Το ενδεχόμενο να οδηγηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες σε έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή τίθεται πλέον ανοιχτά.
Το Ισραήλ και το Ιράν ανταλλάσσουν χτυπήματα με πυραύλους και drones. Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, έχει απορρίψει τις εκκλήσεις των ΗΠΑ για παράδοση. Και ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει αποκλείσει την παροχή βοήθειας στο Ισραήλ, ακόμα και με βόμβες ικανές να καταστρέψουν υπόγειες ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Σε όσους ρωτούν τι σχεδιάζει, απαντά: «Κανείς δεν ξέρει τι θα κάνω».
Για να κατανοήσει καλύτερα προς τα πού μπορεί να εξελιχθεί η κρίση, το POLITICO Magazine απευθύνθηκε σε οκτώ ειδικούς — από πρώην πρέσβεις έως κορυφαίους αναλυτές εξωτερικής πολιτικής — και τους ζήτησε να περιγράψουν πιθανά σενάρια, σε περίπτωση που οι ΗΠΑ επιτεθούν στο Ιράν.
«Θα ενισχυθεί η ιρανική αποφασιστικότητα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα»
RYAN CROCKER
Πρώην πρέσβης των ΗΠΑ σε έξι χώρες και πρόεδρος στο RAND για ζητήματα διπλωματίας και ασφάλειας.
Αν οι ΗΠΑ επιτεθούν άμεσα, το Ιράν έχει δύο βασικές επιλογές:
(1) Να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με διάθεση παραχωρήσεων·
(2) Να απαντήσει με αντίποινα.
Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές των αραβικών χωρών του Κόλπου ή και επιθέσεις σε αμερικανικούς στρατιωτικούς και διπλωματικούς στόχους, είτε άμεσα είτε μέσω παραστρατιωτικών συμμάχων.
Η ικανότητα του Ιράν να προκαλέσει ζημιά στο Ισραήλ φθίνει, όμως ακόμη διατηρεί δυνατότητες τέτοιου τύπου.
Αν υπάρξει αντίποινα, θα ακολουθήσει μαζική απάντηση από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, η αεροπορική ισχύς από μόνη της δύσκολα θα εξαλείψει την ιρανική τεχνογνωσία για την παραγωγή πυρηνικών όπλων. Ο μόνος τρόπος για να εγκαταλείψει το Ιράν την πυρηνική του δυνατότητα είναι μια συμφωνία. Αν η στρατιωτική πίεση δεν φέρει αυτή τη συμφωνία, το πιθανότερο είναι να φουντώσει η σύγκρουση και να ενισχυθεί η ιρανική αποφασιστικότητα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα — με κάθε κόστος.
«Αυτό που μετράει είναι ο στόχος και το πώς θα παρουσιαστεί δημόσια»
DENNIS ROSS
Πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
Το ερώτημα «τι θα συμβεί αν οι ΗΠΑ βομβαρδίσουν το Ιράν» ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Το καθοριστικό είναι ο στόχος και το πώς θα διατυπωθεί δημόσια. Αν, για παράδειγμα, ο Τραμπ ανακοινώσει πως ο στόχος είναι να αποτραπεί η ιρανική δυνατότητα απόκτησης πυρηνικών, και περιοριστεί μόνο στο εργοστάσιο του Φορντό, η σύγκρουση ενδέχεται να παραμείνει περιορισμένη.
Το Φορντό είναι εγκατάσταση εμπλουτισμού χτισμένη μέσα σε βουνό, που απαιτεί βόμβα διάσπασης ορεινών όγκων — κάτι που μόνο οι ΗΠΑ διαθέτουν, όχι το Ισραήλ.
Αν η επίθεση περιοριστεί αυστηρά στα πυρηνικά όρια, η σύγκρουση ίσως μείνει ελεγχόμενη. Αν όμως στόχος γίνει η αλλαγή καθεστώτος, τότε το Ιράν ίσως θελήσει να δείξει ότι μπορεί να προκαλέσει μεγάλο κόστος. Σε τέτοια περίπτωση, ίσως επιτεθεί σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις γειτονικών χωρών, μπλοκάρει τα Στενά του Ορμούζ και πλήξει «ήπιους» αμερικανικούς στόχους.
«Είναι πολύ πιο εύκολο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο απ’ ό,τι να τον τελειώσεις»
IAN BREMMER
Πρόεδρος του Eurasia Group.
Μέχρι στιγμής, η ηγεσία του Ιράν δείχνει αυτοσυγκράτηση. Στοχεύει μόνο κατά του Ισραήλ (με περιορισμένη επιτυχία) και δεν έχει στραφεί εναντίον αμερικανικών δυνάμεων ή εγκαταστάσεων.
Αν οι ΗΠΑ εμπλακούν άμεσα, ειδικά αν η επίθεση περιοριστεί στο Φορντό, πιθανόν να μην αλλάξει αυτό. Όμως, αν υπάρξει εσωτερική αστάθεια στο Ιράν ή αποσυντονισμός στην ιεραρχία, μπορεί να αναλάβουν δράση ανεξέλεγκτα κέντρα εξουσίας. Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε εύκολα σε κλιμάκωση.
Αν το Ισραήλ προχωρήσει και μετά το Φορντό, επιτιθέμενο στην ηγεσία της χώρας, τότε το Ιράν θα μπορούσε να αντιδράσει απρόβλεπτα. Κι έτσι, ο πόλεμος που ξεκίνησε «ελεγχόμενα» μπορεί να βγει εκτός ελέγχου.
«Ο βομβαρδισμός του Φορντό δεν θα είναι το τελευταίο επεισόδιο αυτής της σύγκρουσης»
RAY TAKEYH
Ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations.
Το Ισραήλ έχει ήδη καταφέρει σοβαρά πλήγματα στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, όμως το Φορντό είναι εκτός της δικής του επιχειρησιακής εμβέλειας. Μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να το καταστρέψουν.
Ο Τραμπ βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα περιοριστεί είτε θα εμπλακεί βαθύτερα, κάτι που θα καθορίσει την πορεία των αμερικανοϊρανικών σχέσεων.
Αν η Ουάσιγκτον εμπλακεί ανοιχτά στην ισραηλινή εκστρατεία, θα επιβεβαιώσει την υποψία των Ιρανών ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από όλα.
Η στρατιωτική ηγεσία του Ιράν έχει αποδεκατιστεί. Οποιαδήποτε επίθεση σε αμερικανικούς στόχους θα πυροδοτήσει συντριπτική αντίδραση.
Όμως το καθεστώς θα περιμένει, θα οργανωθεί και πιθανότατα θα στραφεί στις παλιές του τακτικές: τρομοκρατία και ασύμμετρη δράση μέσω αντιπροσώπων.
Αν οι ΗΠΑ χτυπήσουν, πρέπει να το κάνουν με ανοιχτά μάτια. Το Φορντό δεν θα είναι το τέλος, αλλά η αρχή μιας αλυσίδας αντιποίνων.
«Το πιθανότερο είναι ένα χτύπημα ευρύτερης κλίμακας»
ROBERT A. PAPE
Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.
Αναμένω ότι το Φορντό και το Νατάνζ θα είναι οι πρώτοι στόχοι — και μέσα στην πρώτη ώρα της επίθεσης. Αυτές οι εγκαταστάσεις είναι κρίσιμες για την παραγωγή εμπλουτισμένου ουρανίου.
Δεν αποκλείω μια πολύ ευρύτερη επίθεση, όχι μόνο κατά του πυρηνικού προγράμματος αλλά και κατά της ιρανικής ηγεσίας, των υποδομών επικοινωνίας και στρατιωτικών βάσεων.
Ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν και κομάντος, για να διασφαλιστεί η επιτυχία της επιχείρησης.
Θα είναι μια επιχείρηση υψηλού ρίσκου — αλλά τέτοια είναι και η ίδια η ιδέα εμπλοκής των ΗΠΑ.
«Δεν υπάρχει στρατιωτική λύση στη σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν»
ROBIN WRIGHT
Αναλύτρια διεθνών σχέσεων και συγγραφέας.
Στο τέλος, η σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν δεν μπορεί να λυθεί στρατιωτικά. Μόνο η διπλωματία μπορεί να αγγίξει τα αίτια της διαμάχης. Και μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να μεσολαβήσουν για συμφωνία.
Ένα μεγάλο ερώτημα: Ποιο είναι το τελικό ζητούμενο; Πλήρης κατάρρευση του πυρηνικού προγράμματος; Καθεστωτική αλλαγή;
Ο Νετανιάχου έχει ήδη απευθυνθεί στον ιρανικό λαό καλώντας σε εξέγερση.
Έχει αναφερθεί ότι συζητήθηκε ακόμη και η εξόντωση του Χαμενεΐ. Ο Τραμπ λέει πως διαφωνεί — προς το παρόν.
Το Ιράν θα βγει σαφώς αποδυναμωμένο. Όμως πρόκειται για χώρα μεγαλύτερη από το Αφγανιστάν και το Ιράκ μαζί, και τριπλάσια του Ισραήλ.
Η εμπειρία της Δύσης από τους πολέμους στις παραπάνω χώρες δείχνει πόσο δύσκολο είναι να τελειώσει κανείς έναν τέτοιο πόλεμο με επιτυχία.
«Προτεραιότητα του Ιράν: η επιβίωση του καθεστώτος»
JONATHAN PANIKOFF
Διευθυντής του Scowcroft Middle East Security Initiative στο Atlantic Council.
Αν οι ΗΠΑ βομβαρδίσουν το Ιράν, η απάντηση είναι σχεδόν βέβαιη. Αν η επίθεση περιοριστεί σε πυρηνικές υποδομές, ίσως και η απάντηση του Ιράν να είναι περιορισμένη.
Υπάρχει προηγούμενο: η δολοφονία Σουλεϊμανί το 2020. Οι φόβοι για γενικευμένο πόλεμο δεν επαληθεύτηκαν. Η απάντηση του Ιράν ήταν περιορισμένη και έπειτα η ένταση αποκλιμακώθηκε.
Σήμερα το Ιράν έχει αποδυναμωθεί περισσότερο. Οι πιο ισχυροί του proxy έχουν χτυπηθεί, και το ίδιο το καθεστώς αποφεύγει την ευθεία σύγκρουση με τις ΗΠΑ.
Η βασική του προτεραιότητα είναι μία: η επιβίωση του καθεστώτος.
Μπορεί ένα χτύπημα να μην εξαλείψει πλήρως το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Όμως μπορεί να το καθυστερήσει τόσο, ώστε να πάψει να αποτελεί υπαρξιακή απειλή. Εκεί, το Ιράν θα κληθεί να αποφασίσει αν αξίζει να ξεκινήσει ξανά από την αρχή — γνωρίζοντας πως πιθανότατα θα το ξαναχάσει.
«Το Ιράν στο τέλος θα επιλέξει τη διπλωματία»
ARASH AZIZI
Συγγραφέας του βιβλίου What Iranians Want: Women, Life, Freedom.
Το Ιράν θα βρεθεί μπροστά σε μια επιλογή: να κλιμακώσει, χτυπώντας αμερικανικούς στόχους, ή να δεχθεί διαπραγμάτευση — που ο Τραμπ αποκαλεί “παράδοση”.
Πιστεύω πως τελικά θα επιλέξει τη διπλωματία. Αυτό εξυπηρετεί τόσο τη λογική του καθεστώτος όσο και την επιθυμία του ιρανικού λαού.
Ωστόσο, το Ιράν ίσως επιλέξει να καθυστερήσει, ελπίζοντας ότι θα εξαντλήσει την υπομονή των ΗΠΑ και του Ισραήλ.
Ίσως αποχωρήσει από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης και φτάσει στην πυρηνική δοκιμή. Αυτό θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο, γιατί θα προκαλούσε άμεση και πιθανόν καθολική εμπλοκή των ΗΠΑ στη σύγκρουση.
