Στο συγκλονιστικό απόσπασμα “Περικλεούς Επιτάφιος” από την “Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου” του Θουκυδίδη υπάρχει ένα πασίγνωστο εδάφιο που θα μπορούσε να έχει γραφτεί ειδικά για μια τεράστια προσωπικότητα όπως ο Μίκης Θεοδωράκης.
“Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκεία σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ’ ἑκάστω τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται”. Σε ελεύθερη απόδοση, το εδάφιο λέει ότι “τάφος των σημαντικών ανθρώπων είναι κάθε τόπος και το όνομά τους σώζεται στη μνήμη και στις καρδιές των ανθρώπων, περισσότερο απ’ ότι σε μνημεία”.
Ο Περικλής ωστόσο, εκφωνώντας το συγκεκριμένο επικήδειο για τους πρώτους νεκρούς του Πελλοπονησιακού πολέμου, ενεργούσε σαν πολιτικός και στη συνέχεια του λόγου του άρχισε να κολακεύει τους Αθηναίους πολίτες. “Φιλοκαλοῦμέν τε γάρ μετ’ εὐτελείας και φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας” είπε απευθυνόμενος προς το πολιτικο του ακροατήριο.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του, οι Αθηναίοι απολάμβαναν τις ευωχίες με λιτό τρόπο και φιλοσοφούσαν χωρίς να γίνονται μαλθακοί. Κάπου εκεί σταματούν οι ομοιότητες με την παρούσα συγκυρία.
Οι Αθηναίοι πολίτες, και δη μεγάλο μέρος όσων παρέστησαν χθες στην κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη, είναι προφανές ότι δεν απολαμβάνουν τις ευωχίες που απλόχερα τους προσφέρει ο σύγχρονος πολιτισμός μας. Από την “ουρανομήκη” διαδρομή του Μίκη, επέλεξαν το κομμάτι του “βουνού”. Συνεχίζουν να ζουν ως φαντάσματα του εμφυλίου. Δεν κατάλαβαν τις αλλαγές που συντελέστηκαν εδώ και πολλές δεκαετίες. Βολεύτηκαν ιδεολογικά ίσως και όχι μόνο διότι μεγάλο μέρος των χούλιγκανς που συγκεντρώθηκαν χθες στη Μητρόπολη, ψωμίζονται από το Κόμμα. Απ’ όποιο κόμμα.
Θύμωσαν και με τον ίδιο τον Μίκη, ο οποίος ως ανοιχτό πνεύμα στάθμισε τις αλλαγές και χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις, προσπάθησε να βρεθεί πάντοτε στο προοδευτικό κομμάτι της ιστορίας. Δεν αντελήφθησαν τίποτε απ’ όσα “οικουμενικά” επιχείρησε να διδάξει ο εκλιπών. Το χειρότερο είναι ότι οι άνθρωποι αυτοί λοιδορούν την ιστορία φρίκης και πόνου εκατομμυρίων ανθρώπων.
Εμμένουν να λατρεύουν μια φασιστική στιγμή της ευρωπαϊκής ιστορίας η οποία ήταν και αιτία να χάσουν τη ζωή τους εκατομμύρια άνθρωποι, για να κατασκευάσει -μεταξύ άλλων- ο ηγέτης τους το μετρό της Μόσχας. Επιμένουν ότι ξέρουν καλύτερα τι είναι καλό και χρήσιμο για “το λαό”. Ακόμη και από αυτούς που έζησαν υπό την μπότα του κομουνισμού.
Και αν το να μην απολαμβάνουν την καπιταλιστική τους ζωή (ή να καμώνονται ότι δεν την απολαμβάνουν) είναι προφανώς δικαίωμά τους, το να “φιλοσοφούν μετα μαλακίας” (με μια πιο σύγχρονη απόδοση του όρου) αποτελεί ένα πρόβλημα για το δημόσιο διάλογο. Όχι διότι κάποιοι θέλουν να απαγορεύσουν τις ιδέες τους.
Κυρίως διότι οι ίδιοι -τσαντισμένοι που τους διέγραψε η ιστορία- ωρύονται και επιχειρούν να επιβάλλουν την άποψή τους στους υπόλοιπους. Θεωρούν ότι η ¨”δικαίωση των ονείρων τους” (αυταπάτες κατ’ άλλους) θα έρθει περίπου σαν τη Δευτέρα παρουσία. Ο “πατερούλης” θα αναστηθεί σαν τον μαρμαρωμένο βασιλιά και θα πάρει τα κεφάλια των απίστων με το κονσερβοκούτι ανά χείρας.
Στην εμμονή τους αυτή δεν ορρωδούν προ ουδενός. Σπάνε, δέρνουν και υβρίζουν όποιον έχει αντίθετη άποψη. Σφετερίζονται τους αγώνες των αριστερών (αλλά και των κεντρώων ή των δεξιών) για να θυματοποιήσουν εαυτούς, υποστηρίζοντας ότι κληρονόμησαν την παράδοση των αγώνων και ως εκ’ τούτου έχουν δικαίωμα να ενεργούν στο όνομα του λαού. Ακόμη και διαπράττοντας απρέπειες όπως η χθεσινή έξω από τη Μητρόπολη.
Δεν ήταν τόσο το υβριστικό σύνθημα κατά του Πρωθυπουργού. Κάτι ανάλογο είχαν άλλωστε κάνει και οι δεξιοί προ ετών στον Αλέξη Τσίπρα. Χυδαίο και καταδικαστέο περιστατικό επίσης.
Ήταν η όλη τους στάση. εμφανίστηκαν με τα γνωστά ρόπαλα και επιχείρησαν να ιδιοποιηθούν τη στιγμή. Δεν σεβάστηκαν ούτε το χώρο ούτε την οικουμενικότητα του Μίκη. Πολλοί ίσως ήταν οι ίδιοι με εκείνους που τον έβριζαν για τις πολιτικές τους επιλογές “έξω από το μαντρί”. Όσοι διαβάζουν την “απαγορευμένη” ιστορία της αριστεράς, δεν θα εξεπλάγησαν με το γεγονός. Η εγχώρια αριστερά, δεν σεβάστηκε ούτε τους δικούς της ήρωες. Ούτε τους ίδιους τους ηγέτες της. Γιατί να σεβαστεί τον Θεοδωράκη;
Ο ίδιος ο συνθέτης επέλεξε να φύγει από τον κόσμο αυτό ως κομμουνιστής και μάλιστα με θρησκευτική τελετή. Δικαίωμα του επίσης να φύγει όπως επιθυμούσε και -καθώς φάνηκε- όπως σωστά είχε σχεδιάσει. Δεν ζήτησε όμως ποτέ να φύγει ως χουλιγκάνος ή κάφρος που δεν γνωρίζει πώς να σταθεί σε μια τέτοια περίσταση.
