γραμμής θωρακίζει τα νοσοκομεία της.
Σε εκτενές ρεπορτάζ του, το Politico καταγράφει τις εντατικές προετοιμασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης — από τη Λιθουανία και την Εσθονία μέχρι την Πολωνία και τη Λετονία — καθώς αυτές, ως κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής του ΝΑΤΟ, λαμβάνουν μέτρα για το σενάριο στρατιωτικής σύγκρουσης.
Η εστίαση του Politico βρίσκεται στις υγειονομικές δομές, οι οποίες ενισχύονται με καταφύγια, αυτόνομα δίκτυα, υπόγεια χειρουργεία και κινητές ιατρικές μονάδες, προκειμένου να είναι έτοιμες να λειτουργήσουν υπό πολεμικές συνθήκες.
Το ρεπορτάζ φιλοξενεί μαρτυρίες διασωστών, γιατρών και κρατικών αξιωματούχων που περιγράφουν τη στροφή του υγειονομικού συστήματος σε «πολεμική ετοιμότητα», καθώς και τις αγωνίες για τη στελέχωση, τα αποθέματα φαρμάκων και τις ροές προσφύγων σε περίπτωση σύρραξης. Οι ασκήσεις προσομοίωσης πολλαπλασιάζονται, ενώ τα κράτη προετοιμάζονται ακόμα και για μαζικές εκκενώσεις ασθενών και υποδοχή τραυματιών από τη γραμμή του μετώπου.
Αναλυτικά, το άρθρο του Politico αναφέρει:
Καθώς το ασθενοφόρο έτρεχε στην οδό Fabriko προς το σχολείο Lietavos, η Μαρτίνα Βερόνικα Νορεϊκαΐτε ένιωθε απροετοίμαστη. Η καρδιά της χτυπούσε δυνατά.
Ήταν ένα ηλιόλουστο πρωινό Τρίτης, στα μέσα Μαΐου, όταν η Νορεϊκαΐτε έλαβε μέσω ασυρμάτου την ειδοποίηση για έκρηξη στη Γιονάβα, μια πόλη 30.000 κατοίκων στο κέντρο της Λιθουανίας.
Στα τρία χρόνια που εργάζεται ως διασώστρια, τα περισσότερα περιστατικά που καλείται να αντιμετωπίσει περιλαμβάνουν υψηλή αρτηριακή πίεση ή πόνους στο στήθος. Αυτή ήταν η πρώτη της εμπειρία σε συμβάν με πολλαπλά θύματα.
Καθώς έφτασαν στο σχολείο, με τις σειρήνες να ουρλιάζουν, το κτίριο ήταν καλυμμένο με καπνό.
«Ο κόσμος έτρεχε πανικόβλητος, κάποιοι ήταν ξαπλωμένοι στο έδαφος, φώναζαν», θυμάται η Νορεϊκαΐτε, περιγράφοντας το χάος στο στάδιο του σχολείου. Η αστυνομία, η πυροσβεστική και ο στρατός βρίσκονταν ήδη στο σημείο.
Η ίδια και ο συνάδελφός της ήταν οι πρώτοι διασώστες που έφτασαν.
«Όταν βλέπεις τι συνέβη — τον πανικό, τις κραυγές — δεν ξέρεις τι να κάνεις ή πού να πας. Τα ξεχνάς όλα. Σε αποσυντονίζει τελείως.»
Η πρωτοτυπία ενός τέτοιου περιστατικού σε μια ειρηνική ευρωπαϊκή χώρα ήταν ακριβώς ο λόγος για τον οποίο οι λιθουανικές αρχές διοργάνωσαν τη διήμερη στρατιωτική άσκηση «Σιδερένιος Λύκος» (Geležinis Vilkas).
Στόχος ήταν να εκπαιδευτούν στρατός, αστυνομία, πυροσβεστική, νοσοκομεία και διασώστες να λειτουργούν υπό ακραίες συνθήκες — καθώς η Λιθουανία προετοιμάζεται για το χειρότερο σενάριο: μια επίθεση στο ανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ. Από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η απειλή στρατιωτικής σύγκρουσης είναι διαρκής.
«Όταν τα ΜΜΕ μετέδωσαν ότι ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ήταν τρομακτικό», λέει η Νορεϊκαΐτε.
«Ήταν τρομακτικό και στη δουλειά, γιατί δεν ξέραμε αν έχουμε επαρκείς πόρους ή αν είμαστε προετοιμασμένοι αν συμβεί κάτι τέτοιο εδώ.»
Πλέον, νιώθει πιο ήρεμη. Εστιάζει στην εκπαίδευση και την εξοικείωση με τα πρωτόκολλα διαλογής. Ασκήσεις όπως αυτή στη Γιονάβα τη βοηθούν. Πιστεύει, μάλιστα, ότι «θα έπρεπε να γίνονται πιο συχνά.»
Η Λιθουανία δεν είναι εξαίρεση: όλες οι χώρες στο ανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ επανεξετάζουν τα πρωτόκολλα κρίσεων για τις μονάδες υγείας, οργανώνουν ασκήσεις, επενδύουν σε αλεξίσφαιρα γιλέκα και κράνη, και μετακινούν χειρουργικές μονάδες σε υπόγεια. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέρριψε την ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη είναι ασφαλής από συγκρούσεις.
«Δεν είναι ερώτημα, αν η Ρωσία θα επιτεθεί», λέει ο Ράγκναρ Βάικνεμετς, αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Συμβουλίου Υγείας της Εσθονίας.
«Ποτέ δεν είναι ερώτημα.»
Οι χώρες του ανατολικού μετώπου, γνωρίζουν καλά πόσο γρήγορα μπορούν να φτάσουν στρατεύματα.
«Έχουμε κακούς γείτονες: τη Ρωσία και τη Λευκορωσία», δήλωσε ο Ντάνιελ Ναούμοβας, υφυπουργός Υγείας της Λιθουανίας, τον Φεβρουάριο. Η χώρα του συνδέει το ΝΑΤΟ με τις Βαλτικές μέσω του περάσματος Suwałki — ενός στενού και ευάλωτου διαδρόμου που θεωρείται πιθανός στόχος μελλοντικής ρωσικής επίθεσης.
«Όλα τα κράτη της ΕΕ είμαστε στην ίδια βάρκα», είπε, «αλλά κάποιοι είμαστε στην πλώρη, εκεί που το νερό είναι παγωμένο και μας χτυπά στο πρόσωπο — το νερό του πολέμου.»
Για τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ στα ανατολικά, η ετοιμότητα δεν είναι επιλογή. Είναι επιτακτική ανάγκη.
«Λίγες χώρες της ΕΕ είναι στην πρώτη γραμμή,» δήλωσε η Καταρζίνα Κατσερτσίκ, υφυπουργός Υγείας της Πολωνίας. «Για αυτές, το ζήτημα είναι πιο επείγον.»
Η Πολωνία έθεσε την υγειονομική ασφάλεια σε συνθήκες σύγκρουσης ως βασικό θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας της στο Συμβούλιο της ΕΕ, όπου η ευρωπαϊκή ασφάλεια κυριαρχεί στην ατζέντα.
«Δεν μπορούμε να σχεδιάζουμε στρατηγικά για τον στρατό, την οικονομία ή την ενέργεια, και να αποκλείουμε την υγεία», δήλωσε η ίδια.
Νοσοκομεία υπό απειλή
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έδειξε ότι οι σύγχρονες συγκρούσεις δεν αφήνουν εκτός τα συστήματα υγείας — ούτε φυσικά τους πολίτες που αυτά εξυπηρετούν. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης το έχουν κατανοήσει πλήρως.
Το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Santaros του Βίλνιους, που βρίσκεται μόλις 50 χιλιόμετρα από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ με τη Λευκορωσία, αναπτύσσει υπόγεια υποδομή, καταφύγια, χώρους προσγείωσης ελικοπτέρων και αυτόνομα συστήματα λειτουργίας, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ακόμη κι αν διακοπεί η παροχή ρεύματος ή νερού.
Το Santaros δεν αποτελεί εξαίρεση.
Στην Εσθονία, πέρα από τα αλεξίσφαιρα γιλέκα για τα πληρώματα των ασθενοφόρων, προβλέπεται και διανομή δορυφορικών τηλεφώνων ώστε να διατηρούνται οι επικοινωνίες αν καταρρεύσουν τα δίκτυα. Υπάρχουν επίσης σχέδια για δημιουργία ανεξάρτητου δικτύου διαδικτύου, εφόσον χρειαστεί.
Γεννήτριες ρεύματος εγκαθίστανται σε όλο το σύστημα υγείας, ως απάντηση στην εμπειρία της Ουκρανίας, όπου οι ρωσικές επιθέσεις κατέστρεφαν συχνά την παροχή ηλεκτρισμού.
«Ξέρουμε με βεβαιότητα ότι η Ρωσία στοχεύει σε υποδομές και δίκτυα ενέργειας. Και αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να δεχόμαστε να καταρρέουν τα νοσοκομεία επειδή υπάρχει πρόβλημα σε ένα εργοστάσιο ρεύματος», δηλώνει ο Βάικνεμετς.
Πολλά νοσοκομεία της Ανατολικής Ευρώπης, κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, είναι ιδιαίτερα ευάλωτα: ψηλά και μεγάλα κτίρια συγκεντρωμένα σε ενιαίο συγκρότημα.
Πλέον, τα νοσοκομεία εξετάζουν πώς μπορούν να μετατρέψουν υπόγεια σε χειρουργεία, εάν παραστεί ανάγκη.
«Δεν μπορώ να φανταστώ να δουλεύω στον τελευταίο όροφο ενός νοσοκομείου… απλά περιμένοντας να χτυπηθούμε», προσθέτει.
Η Εσθονία προχωρά στην αγορά κινητών ιατρικών μονάδων — πρόχειρων εγκαταστάσεων για αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών — προκειμένου να καλύψει την ανεπαρκή χωρητικότητα ΜΕΘ που υπάρχει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ενώ τα ευρωπαϊκά κράτη διαθέτουν κατά μέσο όρο 11,5 κλίνες εντατικής ανά 100.000 κατοίκους, «οι ανάγκες πολέμου μπορεί να απαιτούν τριπλάσια ή πενταπλάσια χωρητικότητα», ανέφερε τον Απρίλιο ο Μπγιορν Γκούλντβογκ, ειδικός σύμβουλος στη Νορβηγική Διεύθυνση Υγείας. Η διατήρηση αυξημένων ρυθμών επεμβάσεων για εβδομάδες ή μήνες είναι επίσης πρόκληση: «Οι περισσότερες εγκαταστάσεις μπορούν να αντέξουν παραγωγή στο 120-150% της κανονικής για 24 έως 48 ώρες», είπε. Τα αποθέματα αίματος και οξυγόνου θα είναι επίσης κρίσιμα.
Αποθέματα και αλυσίδες εφοδιασμού
Ακόμη και τα καλύτερα προετοιμασμένα νοσοκομεία δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς φάρμακα, προμήθειες και εξοπλισμό — και οι Βαλτικές χώρες αποθηκεύουν υλικό ενόψει μαζικών τραυματισμών.
Η Εσθονία, για παράδειγμα, έχει διαθέσει 25 εκατ. ευρώ για υλικά μαζικών καταστροφών, όπως ορθοπεδικό εξοπλισμό, αιμοστατικά τουρνικέ και κιτ τραυμάτων — «η μόνη μεγάλη επένδυση που έχουμε κάνει», όπως δήλωσε η Υπουργός Υγείας Ρίνα Σίκουτ τον Φεβρουάριο.
Τα αποθέματα εξασφαλίζουν ότι τα νοσοκομεία θα συνεχίσουν να λειτουργούν μέχρι να φτάσει βοήθεια από τους συμμάχους, τονίζει ο Βάικνεμετς. Το ΝΑΤΟ είναι κρίσιμο για την ασφάλεια των διαδρομών εφοδιασμού.
Στη Λετονία, τα υγειονομικά ιδρύματα υποχρεώθηκαν από την εποχή του Covid να διατηρούν αποθέματα φαρμάκων για τρεις μήνες.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα πω “ευχαριστώ στον Covid”, αλλά… χάρη στην πανδημία βρήκαμε τους οικονομικούς πόρους», δηλώνει η Αγνέσε Βαλιουλιένε, γενική γραμματέας του Υπουργείου Υγείας. Η χώρα εργάζεται πλέον και για εθνικά αποθέματα.
Ωστόσο, οι Βαλτικές χώρες είναι πολύ κοντά στο μέτωπο για να κρατούν εκεί τα αποθέματα ασφαλή, όπως λέει ο Γιος Γιούστεν, ιατρικός σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης.
Άρα, άλλες χώρες της ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσουν τα κρίσιμα υλικά, τα οποία είναι δύσκολο να εξασφαλιστούν, ειδικά για μικρά κράτη.
«Και πρέπει να θυσιάσουμε λίγη κυριαρχία, να την παραχωρήσουμε στην ΕΕ για να λαμβάνει τις σχετικές αποφάσεις», λέει ο Γιούστεν.
Τα αποθέματα του Ερυθρού Σταυρού, των εθνικών αποθηκών και του rescEU (η υπηρεσία έκτακτης ανάγκης της ΕΕ) πρέπει να είναι έτοιμα να φτάσουν στην πρώτη γραμμή — και στους πολίτες.
«Πρέπει να έχουμε καλούς σχεδιασμούς κρίσης», τόνισε η Σίκουτ.
Στελέχωση του πολέμου
Η ετοιμότητα για πόλεμο δεν αφορά μόνο πολιτικές — απαιτεί και ανθρώπους.
Η έλλειψη προσωπικού αποτελεί θεμελιώδη πρόκληση για τις Βαλτικές χώρες, όπου το σύστημα υγείας είναι ήδη υποστελεχωμένο. Η Εσθονία, με πληθυσμό 1,3 εκατ., διαθέτει σχεδόν το μισό προσωπικό υγείας ανά κάτοικο συγκριτικά με τη Γερμανία.
Κατά συνέπεια, οι ασθενείς που θα έρθουν «από την πρώτη γραμμή» δεν μπορούν να περιμένουν την ίδια φροντίδα που θα είχαν σε καιρό ειρήνης, λέει ο Βάικνεμετς. Αυτή είναι «η βασική και θεμελιώδης αρχή» του σχεδιασμού κρίσης στην Εσθονία.
Υπάρχει όμως και άλλο πρόβλημα: δεν είναι όλοι έτοιμοι να μείνουν.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Νορέικαϊτε, όπως όλοι οι διασώστες, έπρεπε να υπογράψει δήλωση ότι σε περίπτωση πολέμου στη Λιθουανία, θα παρέμενε στη θέση της.
«Αλλά πώς θα είναι στην πραγματικότητα — ποιος θα έρθει και ποιος όχι — δεν το ξέρουμε. Προσωπικά, δεν έχω παιδιά ή οικογένεια ακόμα, οπότε πιστεύω ότι θα μείνω», λέει.
Μια λιθουανική έρευνα έδειξε ότι περισσότεροι από το 25% των επαγγελματιών υγείας δηλώνουν ότι μάλλον θα φύγουν σε περίπτωση πολέμου, ενώ λιγότεροι από το 40% θα μείνουν, και ένα τρίτο είναι αναποφάσιστοι.
Η Εσθονία προβλέπει παρόμοια πρότυπα: «Υπάρχουν πατριώτες, άνθρωποι που ξέρουμε χωρίς αμφιβολία ότι θα μείνουν», λέει ο Βάικνεμετς. «Υπάρχουν όμως κι αυτοί που λένε ότι θα πάνε κατευθείαν στην Ισπανία». Εκτιμά πως το 50%-60% του πληθυσμού δεν ξέρει ακόμα πώς θα αντιδράσει.
Παρά τη σχετική εμπιστοσύνη ότι οι περισσότεροι γιατροί και νοσηλευτές θα παραμείνουν, οι εσθονικές αρχές προσπαθούν να καθησυχάσουν τους επαγγελματίες για την ασφάλεια των οικογενειών τους.
«Είναι απολύτως ανθρώπινο: αν δεν νιώθω ασφαλής, αν δεν έχω εμπιστοσύνη ότι η οικογένειά μου είναι ασφαλής, δεν θα το κάνω», σημειώνει.
Στη Λετονία, ο πνευμονολόγος Ρούντολφς Βίλντε είπε ότι ορισμένοι γιατροί που μίλησε μαζί τους σκέφτονται να φύγουν σε περίπτωση πολέμου — ειδικά γονείς που «δεν βλέπουν πώς μπορούν να αφήσουν τα παιδιά τους και να είναι στο νοσοκομείο σε καιρό στρατιωτικής κρίσης».
Μόλις μία εβδομάδα πριν τη συνέντευξη, ο ίδιος και οι συνάδελφοί του στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Pauls Stradiņš στη Ρίγα κλήθηκαν να υπογράψουν έγγραφο που αναγνωρίζει ότι είναι κρίσιμο προσωπικό και πρέπει να παρουσιαστούν στο νοσοκομείο αν ηχήσουν οι σειρήνες.
Ο Βίλντε δηλώνει πως σκοπεύει να μείνει, αλλά τονίζει ότι χρειάζεται περισσότερη πληροφόρηση:
«Πρέπει να προετοιμαστώ για στρατιωτική ιατρική, ή απλώς να συνεχίσω την κανονική μου δουλειά με μεγαλύτερη ροή ασθενών; Αυτά είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα — και πιθανότατα και τα δύο θα πρέπει να λειτουργούν σε καιρό πολέμου».
Ο ίδιος δεν έχει αντίρρηση να αφιερώσει επιπλέον ώρες σε εκπαίδευση: «Το βλέπω ως τρόπο να διατηρηθεί ό,τι έχουμε».
«Αν θέλω να συνεχίσω τη δουλειά μου στην πνευμονολογία και να προσπαθήσω να εξελίξω τα πράγματα στη Λετονία, τότε πρέπει να υπάρχει Λετονία, σωστά;»
Εκπαίδευση και πόλεμος: Πόσο έτοιμα είναι τα νοσοκομεία;
Το νοσοκομείο του Βίλντε έχει ξεκινήσει ασκήσεις προετοιμασίας πολέμου, όπως λέει. Άλλα νοσοκομεία και χώρες εντείνουν επίσης τα drills ετοιμότητας.
Η Εσθονία ενισχύει την εκπαίδευση σε όλο το σύστημα. Νοσοκομεία, πληρώματα ασθενοφόρων και εργαζόμενοι στην υγεία μαθαίνουν πώς να περνούν σε «λειτουργία κρίσης», ώστε να ανταποκρίνονται σε μεγάλες ροές τραυματιών και να διαχειρίζονται πολεμικά τραύματα — όπως τραύματα από εκρήξεις, πυροβολισμούς, εγκαύματα, ακρωτηριασμούς και κακώσεις νωτιαίου μυελού ή κεφαλής — τα οποία είναι σπάνια σε πολιτικό πλαίσιο.
Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Βίλνιους, όπως λέει ο διευθυντής Τομάς Γιοβαΐσα, διεξάγονται ασκήσεις εκκένωσης και προετοιμασίας για μαζικούς τραυματισμούς σε συνεργασία με τις Λιθουανικές Ένοπλες Δυνάμεις και την Ένωση Εφέδρων.
Για το 2024, η Λιθουανία προγραμματίζει επτά ασκήσεις με τον στρατό και πάνω από δέκα πολιτικές ασκήσεις ασφαλείας για ιατρικό προσωπικό, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Υπουργείου Υγείας, Γιουλιγιάννας Γκαλισάνσκις.
Η χώρα δημιουργεί Ομάδα Έκτακτης Ιατρικής Αντίδρασης, ενώ νέοι γιατροί οργάνωσαν πρόσφατα φόρουμ αφιερωμένο στην ετοιμότητα συστημάτων υγείας για πόλεμο.
Ορισμένοι επαγγελματίες υγείας ταξιδεύουν στην Ουκρανία για να μάθουν από πρώτο χέρι πώς τα νοσοκομεία διαχειρίζονται πυραυλικές επιθέσεις, μαζικούς τραυματισμούς και διακοπές ρεύματος.
Η νοσηλεύτρια Βαΐβα Γιανκιένε, συντονίστρια της οργάνωσης Blue/Yellow Medical, η οποία παρέχει φροντίδα κοντά στο ουκρανικό μέτωπο, έχει μεταβεί στην Ουκρανία πάνω από 20 φορές από τον Απρίλιο του 2022 — μεταξύ άλλων στην πολύπαθη Μπούτσα, λίγο μετά την απελευθέρωσή της.
«Ο καλύτερος τρόπος να εκπαιδεύσουμε τους επαγγελματίες υγείας είναι η εθελοντική προσφορά στην Ουκρανία», λέει.
Ο κίνδυνος προσφυγικού κύματος και ευρύτερης κρίσης
Ο αντίκτυπος ενός πολέμου δεν θα σταματήσει στα εθνικά σύνορα.
Λόγω της χρήσης εξελιγμένων οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία — όπως πυραύλων μεγάλης εμβέλειας και στρατιωτικών drones — η πρώτη γραμμή δεν είναι πλέον σταθερό όριο. Οι επιθέσεις μπορούν να πλήξουν στόχους εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, απειλώντας νοσοκομεία και κρίσιμες υποδομές ακόμα και σε περιοχές πολύ μακριά από το μέτωπο.
Γι’ αυτό, όπως λέει ο Γιόοστεν, και οι πιο απομακρυσμένες χώρες πρέπει να είναι έτοιμες να υποδεχτούν τραυματίες και πρόσφυγες, προειδοποιώντας ότι η αλληλεγγύη της Ε.Ε. θα δοκιμαστεί.
«Αν η Λιθουανία καταληφθεί, ποιος είναι υπεύθυνος για τους Λιθουανούς, αφού δεν θα υπάρχει πια Λιθουανία; Όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να υπάρχει», δηλώνει.
Ο ίδιος καλεί τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να δημιουργήσουν ειδικά ταμεία για την αντιμετώπιση πολιτικών και στρατιωτικών απωλειών, καθώς και εκτοπισμένων πληθυσμών.
Προσθέτει ότι οι απώλειες σε μια ενδεχόμενη νέα σύρραξη θα μπορούσαν να είναι δραματικά περισσότερες από αυτές στην Ουκρανία:
«Οι 4.000 ασθενείς που μεταφέραμε από την Ουκρανία δεν είναι τίποτα. Μιλάμε για 4.000 σε δύο εβδομάδες. Και άλλες 4.000 στις επόμενες δύο εβδομάδες… Τα νούμερα θα είναι εντελώς διαφορετικά όταν ξεσπάσει ένας πραγματικός πόλεμος».
Κανείς δεν ξέρει πότε — ή αν — θα ξεσπάσει πόλεμος.
Αλλά όπως λέει ο Βάικνεμετς:
«Η κρίση δεν φωνάζει όταν έρχεται».
Γι’ αυτό, η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες οφείλουν να προετοιμαστούν για το χειρότερο, όπως σημειώνει η Βαλουλιένε από τη Λετονία.
«Αλλά ελπίζουμε να μη συμβεί ποτέ».
Πηγή: Politico
